Państwo Franków

Państwo Franków stworzyły plemiona germańskie z siedzibami w dolnym Renie. Część z nich przeniosła się w 355r. do Galii, dawnej dzielnicy rzymskiej. Od tej chwili miał początek podział na franków salickich i rypuarskich. Dynastia panująca w państwie franków wywodziła się od na wpół legendarnego Meroweusza. Cechą charakterystyczną dynastii było noszenie długich włosów. Pod koniec V wieku, Chlodwig (Klodwig) rozpoczyna proces jednoczenia plemion. Wraz z procesem jednoczenia rozszerza w 486 r. tereny o ziemie leżące pomiędzy Sommą a kanałem La Manche. Po bitwie pod Tolbiak w 496 r. następuje odbój państwa Alemanów. W polityce wewnętrznej Chlodwig dąży do umocnienia władzy. Następstwem tego jest przyjęcie chrztu 25 grudnia 496 r. Pod koniec V wieku następuje znaczny rozrost terytorialny państwa. Jeszcze za życia Chlodwiga przyłączona zostaje burgundia i państwo Wizygotów (po bitwie w 507 r. pod Vouille). Chlodwig umiera w 511r. Po jego śmierci, w 531 r. przyłączona zostaje Turyngia, a w 536 Septuania i Prowansja.
Państwo franków za czasów Chlodwiga miało ustrój patrymonialny. Przed zjednoczeniem obowiązywała tzw. demokracja wojenna. Miejscem podejmowania decyzji były wiece w których udział brała starszyzna plemienna. Później od wspólnoty przejmuje władzę namiestnik drużyny. Wiec przyjmuje funkcję wyboru władzy w obrębie dynastii. Stopniowo zaczynają powstawać urzędy, które zaczynają przejmować część prerogatyw należących do władcy. Najwazniejszym urzędnikiem staje się majordom (majordomus), który jest zastępcą władcy i zarządza jego dworem. Podział administracyjny państwa frankońskiego był podobny do rzymskiego. Państwo bylo podzielone na okręgi (pagi, civitates). Na ich czele stał komes, który piastował władzę wojskową i cywilną. Okręgi dzieliły się na setki. Na ich czele stał setnik. Ogół ludności zobowiązany był do płacenia podatku gruntowego. Obowiązywały również liczne cła i myta. Ludność również musiała wykonywać świadczenia zwyczajowe, czyli: użyczanie kwatery dla podróżującego władcy, naprawa dróg i mostów, obowiązek pogoni za przestępcą i ujawnienia go. Od kary za przestępstwa można było się wykupić (np. za zabójstwo była to tzw. główszczyzna). Wszystkie wpływy należały oczywiście do władcy. Pozostałości i tradycje rzymskie były widoczne w gospodarce państwa franków. Istniały wielkie latyfundia, pozostałości czasów rzymskich. Innowacją było wprowadzenie instytucji kolonatu (dzierżawcy). W czasach plemiennych ziemia była podzielona na gospodarstwa i każdy członek plemienia (mężczyzna) był posiadaczem takiego gospodarstwa. Po wykształceniu możnowładztwa, wolni chłopi popadają w zależność (niewolnictwo itp.). Monarcha wynagradzał nadaniem tzw. beneficjów czyli ziemi wraz z chłopami. Dało to początek systemowi lennemu, ponieważ podział beneficjów przez możnych i nadawanie ich niższm w drabinie społecznej (mniej ważni możni popadali w zależność od nadawcy ziemi). Podobnie działo się w Kościele tyle, że duchowni zawierali umowy objęcia ziemi przez chłopów - tzw. precario. Urbanizacja kraju była bardzo słaba. W stosunku do czasów rzymskich nastąpiło zubożenie i upadek nielicznych miast.
Po śmierci Chlodwiga następują przemiany wewnątrz państwa. Władza monarsza ulega coraz większemu osłabieniu na rzecz możnowładztwa. Duży udział ma w tym coraz większy rozrost dynastii merowińskiej. Możnowładztwo pragnie uniezależnić się od władcy i uzyskać pełną kontrolę nad przyznanymi im terenami (np. zwolnienie z opłat na rzecz władcy). W tym czasie zaczyna się upowszechniać instytucjakomendacji (możnowładztwo oddaje ziemię za służbę wojskową, system senior - wasal). Następuje coraz większa degeneracja dynastii merowińskiej, z powodu zawierania małżeństw w obrębie rodziny. Majordomowie skupiają coraz więcej władzy w swoich rękach. W VII wieku państwo franków było podzielone na trzy części:
 Austrazję
 Neustrię
 Burgundię
W latach 629 - 639 król Dagobert na czas panowania jednoczy państwo, ale po jego śmierci ulega ono dalszemu rozpadowi. Rosnąca władza majordomów powoduje próby przewrotu. W 656 r. Grimoal próbuje zdetronizować króla, jednak przewrót nie udaje się i Grimoal zostaje zabity przez możnych. Późniejsi majordomowie już nie próbowali detronizacji. W 687 r. Pepin z Heristalu scala Austrazję, Neustrię i Burgundię. Po nim urząd obejmuje Karol Młot. Utrzymuje na tronie władcę merowińskiego. W tym czasie prowadzi również walki obronne przed wojskami arabskimi, które zaatakowały Akwitanię. W 732 r. wygrywa słynną bitwę pod Poitiers, co ogromnie zwiększa jego prestiż i pozycję w państwie. Karol umiera w 741 r. Pozostawia po sobie dwóch synów - Karola Romana i Pepina Małego (Krótkiego). Do walki o władzę jednak nie dochodzi ponieważ w 747 r. Karol Roman wstępuje do klasztoru. Pepin mając wszystkie uprawnienia królewskie, podejmuje próby detronizacji. Popiera go papież Zachariasz, który potrzebuje pomocy w walce przeciwko Longobardom, zagrażającym Rzymowi. Pepin wysyła do papieża list, w którym pyta, kto powinien sprawować władzę w państwie. Ten kto rzeczywiście ją posiada, czy marionetka. Odpowiedź jest oczywista. W 751 r. Pepin pozbawia władzy Childeryka III któremu zostają obcięte włosy i zostaje osadzony w klasztorze. Posiadając pełnie władzy dąży do koronacji. Pierwszy koronował go i namaścił olejami św. Bonifacy (Winfryd Bonifacy) Cztery lata później tą ceremonię powtórzył papież Stefan III (w niektórych źródłach II, ale naprawdę III :-). Cała ceremonia była wzorowana na koronacji królów izraelskich. Stanowiła symbol jedności państwa jak i podniesienie znaczenia władzy. W 754 r. Pepin Mały odwdzięcza się papieżowi, rozgramiając Longobardów. Zrzeka się również terenów egzachatu raweńskiego i Umbrii, które odebrał Longobardom. W ten sposób powstaje państwo kościelne (Ojcowizna św. Piotra). Pepin dąży do przywrócenia władzy na terenach od Pirenejów do Mozy i Renu, Akwitanii i Septymanii, podporządkowuje sobie również Bawarię. Pepin Krótki umiera w 768 r. Początki panowania Karola Wielkiego były bardzo ciężkie. Do 771 r. w państwem Franków wstrząsały walki pomiędzy Karolem a jego bratem. Państwo jest nękane najazdami Sasów. Wybucha powstanie w Akwitanii. Nie do końca pokonani Longobardowie stają się coraz silniejsi. W 772 r. Karol podejmuje wyprawę przeciwko Sasom. Pokonując ich zabezpieczył granice i podjął wyprawę przeciw Longobardom zagrażającym Papiestwu. Karol pokonał króla longobardzkiego Dezyderiusza i koronował się w Parii, przyłączając w ten sposób królestwo longobardii do swojego państwa. Tym samym Karol rozpoczął patronat nad Państwem Kościelnym. Od 779 r. przystępuje do sukcesywnego podboju Saksonii. Towarzyszy temu kolonizacja i silna chrystianizacja. Ostatecznie w 804 r. Saksonia zostaje podporządkowana Karolowi. Ekspansja na zachód doprowadziła do zetknięcia się ze Słowianami Łabskimi, którym zostało narzucone zwierzchnictwo. Te działania budziły niepokój cesarstwa bizantyjskiego. Wysłannicy cesarstwa intrygowali przeciwko Karolowi Wielkiemu. Sprzymierzeńców znaleźli głównie wród możnowładztwa zamieszkującego nowopodbite tereny. By zneutralizować odrśodkowe tendencje w Akwitanii i Longobardii Karol powierza rządy regencyjne możnym obsadzając na tronie Akwitanii swojego 3 letniego syna Ludwika a na tronie włoskim 4 letniego Pepina. Umocniwszy państwo Karol nie rezygnuje z polityki ekspansjii. Rozpoczął walki przeciw Awarom. Równolegle wojska Karola najechały na Bawarię, która zostaje zdobyta w 788 r. To zaogniło stosunki z Awarami. W latach 791 - 796 Karol doprowadza do zajęcia terytoriów Awarów. Cały czas istniejący problem arabski zmusza Karola do podjęcia serii wypraw na tereny dziesiejszej Hiszpanii. Wyprawa z 778 r. ponosi klęskę w wąwozie Renseval gdzie ginie hrabia Roland. To wydarzenie zostało uwiecznione w anonimowym XI wiecznym utworze pt. "Pieśń o Rolandzie", który wszyscy chyba dobrze znamy :). Od 795 r. rozpoczyna się ciąg wypraw za Pireneje, który po 15 latach doprowadza do stworzenia tzw. marchii hiszpańskiej (marchia to okręg wojskowy na którego czele stoi margrabia lub grafion posiadający duże prerogatywy. Marchie były tworzone w celu obrony granic, bądź ich rozszerzenia.). Celem ekspansji było stworzenie monarchii uniwersalnej. Pod swoim berłem Karol Wielki chciał zjednoczyć Wschód i Zachód. Planowane było małżeństwo z cesarzową bizantyjską Ireną, jednak została ona zamordowana. Te działania budziły niepokój papieża, który obawiał się przejęcia pełni władzy przez Karola. W 800 roku podczas wizyty Karola w Rzymie, papież Leon III 25 grudnia wkłada Karlowi koronę cesarską. Fragment roczników fuldajskich opisuje to wydarzenie:
"R. 800. Owego dnia najświętszego narodzenia pana, gdy król podczas mszy przed ołtarzem błogosławionego Piotra apostoła powstał do modlitwy, papież Leon włożył koronę na jego głowę i cały lud rzymski zawołał: <> I po okrzykach, przez papieża, zwyczajem starożytnych władców, został uczczony i jako obdarzony imieniem patrycjusza cesarzem i augustem został nazwany"
Ten sposób koronacji stworzył pozory wyższości władzy duchownej nad świecką. Nowy Imperator nie przyjmuje tego z zadowoleniem. Po licznych walkach, w 812 r. cesarz bizantyjski uznaje formalną zwierzchność Karola. Niestety nie udaje się włączyć Bizancjum...

Rządy Karola Wielkiego (768-814) tak jak Pepina są rządami osobistymi. Władca nie posiadał stałej rezydencji. Przenosił się z miejsca na miejsce. Istniały liczne rezydencje, rozsiane po kraju, w których władca przebywał przez krótki okres czasu. Ulubionym miejscem pobytu Karola Wielkiego był Akwizgrangdzie został pochowany. Obecnie znajduje się tam kaplica.
Wokresie rządów Karola Wielkiego wykształciły się nowe urzędy, które stanowiły później wzór dla innych średniowiecznych państw europejskich:
 urząd stolnika- nadzór nad służbą dworską i zarząd dworu
 urząd cześnika- opieka nad piwnicą dworską
 urząd komornika - dysponowanie komorą i szatnią
 urząd kanclerza- zarząd kancelarią
 urząd pallatyna- przewodnictwo w sądzie dworskim w zastępstwie monarchy
Wykształca się również Rada Królewska, która w późniejszych wiekach przekształci się w wyższą izbę Parlamentu. Państwo podzielone jest na hrabstwa(dawne pagi) na czele których stali hrabiowie. Zamiast wynagrodzenia uzyskiwali użytkowanie dóbr królewskich, mieli również prawo do pobierania 1/3 opłat sądowych. Hrabstwa pograniczne cieszyły się większą niezależnością, zwłaszcza w dziedzinie wojskowej. Hrabiowie pograniczni nosili tytuł margrabiego lub nawet księcia (dux). Terytoria podbitych państw germańskich tworzyły księstwa. Kontrolę nad administracją lokalną sprawowali inspektorzy (missi dominici) - wysłannicy królewscy. Państwo było podzielone na okręgi kontrolne -misatica. Reformie poddane zostało również sądownictwo. Posiedzenia sądowe z udzialem ludności miały być zwoływane tylko trzy razy w roku (roztrzygano na nich sprawy o większym ciężarze gatunkowym). Zwykłe posiedzenia odbywały się co dwa tygodnie, ogół ludności reprezentowaliławnicy, wybierani na określoną kadencję.
Wszelkie dochody państwa nadal pozostawały własnością władcy (brak rozróżnienia na dochód państwowy i prywatny). Daniny i podatki bezpośrednie są zmniejszone dla rdzennych obywateli. Zwiększono natomiast obowiązek podatkowy oraz wszelkiego rodzaju trybuty ludom nowo podporządkowanym.
Wojsko ulegało ewolucyjnym reformom. Od powszechnego obowiązku, poprzez drużynę, aż do uzależnienia obowiązku służby od cenzusu majatkowego, ustalonego na 4 - 5 łanów. System nie eliminował z obowiązku małorolnych. Musieli oni składać się celem wyekwipowania jednego z pośród siebie. W razie najazdu wroga zwoływano ogólną mobilizację (wszyscy mężczyźni). Karol dokonywał corocznego przeglądu wojska na tzw. "polach majowych". W tym czasie wykształca się również system "coś za coś", tzn. ziemia w zamian za służbę wojskową. Są to najczęściej ciężkozbrojni rycerze.
Gospodarka w stosunku do czasów merowińskich nie uległa dużym zmainom. Duża własność wchłania małą. Tereny cesarstwa typowo rolnicze. Włości były samowystarczlne. Handel miał charakter lokalny. (Wenecja => niewolnicy, Frezja => płaszcze). Hadel wędrowny nie odgrywał ważnej roli. W okresie panowania Karola Wielkiego doszło do podjęcia pewnych prób reform stymulujących rozwój gospodarczy (np. reforma monetarna spowodowana odpływem kruszcu do lepiej rozwiniętego gospodarczo bizancjum. Karol wprowadza do obiegu denar (1 funt srebra) orazobol(1/2 denara). Monet złotych w zasadzie nie bito.).
Szerokie reformy szkolnictwa doprowadzają do jego rozwoju. Jako język obowiązkowy wprowadzona zostaje łacina klasyczna. Do jej nauki Karol sprowadził mnichów irlandzkich (tam zachował sie ten język w formie niemal klasycznej). Szkoły nauczają siedmiu nauk świeckich (tzw.artes liberales), podzielonych na dwa stopnie: niższy TRIVIUM - gramatykę, retorykę i dialektykę i wyższy QUADRIVIUM - arytmetykę, geometrię, astronomię i muzykę. Reformie ulega również pismo. Nastepuje przejście od kursywy karolińskiejdominuskuły. Przy temacie kultury nie można pominąć tak sławnego nazwiska jak Einhard (biograf Karola). Niestety kultura nadaje się na odrebny temat. :) Cały okres rządów Karola Wielkiego i wpływ jego reform na kulturę i sztukę nazywany jest "Renesansem Karolińskim".
W 806 r. Karol bardzo dobrze pamiętający walki o tron, pragnął uniknąć walk pomiędzy swoimi synami. Wydaje dokument "Divisio Regnorum", w którym chce zapewnić jedność państwu. Z podziału została wyłączona Italia, która stała się jak gdyby dzielnicą senioralną. Jednak nim Karol umarł, został tylko jeden syn - Ludwik Pobożny. Koronowany jeszcze za życia ojca w 813 r., zdecydował się w 816 powtórnie koronować (koronowany przez Stefana IV). Synowie Ludwika rządają podziału państwa. Ludwik w 817 r. wydaje "Ordinatio" w myśl którego Lotar (najstarszy syn) zostaje współcesarzem, a dwaj pozostali, Ludwik i Pepin królami. Jak na złość Ludwikowi Pobożnemu rodzi się czwarte dziecko. Synowie powstają przeciw ojcu. Ludwik w 833 r. zrzeka się władzy, a w 841 r. umiera. Sytuacja komplikuje się również z powodu licznych najazdów Normanów, którzy zajęli Fryzję i ziemie u ujścia Renu. Na południu groziło niebezpieczeństwo ze strony Saracenów północnoafrykańskich i hiszpańskich. Równocześnie narastają tendencje odśrodkowe w dzielnicach