Ignacy Krasicki - bajki.

Ignacy Krasicki był poetą racjonalistą, który za główny środek poznania świata uznawał rozum. Jego bajki są wyrazem przekonań, że człowiek jest istotą rozumną a świat można zmienić zmieniając człowieka. Droga do zmiany świata prowadzi przez edukację i oświecenie. Pisarz w swoich utworach, a przede wszystkim w bajkach, wyraził przekonanie, że należy walczyć z wadami człowieka. Do największych z nich zalicza pozostałości sarmackie, uważał również, że lenistwo i obskurantyzm duchowieństwa hamują rozwój świata. Był również przekonany, że natury człowieka łatwo się zmienić nie da. Napisał dwa zbiory bajek, pierwszy to: „Bajki i przypowieści”, drugi to: „Bajki nowe”, opublikowane już po śmierci autora. Bajka to krótki utwór narracyjny zawierający fabułę. Pod postaciami zwierząt i rzeczy autor opowiada o człowieku. Zwierzęta i rzeczy pełnią rolę umownych masek oznaczających typowe właściwości czy ułomności ludzkie. Zazwyczaj rozróżnia się dwa rodzaje bajek, zależnie od ich budowy, bajkę epigramatyczną (krótką i zwięzłą) i bajkę narracyjną z miniaturową fabułą. Bajkopisarze przeciwstawiają w swoich utworach najczęściej dwie postawy: niewłaściwa, którą krytykują, oraz porządną, zalecaną. Sens moralny bajki może być wypowiedziany wprost jako tzw. morał, zamieszczony na wstępie utwory lub w jego płęcie.

Już w pierwszej bajce rozpoczynającej „Bajki nowe” Krasicki wyraża przekonanie, że świat nie jest idealny, zdarzają się przykłady zachowań poprawnych, ale są one niestety rzadkie. Wychodząc z tego założenia zapowiada, że będzie patrzył na świat w sposób krytyczny. Pierwsza część tej bajki jest zbudowana w oparciu o szereg anafor. Druga część jest odwołaniem wizji świata idealnego z części pierwszej. Bajka „szczur i kot” porusza problem pychy, która powoduje, że człowiek zaczyna wierzyć w swoją nieomylność przez co traci poczucie rzeczywistości i nie dostrzega grożących mu niebezpieczeństw. Bajka ta uczy, że należy wyzbyć się głupiej zarozumiałości. Szczur bowiem, który sądził, że nabożeństwo odbywa się na jego cześć, stracił poczucie realności do tego stopnia, że nie zauważył czyhającego na niego kota. W bajce pod tytułem „filozof”, tytułowy filozof jest przekonany o własnej wszechwiedzy, odrzuca nawet wiarę w Boga, śmieje się ze wszystkich świętych. Spada na niego choroba, nawraca się i zaczyna wierzyć. Jest to krótka epigramatyczna bajka, charakteryzująca chwiejność ludzkich poglądów i przekonań. „Ptaszki w klatce” jest to bajka, która mówi o wolności i uświadamia, że sens wolności może być bliski człowiekowi który był wolny, natomiast ci którzy urodzili się w niewoli uznają taki stan za normalny. Bajka „jagnie i wilcy” zwraca uwagę, że wśród ludzi panuje prawo dżungli, silniejszy zawsze zwycięży i znajdzie na pokonanie słabszego przekonywujące argumenty. „Kruk i lis” przedstawia próżność i zgubną zarozumiałość. Autor już na początku bajki zwraca uwagę, że „bywa często zwiedziony kto lubi być chwalony”.

Już te przykłady świadczą, że poeta postawił sobie za cel najpierw uświadomienie ludziom ich wad i przywar, po to aby się ich wystrzegali. Kształt artystyczny bajek przede wszystkim wiąże się z ich nadzwyczajną zwięzłością. Krasicki jak nikt inny potrafił w kilku słowach oddać to co może być przedstawione na wielu kartkach. Najczęściej używanym środkiem artystycznym jest antyteza, ponieważ przeważnie przytaczane są postawy negatywne i pozytywne.