Norma prawna a przepis prawny

Praca kontrolna z Systemu prawa.

Temat pracy:

„Norma prawna, a przepis prawny”.

Norma prawna, jest popartą przymusem państwowym ogólną regułą postępowania skierowaną do abstrakcyjnego adresata, określającą jego postępowanie w przewidzianej tą normą sytuacji. Każda norma prawna określa, jak mają się zachować ci, do których jest skierowana, jeżeli znajdą się w sytuacji określonej w danej normie. Norma prawna może być regułą nakazującą, bądź zakazującą, bądź tez upoważniającą do określonego postępowania. Jest ona regułą o charakterze ogólnym i skierowana jest nie do konkretnej osoby, lecz zawsze do pewnego kręgu adresatów. Od pojęcia normy prawnej odróżnić należy pojecie przepisu prawnego. Przepisy prawne są wyodrębnionymi zdaniami zamieszczonymi w aktach prawnych (np. w ustawach, rozporządzeniach). Są one elementarnymi cząstkami tych aktów. Ze względów porządkowych przepisy ujmuje się w formie artykułów lub paragrafów. Artykuły i paragrafy dzielą się z kolei na ustępy (oznaczone cyfrą arabską z kropką), na punkty (oznaczone cyfrą arabska z nawiasem) oraz litery. Zwykle w pojedynczym przepisie wyrażona jest jedna norma prawna. Niekiedy jednak norma prawna wyrażona może być w kilku przepisach bądź tez jeden przepis wyrażać może dwie normy prawne lub więcej.
Normy prawne mają określoną strukturę wewnętrzną. W normach tych wyróżnić można trzy części: hipnozę, dyspozycję i sankcję.
Hipoteza, jest to cześć normy określająca kręg adresatów, do których norma się odnosi, i okoliczności, w jakich ma zastosowanie. Inaczej mówiąc, hipoteza określa warunki, których zaistnienie powoduje obowiązek zachowania się w sposób wskazany w normie.
Dyspozycja, jest częścią normy wyznaczającą sposób postępowania w sytuacji, w której spełnione zostały warunki przewidziane w hipotezie.
Sankcja, jest częścią normy określającą następstwa zachowania się w sposób niezgodny ze wskazaniami określonymi w dyspozycji.
Ta klasyfikacja, trójczłonowa budowa normy prawnej ulega pewnym modyfikacjom. W normach prawa karnego hipoteza połączona jest z dyspozycją w jedno określenie czynu przestępczego. Na przykład w normie: "Kto przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą lub prawo majątkowe, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3", część pierwsza "kto przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą lub prawo majątkowe" jest utworzonym z połączenia hipotezy i dyspozycji określeniem czynu przestępczego. Z kolei w normach prawa cywilnego wyodrębnić można łatwo hipotezę i dyspozycję, sankcja natomiast przewidziana jest zwykle w innych przepisach. Na przykład w normie" kto z winy swej wyrządził drugiemu krzywdę, obowiązany jest do jej naprawienia" - część pierwsza "kto z winy swojej wyrządził drugiemu krzywdę" stanowi hipotezę tej normy, określa bowiem okoliczności, których zaistnienie powoduje obowiązek określonego zachowania. Dalsza część tej normy - dyspozycja - wskazuje jak należy postąpić. Sankcja wreszcie polega na ujemnych konsekwencjach przewidzianych przez prawo, gdyby adresat normy nie postąpił w sposób zgodny z dyspozycją.
Sankcje w normach prawnych są zróżnicowane. W normach prawa karnego sankcja ma charakter zagrożenia represją karną, np. w postaci kary pozbawienia wolności lub grzywny. W prawie cywilnym sankcja może przybierać formę zagrożenia egzekucją majątkową, może też polegać na zagrożeniu nieważnością określonych działań. W normach prawa administracyjnego sankcja może polegać na zagrożeniu karami administracyjnymi (np. grzywną, mandatami itp).

Rodzaje norm prawnych

Normy prawne formułować mogą w sposób bezwzględny obowiązek postępowania w sposób przewidziany w danej normie. Normy takie nazywamy imperatywnymi (bezwzględnie obowiązującymi). Do takich nalezą na przykład normy prawa karnego. W niektórych jednak gałęziach prawa, przede wszystkim w prawie cywilnym i handlowanym, obok norm o charakterze imperatywnym występują także normy, które - mimo ustalonych pewnych reguł postępowania - pozostawiają jednak stronom swobodne ukształtowania swoich stosunków w sposób odmienny od wskazanego w normie. Normy takie nazywamy dyspozytywnymi (względnie obowiązującymi). Normą imperatywną jest na przykład norma zawarta w Art 99 & 1 k.c. stanowiąca ze: "Pełnomocnictwo ogólne powinno być pod rygorem nieważności udzielona na piśmie". Norma zawarta w art. 642 & 1 k.c. stanowiąca iż, :"W braku odmiennej umowy przyjmującemu zamówienie należy się wynagrodzenie w chwili oddania dzieła", jest natomiast przykładem normy dyspozytywnej.