Unia Lubelska.
W 1569 została zawarta unia lubelska. Było to związane z dążeniami szlachty polskiej oraz litewskiej i Zygmunta Augusta, który nie posiadał dziedzica. Cele szlachty były zróżnicowane; dążeniami magnaterii polskiej do ekspansji gospodarczej na słabo zaludnione, a żyzne tereny wschodnie(Ukraina, Wołyń); stronnictwo egzekucyjne było przeciwne unii, ponieważ widziało w tym możliwość odbudowania potęg magnackich; szlachta litewska dążyła do wyrwania się spod kurateli magnaterii i uzyskania takich samych przywilejów, co szlachta polska. Jedną z ważnych przyczyn podpisania unii była obawa Litwinów przed konfrontacją z szybko rosnącym w siłę państwem moskiewskim. Król natomiast obawiał się, że po jego bezpotomnej śmierci Litwa i Polska wybiorą sobie osobnych władców, do czego nie chciał dopuścić. Przeciwnikami unii była magnateria litewska, która obawiała się, że utraci swoją pozycję i nie będzie miała jak dotychczas możliwości decydowania o losach Litwy.
Sejm lubelski
Warunki podpisania unii a także jej postanowienia i cele zostały ustalone na sejmie w Lublinie, który trwał od stycznia do lipca 1569 r. Sejm ten w trzecim miesiącu obrad próbowali zerwać magnaci litewscy, którzy ni chcieli się zgodzić na przyłączenie do Polski Podlasia, Wołynia i Ukrainy. Sądzili oni, że z chwilą opuszczenia przez nich obrad, posłowie litewscy w ślad za nimi uczynią to samo. Jednak tak się ni stało, a posłowie i senatorowie podczas ich nieobecności uchwalili, że ziemie Ukrainy, Wołynia, Podola, Podlasia a w późniejszym czasie także Kijowszczyzny zostają wcielone do Korony. Tym samym Litwa została pozbawiona połowy swojego terytorium. Decyzje te oraz nalegania szlachty litewskiej spowodowały powrót panów litewskich na obrady. W czasie sejmu zostały skonstruowane akty unijne. Akty te zostały wystawione przez sejm 1 lipca 1569r a potwierdzone przez króla 4 lipca. W czasie trwania obrad sejmu król Zygmunt August przeniósł dziedziczne prawa Jagiellonów do tronu litewskiego na Koronę. Sukcesem tego sejmu było uchwalenie unii.
POSTANOWIENIA
Akty unijne mówiły o połączeniu dwóch suwerennych państw(Polski i Litwy) w jeden organizm polityczny. Organizmem tym była Rzeczpospolita Obojga Narodów. Elementami jedności Rzeczpospolitej były: - wspólny monarcha(po śmierci Zygmunta miała nastąpić wspólna elekcja jego następcy - wspólny sejm, w którym zasiadałyby oba narody. - Jeden naród szlachecki - wspólna polityka międzynarodowa Unia mówiła także o tym, że oba państwa zachowają osobną władzę wykonawczą(wyjątkiem był król), wojsko oraz skarb.
ZNACZENIE I SKUTKI
1. Uzyskanie ziem na wschodzi spowodowało odrodzenie się potęgi magnaterii. Rody magnackie osłabione przez ruch egzekucyjny szybko wzrosły w siłę. Powstała tzw. nowa magnateria, która zdobyła swą pozycję dzięki koligacją z magnaterią województw ukraińskich oraz nadaniom ziem w przyłączonych prowincjach.
2. Rozszerzeni granic spowodowało wplątanie się Polski w wewnętrzne konflikty religijno-narodowe (sprawa kozacka) oraz w konflikty o charakterze międzynarodowym (Rosja, Turcja).
3. Dalsze przesunięcie polityki na tereny wschodnie (pierwsze przesunięcie - unia w Krewie). Odsunięcie spraw zachodnich (Śląsk, Prusy Książęce, Pomorze Zachodnie) na dalszy plan polityki państwa.
4. Rzeczpospolita stała się krajem o wielonarodowej strukturze społecznej. W granicach terytorium Rzeczpospolitej zamieszkiwało wiele różnych narodowości (naród polski, litewski, ruski, kozacy...). Narody te miały odrębne zwyczaje, język i religię (katolicyzm, prawosławie, grekokatolicyzm, kalwinizm, luteranizm, muzułmanizm...).
5. Rzeczpospolita stała się pomostem pomiędzy Zachodem (Europa-chrześcijanie) a Wschodem (Rosja-prawosławie, Turcja-muzułmanie). W późniejszym okresie wobec zagrożenia ze strony Imperium Tureckiego, Rzeczpospolita zostanie tzw. przedmurzem chrześcijaństwa.