"Odprawa posłów greckich" Jana Kochanowskiego.
"Odprawa posłów greckich" Jana Kochanowskiego
Podana na teatrum przed Królem jego Mścią i Królową jej Mścią w Jazdowie
nad Warszawą. Dnia 12 stycznia roku pańskiego 1578, na feście u Jego Mści Pana Podkanclerzego Koronnego.
"Odprawa" - jako dzieło sztuki dramatyczno-teatralnej - nie jest szczególnie wybitnym osiągnięciem, ale jest pierwszą po polsku napisaną oryginalną tragedią.
Temat utworu został zaczerpnięty z legend o wojnie trojańskiej, ale autor nadał wydarzeniom koloryt polski, dlatego też już współcześni treść dramatu odczytali jako bezkompromisowe potępienie samowoli i braku patriotyzmu, a jej zakończenie jako pobudkę wojenną mającą zachęcić szlachtę do wyprawy na Moskwę.
Streszczenie
Tekst tragedii poprzedza list Kochanowskiego do Jana Zamoyskiego, który jest odpowiedzią na prośby magnata, który - jak z odpowiedzi poety wynika - zwrócił się doń z propozycją zaprezentowania gotowego już dzieła w Ujazdowie, dla uświetnienia uroczystości weselnych.
Protasis
Prolog (w. 1-29): monolog Antenora informuje o preakcji: wylądowali greccy posłowie domagający się zwrotu Heleny. Aleksander podjął knowania mające na celu przekonanie dostojników o pozostawieniu porwanej w Troi.
Epitasis
Epeisodion pierwsze (w. 30-67): Aleksander próbuje skłonić Antenora, by i on głosował przeciwko wydaniu Heleny Grekom. Obaj rozmówcy posługują się przysłowiami, osłaniając w ten sposób wzajemną niechęć. Rozmowa toczy się w krótkich, jednowierszowych zdaniach (tj. stichomytia), dowodzących wzburzenia przeciwników. Wreszcie Aleksander oskarża Antenora, iż ten został przekupiony przez posłów.
Stasimon I (w. 68-87): "By rozum był przy młodości", refleksja na temat młodzieńczego ulegania żądzom prowadzącym do utraty zdrowia, majętności i sławy.
Epeisodion II (w. 88-160): lament Heleny wyrzekającej na los; kobieta obawia się powrotu do domu w niesławie. Nadchodzi Stara Pani, pociesza nieszczęśliwą.
Stasimon II (w. 161-180): "Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie", dramatyczny i bardzo surowy w wymowie apel do sprawujących władzę.
Katastasis
Epeisodion III (w. 181-378): Poseł opowiada Helenie przebieg rady panów trojańskich, która poparła Aleksandra.
Cytuje słowa króla zagajającego obrady (w. 197-208); następnie przytacza wywód Aleksandra (w. 210-257) optującego za pozostawieniem w Troi Heleny. Ogarnięty żądzą młodzian tłumaczy swój występek wolę bogów (Wenus wdzięczna za przyznanie jej palmy pierwszeństwa w konkursie piękności, obiecała mu rękę Heleny), przytacza historię Medei i Jazona, by w ten sposób zasugerować słuchaczom, że prawo odwetu usprawiedliwia jego czyn. Na koniec przypomina dawne krzywdy uczynione Trojanom przez Greków. Skrupulatny poseł oddaje wiernie również przemowę Antenora (w.266-302). Rozważny patriota apeluje: "Niechże się Aleksander tak drogo nie żeni,/ Żeby małżeństwem swoje upadkiem ojczyzny/ I krwią naszą miał płacić! ..." . Niestety późniejsze wypowiedzi, zwłaszcza porywczego Iketaona (w.307-348) podburzają do walki. Wreszcie głosując poprzez rozstąpienie się zadecydowano o pozostawieniu Heleny w Troi.
Katastrophe
Stasimon III (379-382): krótki czterowiersz o charakterze informacyjnym (odejście niezadowolonych posłów).
Epeisodion IV (383-423): monolog Ulisesa rozpoczynający się słowami "O nierządne królestwo o zginienia bliskie" oraz pełna bólu i zawziętości skarga skrzywdzonego Menelaosa.
Stasimon IV (424-464):pełna patosu, wspaniała pieśń "O białoskrzydła, morska pławaczko...", pełna przenośni i mówień, napisana wierszem białym.
Epeisodion V (465-556): rozmowa rozważnego Antenora z Priamem w której apeluje o przygotowanie miasta do obrony; proroctwo córki królewskiej, Kasandry nasycone straszliwymi obrazami upadku Troi.
Stasimon V (557-558): zalecenie wyprowadzenia oszalałej panny
Epilog (559-605): apel Antenora, by król wysłuchał proroctwa córki; przybycie Rotmistrza z wiadomością o zbliżających się oddziałach greckich. Utwór kończy znamienne wezwanie Antenora: "Na każdy rok nam każą radzić o obronie;/ Ba, radźmy też o wojnie, nie wszystko się brońmy:/ Radźmy, jako kogo bić; lepiej, niż go czekać!"
Dramat tragedia klasyczną
.Zachowana zasada trzech jedności: akcji (jednowątkowość), miejsca (wydarzenia toczą się przed pałacem królewskim), czasu (jest dłuższy niż czas spektaklu, ale mieści się w granicach jednej doby i biegnie bez luk, choć ulega przyspieszeniu w przerwach wypełnionych stasimonami).
.fabuła zaczerpnięta z mitologii (mitu o wojnie trojańskiej)
.tematem jest konflikt między jednostką a państwem (Kochanowski staje po stronie państwa),
.dramat racji moralnych i politycznych reprezentowanych przez poszczególne postacie (Aleksander - Antenor).