Japonia

Pełna nazwa kraju: Japonia
Obszar: 377435 km kw.
Liczba mieszkańców: 125 mln
Stolica: Tokio (8 mln mieszkańców)
Skład etniczny: Japończycy ( także miejscowe plemiona Anju), Koreańczycy
Język: Japoński
Religia: shinto, buddyzm, chrześcijaństwo
Ustrój: monarchia konstytucyjno-parlamentarna
Głowa państwa: cesarz Akihito
Waluta: jen (dzieli się na 100 senów)


Prefektury

REGION: PREFEKTURA (stolica prefektury)
• Hokkaido: Hokkaido (Sapporo)
• Tohoku: Aomori (Aomori), Akita (Akita), Iwate (Morioka), Yamagata (Yamagata), Miyagi (Sendai), Fukushima (Fukushima)
• Kanto: Ibaraki (Mito), Tochigi (Utsunomiya), Gunma (Maebashi), Saitama (Urawa), Tokio (Tokio), Chiba (Chiba), Kanagawa (Jokohama)
• Chubu: Yamanashi (Kofu), Nagano (Nagano), Niigata ( Niigata), Toyama (Toyama), Ishikawa (Kanazawa), Fukui (Fukui), Gifu (Gifu), Aichi (Nagoya), Shizuoka (Shizuoka)
• Kinki: Mie (Tsu), Nara (Nara), Osaka (Osaka), Wakayama (Wakayama), Shiga (Otsu), Kioto (Kioto), Hyogo (Kobe)
• Chugoku: Tottori (Tottori), Okayama (Okayama), Hirosima (Hirosima), Shimane (Matsue), Yamaguchi (Yamaguchi)
• Sikoku: Tokushima (Tokushima), Kagawa (Takamatsu), Kochi (Kochi), Ehine (Matsuyama)
• Kiusiu: Fukuoka (Fukuoka), Saga (Saga), Nagasaki (Nagasaki), Oita (Oita), Miyazaki (Miyazaki), Kumamoto (Kumamoto), Kagoshima (Kagoshima), Okinawa (Naha)

Położenie
Archipelag japoński, leżący u wschodnich wybrzeży kontynentu azjatyckiego, rozciąga się wąskim łukiem o długości 3.800 km, od 20º25' do 45º33' szerokości geograficznej północnej. Ogólna powierzchnia Japonii wynosi 377.435 km² - nieco więcej niż obszar Wielkiej Brytanii, ale tylko około 1/9 obszaru Indii i 1/25 obszaru USA - co stanowi mniej niż 0,3% ogólnej powierzchni lądów świata. Archipelag składa się z czterech głównych wysp: Honsiu, Hokkaido, Kiusiu i Sikoku (w kolejności od największej do najmniejszej), a ponadto z kilku łańcuchów wysp i tysięcy mniejszej wysepek. Honsiu zajmuje ponad 60% ogólnej powierzchni Japonii.
Lądy
Góry stanowią bardzo ważną część Japonii, zajmują prawie 70% powierzchni kraju. Większość najwyższych gór znajduje się na wyspie Honsiu. Jeden bardzo słynny łańcuch górski nosi nawet nazwę Japońskich Alp. Wiele z tych szczytów wznosi się ponad 3000 m. nad poziomem morza. Najsłynniejsza jest oczywiście góra Fudzi. To najwyższy szczyt Japonii; ma 3776 m. Bardzo wiele gór w Japonii jest pochodzenia wulkanicznego i dlatego w niektórych rejonach podgórskich biją gorące źródła. Jest to zjawisko naturalne - wynik podziemnej aktywności wulkanicznej. W niektórych źródłach woda jest tak gorąca, że można w niej nawet ugotować jajko na twardo! W Japonii jest 67 wulkanów i prawie wszystkie są aktywne. W ubiegłych latach zdarzyło się kilka poważnych wybuchów wulkanów, które zniszczyły wiele domów i spowodowały śmierć pewnej liczby osób. Mimo ryzyka, ludzie chętnie osiedlają się w pobliżu czynnych wulkanów, ponieważ lawa wulkaniczna znakomicie użyźnia ziemię. W Japonii zdarzają się również trzęsienia ziemi - co roku notuje się siedem - osiem tysięcy wstrząsów. Większość z nich jest tak nieznaczna, że nikt ich nie zauważa, ale od czasu do czasu duże trzęsienia ziemi może spowodować poważne straty. Dlatego budynki projektuje się tak, aby były odporne na wstrząsy. Specjalnie fundamenty pozwalają na łagodne kołysanie się budynków, które dzięki temu znacznie rzadziej ulegają zniszczeniu. Tak oto Japończycy nauczyli się żyć w harmonii z przyrodą.
Morza
Jeśli jakiś kraj składa się z samych wysp, musi mieć bardzo długą linię brzegów. Zbiorniki wodne są bardzo ważną częścią krajobrazu Japonii: są tu przepiękne górskie jeziora, Morze Japońskie na zachodzie i Pacyfik na wschodzie. Archipelag Japoński leży na szlaku tropikalnych burz, zwanych tajfunami, które najczęściej zdarzają się pod koniec lata lub wczesną jesienią. Tajfuny mogą powodować powodzie, osunięcia gruntu, niszczyć zbiory i domy.
Klimat i pory roku
Klimat Japonii jest bardzo zróżnicowany. Na północy zimy są mroźne i śnieżne, temperatura może spadać nawet do -40ºC, a zimne wichry znad Syberii i Mongolii często przynoszą ze sobą zamiecie śnieżne. Lata są łagodne; temperatura dochodzi do 20ºC. Na wyspach na południu, na przykład na Okinawie, jest dużo cieplej; co najmniej 30ºC latem i rzadko kiedy poniżej 15ºC zimą. W Tokio latem jest gorąco i wilgotno, a zimą chłodno - zwykle około 5ºC. W klimacie prawie całej Japonii możemy wyróżnić cztery odrębne pory roku. Nadejście wiosny (haru) zwiastują kwitnące śliwy i wiśnie, a wszystkie prognozy pogody w tym okresie podają kiedy przewidywane jest kwitnienie tych drzew w różnych częściach kraju. Japończycy bardzo lubią przyglądać się kwitnącym wiśniom. Pod drzewami urządza się pikniki, aby uczcić nadejście wiosny. Ten zwyczaj nazywa się "oglądaniem kwiatów" (hanami). Od początku czerwca do połowy lipca jest gorąco i często padają deszcze. Pora deszczowa (tsuyu) ma duże znaczenie dla uprawy ryżu. Od końca pory deszczowej do połowy września trwa pełnia lata (natsu). Z wyjątkiem Hokkaido, wszędzie jest gorąco i wilgotno. Gdy nadchodzi jesień (aki), temperatura spada i powietrze staje się chłodne i rześkie. To piękna pora roku: pogoda jest słoneczna, a drzewa mienią się żółcią i czerwienią. Zimą (fuyu) w północnej i zachodniej Japonii pada zwykle bardzo dużo śniegu. W tych rejonach odbywają się różne śnieżne festiwale - a najsłynniejszy z nich ma miejsce w Sapporo, na wyspie Hokkaido. Ze śniegu i lodu powstają olbrzymie rzeźby, a turyści z całego świata przyjeżdżają je oglądać i brać udział w zabawie.
Rośliny i zwierzęta
Świat roślinny Japonii jest bardzo piękny i zróżnicowany, ze względu na wielką różnorodność klimatu i ukształtowania terenu. Niektóre kwiaty i drzewa mają dla Japończyków szczególne znaczenie. Kwiaty wiśni (sakura), które bardzo szybko opadają, są poetycką refleksją nad zmiennością tego świata. Dla odmiany sosna (matsu) jest symbolem długowieczności, a bambus (take), ze względu na swą wytrzymałość i giętkość, symbolizuje umiejętność pokonywania trudności i siłę. Chociaż w Japonii jest wiele ptaków, owadów i małych zwierzątek, nie ma tu wielu dużych drapieżnych ssaków. Największe są niedźwiedzie, żyjące w górskich ostępach. W pobliżu wiosek i miast mieszkają lisy i kuno psy. W ludowych japońskich bajkach zwierzęta te często płatają ludziom różne złośliwe figle.
Góra Fudzi
Najwyższa japońska góra (3776m n.p.m.) jest jedynym elementem naturalnego krajobrazu, co do którego nikt nie ma wątpliwości, że trzeba go zobaczyć. Fuji-san jest perfekcyjnie symetrycznym stożkiem wulkanicznym, który ostatnio aktywny był w 1707r. i swym wulkanicznym popiołem zasypał ulice Tokio, położonego w odległości 100km. Podczas wyjątkowo pogodnego dnia Fuji można z Tokio zobaczyć, ale przez większą część roku widoczna jest dopiero z odległości 100m, gdyż często schowana jest w chmurach. Najlepiej ogląda się ją w zimie i wczesną wiosną, kiedy to śnieżna czapa jeszcze wzmaga efekt.
Oficjalny sezon turystyczny na Fuji to lipiec i sierpień, a Japończycy, którzy uwielbiają przestrzegać wszelkich przepisów, pakują się wtedy całymi gromadami na górę. Praktycznie można wejść na szczyt o każdej porze roku, ale w środku zimy wspinaczka zarezerwowana jest tylko dla doświadczonych alpinistów. Kiedykolwiek jednak będziesz się tam wybierał - potraktuj sprawę poważnie, bo to już wystarczająco wysoko, by odczuć skutki choroby wysokościowej, a dodatkowo pogoda potrafi być niemiłosiernie zmienna.
Najlepszą porą na wejście na szczyt jest świt, z dwóch powodów - po pierwsze, aby zobaczyć wschód słońca, a po drugie - wczesny ranek to czas kiedy góra najrzadziej osłonięta jest chmurami. Znaczy to także, że wyprawę musisz zacząć po południu, aby zatrzymać się na noc w górskim schronisku (bardzo drogim) i kontynuować wspinaczkę z samego rana, albo też wspinać się przez całą noc. Pięć Jezior Fuji tworzy łuk wzdłuż północnej strony góry, jest to bardzo popularne miejsce na jednodniowe wycieczki z Tokio. Oferta turystyczna w tym rejonie obejmuje różne sporty wodne, parki rekreacji, lodowe groty, a przede wszystkim dobry widok na górę Fuji. Najlepszym sposobem na dojazd jest autobus odjeżdżający z dworca Tokio Shinjuku. Sieć linii autobusowych jest łatwa w orientacji i pozwala dostać się bez trudu w niższe partie gór i nad jeziora.
Półwysep Noto-Hanto
Jeśli lubisz surowe marynistyczne pejzaże i masz słabość do tradycyjnego wiejskiego życia, a także chcesz odpocząć od nadmiaru wrażeń japońskiej kultury, godny polecenia jest półwysep Noto-Hanto, wystający z północnej części wyspy Honsiu.
Najbardziej interesujący jest jego dziki i nieosłonięty zachodni brzeg, mniej zagospodarowany niż wcięty i zasłonięty brzeg wschodni. W rejonie tym odbywa się wiele uroczystości i obrzędów, do których należy trwający od 31 lipca do 1 sierpnia w Wajima, festiwal Gojio Daiko Nabune - jego główną częścią jest walenie w bębny w wykonaniu przebranych w maski demonów bębniarzy z głowami przystrojonymi morskimi wodorostami. Jest również święto Ishizaki Hoto, które odbywa się na początku sierpnia i znane jest z pochodu niosącego lampiony na wysokich drągach.
Na półwysep Noto-Hanto można się łatwo dostać pociągiem z Kanazawy, Takaoki lub Toyamy.
Kioto
Kioto, ze swoimi setkami świątyń i ogrodów, było stolicą cesarstwa pomiędzy 794r. a 1868r. i do dziś pełni rolę centrum kulturalnego Japonii. Chociaż wokół tradycyjnej architektury miasta zacieśniają się zabudowania handlowe i przemysłowe, Kioto nadal jest miastem grabionych ogródków z ustawionymi tu i ówdzie kamieniami, z subtelnymi konturami świątynnych dachów i współczesnymi gejszami, do których tak tęsknią łowcy kiczowatych pamiątek.
Pałac Cesarski jest jednym z kilku zaledwie, godnych oglądania, miejsc w centrum Kioto. Obecny budynek pochodzi z 1855r. i jest udostępniony do zwiedzana tylko w ramach większych, zorganizowanych wycieczek. Wschodnia część Kioto, a szczególnie dzielnica Higashiyama, dzięki swym wspaniałym świątyniom, spokojnym spacerom i tradycyjnym japońskim rozrywkom nocnym w Gion, zasługuje na to, by ją odwiedzić w pierwszej kolejności. Szczególnie atrakcyjna jest świątynia Sanjunsangen-do. Znajduje się tam 1001 statuetek tysiącrękiej buddyjskiej bogini miłosierdzia - Kannon.
Na północnym zachodzie Kioto położonych jest wiele przepięknych świątyń zen, jedną z nich jest świątynia Kinkaku-ji, która w 1950r. została całkowicie spalona przez obłąkanego mnicha, a później odbudowana i pokryta w całości złotą folią. Swoim pokryciem - jesiennymi liśćmi - słynie także schowana w północno-zachodniej części miasta dzielnica Takao. Z Kioto można odbyć miłą jednodniową wycieczkę do zamku Himeji-jo. Jest to najwspanialszy z nadal istniejących japońskich zamków, znany jako "Biała Czapla", co pochodzi od jego majestatycznej białej bryły.
W Kioto w ciągu roku odbywają się setki uroczystości, dlatego wcześniejsza rezerwacja noclegu wydaje się bardzo sensowna. Najbardziej widowiskowym jest święto Aoi Matsuri (15 maja), które odbywa się na pamiątkę wydarzeń z VIw., kiedy to modlący się do swoich bogów ludzie powstrzymali katastrofalną pogodę.
Siedemnastego lipca ma miejsce najsławniejsze święto - Gion Matsuri, którego punktem kulminacyjnym jest wielka parada. A 16 sierpnia, podczas święta Damon-ji Gozan Okuribi rozpala się olbrzymie ogniska, aby w ten sposób pożegnać dusze przodków.
Podczas Święta Ognia, Kurama-no-Himatsuri, 22 października, przez ulice przechodzi pochód przenośnych ołtarzy, którym towarzyszą młodzi ludzie z płonącymi pochodniami.
Najwięcej noclegów średniej klasy znajduje się w północnej i północno-zachodniej części miasta, chociaż i na wschodzie jest kilka znośnych hoteli. Centrum Kioto jest świetnym miejscem, w którym znaleźć można japońskie i zagraniczne jedzenie za przystępne kwoty. We wschodniej części Kioto znajdują się restauracje yakitori i w zachodnim stylu.
Park Narodowy Daisetsuzan
Największy japoński park narodowy (2309km kw.) znajduje się w centrum Hokkaido - najdalej wysuniętej na północ i drugiej co do wielkości wyspie Japonii. W parku jest wiele łańcuchów górskich, wulkanów, jezior i lasów, dlatego jest wspaniałym miejscem na wędrówki i narciarstwo. Podczas lata i wczesnej jesieni cieszy się niewiarygodną popularnością i potrzeba zazwyczaj kilku dni, żeby skutecznie uciec od tłumów turystów. Sercem parku jest Sounkyo - znajduje się tu kurort z gorącymi źródłami i wąwóz; to także doskonały punkt startowy do górskich wędrówek do wnętrza parku.
Furano to jeden z najsławniejszych japońskich ośrodków narciarskich - zjazdy w tamtejszym puchu uznawane są przez niektórych za najlepsze na świecie. W niewielkiej odległości na północny wschód od Furano znajdują się mało dostępne wioski z gorącymi źródłami: Tokachidake Onsen i Shirogane Onsen, które świetnie nadają się na wolne od tłumów bazy do wyjść na narty czy piesze wędrówki.
Nagasaki
Nagasaki jest pełnym życia, kolorowym miastem. Nieszczęśliwy los sprawił jednak, że stało się drugim celem bomby atomowej, co rzuca cień na fascynującą historię wcześniejszych kontaktów z Zachodem - z Portugalczykami i Holendrami.
Epicentrum atomowej eksplozji było Ukrami, które jest dziś dostatnim, spokojnym przedmieściem. Znajduje się tam przejmujące Muzeum Bomby Atomowej, przywołujące wspomnienia horroru nuklearnego zniszczenia. W Parku Hipocentrum znajduje się kolumna z czarnego kamienia, oznaczająca dokładnie punkt, nad którym eksplodowała bomba; są tam również ruiny i pozostałości po wybuchu. Znajdujący się w świątyni Fukusai-ji dzwon w kształcie żółwia dzwoni każdego dnia o 11.02 przed południem - godzinie eksplozji. Wewnątrz świątyni zawieszone jest jedno z największych na świecie wahadeł Foucaulta - mechanizmu, który demonstruje ruch obrotowy Ziemi.
Na południowym krańcu Nagasaki, w położonym na wzgórzach Glover Garden zebrano wiele przeniesionych z innych miejsc dawnych domów, w których mieszkali kiedyś Europejczycy. Ruchome schody, fontanny i złote rybki przypominają atmosferę Disneylandu, ale architektura domów jest ciekawa, a widok na Nagasaki przepiękny.
Godzinę drogi na północ od Nagasaki znajduje się zdumiewająca rekonstrukcja holenderskiego miasteczka Huis ten Bosh. Jest tu replika rezydencji holenderskiej rodziny królewskiej, wiatraki, kanały i groble, a także sklep z serami. Najbardziej zdumiewający jest fakt, że miasteczko jest zamieszkane - żyje tu około 10tys. ludzi, którzy na tej najbardziej południowej wyspie Japonii zapragnęli mieszkać w sterylnej wersji dalekiej Holandii.
Park Narodowy Kirishima
Znajdujący się na południu wyspy Kiusiu Park Narodowy Kirishima znany jest ze swoich przepięknych górskich krajobrazów, gorących źródeł i robiącego duże wrażenie wodospadu Sengri-taki, a także z dziko rosnących wiosennych kwiatów. Po dniu pieszej wędrówki, z wioski Ebino-kogen dotrzeć można na wierzchołki tworzących tu łańcuch wulkanów - jest to jedno z najciekawszych w Japonii miejsc do wspinaczki po wulkanach.
Można też odbyć krótszy spacer wokół licznych jezior wulkanicznych - najbardziej intensywny, ciemny niebiesko-zielony kolor ma jezioro Rokkannon.
Przepiękny jest widok ze szczytu góry Karakumi-dake na południe - przy bezchmurnym niebie zobaczyć można Kagoshimę - najbliższe wielkie miasto w okolicy, oraz dymiący stożek wulkanu Sakurajima, który jest wyraźnie nadaktywny. Do Ebino-kogen można dojechać bezpośrednim autobusem z Kagoshimy.
Seagaia

Znajdujące się w Seagaia tzw. Ocean Dome ("kopuła oceaniczna") przyprawia o zawrót głowy - jest tu 140m białej, piaszczystej plaży leżącej nad oceanem pod nieustająco błękitnym "niebem", a wszystko w całkowicie kontrolowanym "naturalnym" środowisku. Wyda się to tym dziwniejsze, jeśli uzmysłowić sobie, że cały kompleks znajduje się o rzut kamieniem od najzupełniej autentycznych plaż z prawdziwymi falami i realnym piaskiem, na wybrzeżu Miyazaki-ken.
To apoteoza japońskiej obsesji na punkcie sterylnej zabawy i parków rozrywki. Do Seagaia można się dostać autobusem z Miyazaki, dość dużego miasta położonego na południowo-wschodnim wybrzeżu Kiusiu.


Ludzie
W Japonii mieszka ponad 126 milionów ludzi. To siódmy kraj świata pod względem zaludnienia. Ostatnio zaludnienie utrzymuje się na stałym poziomie. Przewiduje się, że liczba mieszkańców Japonii osiągnie rekordowy poziom 130,4 miliona osób w roku 2010, a następnie będzie stopniowo maleć. Japończycy wywodzą się z mieszaniny różnych grup etnicznych. W dalekiej przeszłości, rdzenni mieszkańcy Archipelagu Japońskiego przemieszali się z przybyszami z kontynentu azjatyckiego i z wysp Pacyfiku. Z tego połączenia powstał dzisiejszy język japoński i kultura. Gdybyście wybrali się w podróż po Japonii, to z pewnością zauważylibyście różnice między poszczególnymi regionami, na przykład dialekty. W Tokio "dziękuje" to "arigato", ale w Kioto, na zachodzie Japonii, mówi się "ookini". Chociaż Japonia ma wielu mieszkańców, jej powierzchnia jest raczej niewielka, tak więc kraj jest gęsto zaludniony. Na jeden kilometr kwadratowy przypada przeciętnie 332 osoby. Trzeba jednak pamiętać, że większa część kraju jest górzysta i nie nadaje się do wykorzystania, w rzeczywistości więc Japończycy zamieszkują na mniej niż dziesięciu procentach powierzchni swojego kraju. Widzimy zatem, że w niektórych regionach gęstość zaludnienia znacznie przekracza przeciętną. Wielu Japończyków mieszka na nadmorskich nizinach. Tam zresztą znajdują się największe miasta. Ponad cztery piąte ludności mieszka w miastach lub miasteczkach. W Tokio, stolicy Japonii i jej największym mieście, mieszka 12 milionów osób. Fukuoka, Kobe, Kioto, Osaka, Sapporo i Jokohama mają ponad milion mieszkańców każde.

Rolnictwo
Tylko ok. 14% ziemi w Japonii nadaje się pod uprawę. Gospodarstwa są małe, mają przeciętnie 1,4 ha. Każdy kawałek miejsca jest cenny i wykorzystywany pod uprawę. Farmerzy starają się uzyskać z każdego hektara jak najwyższe zbiory i dzięki stosowaniu nawozów , skomplikowanych maszyn i troskliwej uprawie według najnowocześniejszych metod, produkują aż dwie trzecie owoców i warzyw spożywanych w Japonii. Niektórzy farmerzy hodują kury, krowy i świnie. Japonia produkuje tyle ryżu, że starcza dla wszystkich mieszkańców, ale musi importować wiele innych produktów żywnościowych.
Rybołówstwo
Ryby stanowią ważny składnik w japońskiej kuchni. dlatego więc rybołówstwo jest znaczącą gałęzią przemysłu. W 1990 roku w Japonii było zarejestrowanych ponad 416 tys. łodzi rybackich. Roczne połowy wynoszą średnio około 12 mln. ton. Ponadto każdego roku w gospodarstwach rybnych hoduje się 1,5 mln. ton ryb i skorupiaków. Ta ilość jest jednak niewystarczająca, więc około 10% wszystkich spożywanych w Japonii ryb pochodzi z importu.
Bogactwa naturalne
Japonia produkuje energię elektryczną wykorzystując wodę, słońce, wysoką temperaturę i energię jądrową. Bogactwa naturalne musi jednak w większości importować. Dotyczy to szczególnie ropy naftowej. Japonia produkuje bardzo wiele towarów na eksport, żeby mieć czym zapłacić za importowane surowce.
Handel
W roku 1997Japonia wydała 40,9 tryliona jenów (340 miliardów dolarów) na import z innych krajów. Na eksporcie towarów i usług zarobiła natomiast 50,9 tryliona jenów (422 miliardy dolarów). Japonia handluje prawie ze wszystkimi krajami świata, ale ponad jedna trzecia eksportu trafia do Stanów Zjednoczonych, skąd pochodzi jedna czwarta japońskiego importu. Innymi ważnymi partnerami handlowymi są kraje azjatyckie, takie jak Hongkong, Singapur, Korea Płd. i Tajwan. Wiele japońskich firm otwiera swoje fabryki w innych krajach. W 1997 wydano ponad 54 miliardy dolarów na budowę nowych fabryk i biur na całym świecie. Rząd japoński przeznacza także bardzo poważne sumy na pomoc gospodarczą dla krajów rozwijających się.
Samochody
Samochody to najlepiej znane wyroby japońskie. W 1998 roku wyprodukowano tu prawie 10 mln. samochodów, autobusów i ciężarówek - takiej liczby nie osiągnął żaden inny kraj na świecie. Wiele z tych samochodów montowały roboty, czyli skomplikowane maszyny zaprojektowane do wykonywania konkretnych czynności. W Japonii jest więcej robotów przemysłowych niż we wszystkich rozwiniętych krajach świata razem!
Sektor podstawowy
Należące do podstawowego sektora gospodarki Japonii rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo szybko tracą na ważności w stosunku do pozostałych sektorów. W 1960 roku sektor podstawowy zatrudniał jeszcze 32,6% ogółu pracowników, ale poziom ten wciąż się obniżał w miarę rozwoju gospodarczego i przestawiania się przemysłu japońskiego na bardziej zaawansowane sektory. W 1994 roku udział siły roboczej zatrudnionej w podstawowym sektorze spadł do 5,8% ogółu zatrudnionych. Najważniejszą rolę w sektorze podstawowym odgrywa rolnictwo, które zatrudniało 30% ogółu zatrudnionych w 1960 roku, a tylko 5,2% w 1994 roku. Warto zauważyć, że tylko 430 tysięcy, czyli 12,5% spośród 3.440.000 gospodarstw rolnych w Japonii w 1995 roku utrzymywało się wyłącznie z dochodów z produkcji rolnej; w pozostałych co najmniej jeden członek rodziny był zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy w innym sektorze gospodarki. Jedną z przyczyn tak małej liczby gospodarstw utrzymujących się wyłącznie z dochodów z produkcji rolnej są ich bardzo małe rozmiary. W 1994 roku 44,8% japońskich farmerów uprawiało mniej niż 1 hektar ziemi, a tylko 1% uprawiało 5 i więcej hektarów. Procentowy udział produkcji rolnej w PNB uległ dramatycznemu spadkowi, z 9% w 1960 roku do 1,5% w 1993 roku. W tym okresie rósł import produktów rolnych, którego wartość w latach 1960-1994 podskoczyła 41-krotnie, osiągając poziom 36 miliardów dolarów, co stanowiło 13,2% ogólnej wartości importu. Wartość eksportu produktów rolnych w tym samym roku wyniosła tylko 1,6 miliarda dolarów, co stanowiło 0,4% importu. Japonia jest obecnie największym na świecie importerem produktów rolnych pod względem ich wartości netto. W 1960 roku Japonia produkowała jeszcze 98% własnej żywności, ale do roku 1993 wskaźnik ten spadł do 59%, częściowo z powodu wyjątkowo chłodnego lata, które przyniosło niskie plony. Produkcja ryżu, na przykład, była tego roku najniższa w okresie powojennym. Po raz pierwszy od 28 lat Japonia stanęła przed koniecznością importu tego podstawowego artykułu żywnościowego, ponieważ krajowe plantacje zaspokoiły tylko 75% potrzeb. Po udanych zbiorach ryżu w 1994 roku ogólny wskaźnik samowystarczalności podniósł się do 74%. Pod koniec 1993 roku, w ramach porozumienia w sprawie rolnictwa osiągniętego podczas urugwajskiej rundy wielostronnych rozmów handlowych, Japonia zrezygnowała z polityki pełnej samowystarczalności w zakresie ryżu i wyraziła zgodę na częściową liberalizację swego rynku ryżowego. Przewiduje się, że japoński import produktów rolnych ulegnie w przyszłości dalszemu wzrostowi w związku z ostrą zwyżką kursu jena i wdrożeniem porozumienia zawartego podczas rundy urugwajskiej.
Japońskie rybołówstwo, podobnie jak rolnictwo, wykazuje w ostatnich dziesięcioleciach tendencję spadkową. W 1960 roku zatrudniało ono 1,5% ogółu pracowników, a w 1994 roku już tylko 0,4%. Rekordowym pod względem łącznych połowów był rok 1984 - 12,8 miliona ton. W 1994 roku poziom połowów obniżył się do 8,1 miliona ton. Rekord w połowach morskich odnotowano znacznie wcześniej, w roku 1970. Wynosił on zaledwie 3,4 miliona ton. Tendencja spadkowa w połowach krajowych znalazła swoje odzwierciedlenie w ciągłym wzroście importu ryb. W 1994 roku, na przykład, import wzrósł o 2% w stosunku do poprzedniego roku, tzn. do 2,8 miliona ton, a w ujęciu cenowym o 14%, czyli do 16 miliardów dolarów. Zaopatrzenie Japonii w owoce morza będzie w przyszłości w dużej mierze uzależnione od importu, rybołówstwa przybrzeżnego i kultury wodnej.
Sektor wytwórczy
W okresie szybkiego wzrostu gospodarczego w latach sześćdziesiątych, przemysł stalowy, aluminiowy, petrochemiczny, cementowy i inne gałęzie przemysłu ciężkiego odnotowały spektakularny wzrost dzięki wprowadzeniu najnowszych technologii i zastosowaniu metod produkcji masowej. Japońska ewolucja przemysłowa weszła jednak w nową fazę, gdy gałęzie przemysłu pochłaniające duże ilości energii i zasobów zaczęły odczuwać skutki rosnących kosztów i malejącego popytu w wyniku kryzysów naftowych lat siedemdziesiątych. Od tego czasu gałęzie te podejmowały zdecydowane wysiłki na rzecz lepszego gospodarowania energią, produkcji wyrobów o wyższym stopniu przetworzenia oraz dywesyfikacji asortymentu. Przemysł stalowy, na przykład, stale się rozwijał w ciągu kilku dziesięcioleci po I wojnie światowej, osiągając nadzwyczajny postęp w zakresie poziomu wydajności, technologii i jakości. W 1973 roku produkcja stali osiągnęła po raz pierwszy poziom 100 milionów ton, co zapewniło Japonii pierwsze miejsce na świecie. Jednak już w roku 1982 produkcja stali spadła poniżej tego poziomu i tak już zostało. Poważnym ciosem dla przemysłu, powodującym masową redukcję wynagrodzeń i ograniczenia produkcji, było podwyższenie kursu jena jesienią 1985 roku. Ponadto, wejście nowo uprzemysłowionych krajów Azji, a w szczególności Republiki Korei, do grona największych producentów stali, zaostrzyło trudności strukturalne tego sektora. Japońscy producenci stali podejmują drastyczne kroki na rzecz redukcji kosztów i próbują przestawić się na inny profil produkcji, a konkretnie na nowe materiały i elektronikę.
Przemysł aluminiowy, poważny użytkownik energii elektrycznej, ma za sobą jeszcze bardziej wyboistą drogę. Do kryzysu naftowego jego zdolność produkcyjna wynosiła 1,64 miliona ton rocznie; najwyższy poziom produkcji, 1,19 miliona ton, odnotowano w roku 1977. Niestety, międzynarodowa konkurencyjność japońskiego przemysłu aluminiowego przeszła do historii wraz z gwałtownym wzrostem cen ropy naftowej i kosztów energii elektrycznej. Do roku 1982 krajowa zdolność wytopu aluminium zmniejszyła się o ponad połowę i wynosiła 700.000 ton, a w roku 1985 spadła do 300.000 ton, co doprowadziło do faktycznego wycofania się japońskiego przemysłu z wytapiania aluminium. Od tego czasu krajowe zapotrzebowanie prawie w całości pokrywa import, a krajowy przemysł aluminiowy ograniczył się do walcowania i obróbki.
Rozwój przemysłu petrochemicznego, jednej z czołowych japońskich gałęzi produkcji w okresie szybkiego wzrostu gospodarczego, został zahamowany przez recesję strukturalną datującą się od czasu kryzysów naftowych, a jego zdolność produkcyjna spadła od roku 1983 o ponad 30%. Ostatnio, dzięki obniżeniu kosztów w wyniku podwyższenia kursu jena oraz spadku cen ropy naftowej, przemysł petrochemiczny jakoś się trzyma, ale nie może mieć nadziei na przywrócenie dawnego poziomu wzrostu. Japońskie firmy petrochemiczne są obecnie w trakcie restrukturyzacji i przestawienia na produkcję wysokowartościowych chemikaliów i dziedziny związane z elektroniką.
Produkcja węgla w Japonii zaczęła spadać we wczesnych latach sześćdziesiątych, na długo przed kryzysami naftowymi. W roku 1960 Japonia miała ponad 600 kopalni węgla i produkowała 55 milionów ton węgla rocznie, ale poziom ten konsekwentnie spadał, w miarę jak główni użytkownicy energii przestawiali się z węgla na ropę naftową. W 1970 roku były już tylko 102 kopalnie węgla, produkujące 40 milionów ton rocznie; w roku 1985 działało tylko 11 najważniejszych kopalni, produkujących zaledwie 16 milionów ton. W omawianym dwudziestopięcioleciu liczba pracowników kopalni spadła do jednej dziesiątej rekordowego zatrudnienia w tej branży, wynoszącego 230.000 osób. Mocna pozycja jena i tania ropa naftowa zadały ostateczny cios przemysłowi węglowemu, który w chwili obecnej definitywnie stracił zdolność do konkurowania na rynku międzynarodowym. Na początku 1987 roku rząd przyjął plan zredukowania rocznej zdolności produkcyjnej do 10 milionów ton w ciągu pięciu lat. Oznaczało to zamknięcia ponad 10 tysięcy ludzi. W roku 1994 produkcja spadła do 6,9 miliona ton.
Równie bolesne działania w ramach przystosowania strukturalnego dotyczą także innych dziedzin. Przemysł metali nieżelaznych, przemysł włókienniczy i inne tracą relatywnie ważność wraz z osłabieniem ich konkurencyjności na rynku międzynarodowym oraz spadkiem światowego zapotrzebowania na ich wyroby. Miejsce tych niegdyś wiodących gałęzi przemysłu zajmują zaawansowane branże przetwórczo-montażowe, produkujące wyroby o wysokim stopniu przetworzenia. Jednym z przykładów tego zjawiska jest przemysł elektroniczny. W 1984 roku wartość produkcji osiągnęła poziom około 17,6 biliona jenów, z czego artykuły konsumpcyjne stanowiły 27%, elektronika przemysłowa 38%, a podzespoły 35%. Produkcja dalej rosła, do poziomu 25,3 biliona jenów w 1991 roku, ale w 1994 roku spadła do 21,4 biliona jenów w wyniku przedłużającej się recesji, która nastąpiła po załamaniu się gospodarki balonowej. W roku 1994 artykuły konsumpcyjne stanowiły 13%, elektronika przemysłowa 47%, a podzespoły 40% łącznej wartości produkcji. W 1984 roku łączna wartość wyprodukowanych elektronicznych artykułów konsumpcyjnych (takich jak telewizory, sprzęt stereofoniczny i pozostały sprzęt audiowizualny) wyniosła 4,7 biliona jenów; 10 lat później spadła do 3,3 biliona jenów. Główne czynniki, które przyczyniły się do tego spadku, to coraz częstsza lokalizacja zakładów produkcyjnych w oazach podatkowych oraz stały wzrost kursu jena, prowadzący do spadku eksportu i odpowiedniego wzrostu importu. Wartość produkcji magnetowidów, na przykład, spadła z 2 bilionów jenów w roku 1984 do 499 miliardów jenów w roku 1994; równoległy spadek odnotowano w eksporcie - z 1,6 biliona jenów do 354 miliardów jenów. Dla kontrastu, elektronika przemysłowa - komputery (w tym komputery osobiste), urządzenia peryferyjne oraz oprzyrządowanie telekomunikacyjne - oraz podzespoły elektroniczne, takie jak półprzewodniki i układy scalone, odnotowują prawie każdego roku, od końca lat osiemdziesiątych, wzrost wyrażający się dwucyfrową liczbą. Produkcja elektroniki przemysłowej podskoczyła z 6,7 biliona jenów w 1984 roku do 10,7 biliona jenów w 1994 roku, a podzespołów - z 6,2 biliona jenów do 8,6 biliona jenów. Tak więc poszczególne dziedziny przemysłu elektronicznego przejawiają różne tendencje produkcyjne. Stały rozwój takich produktów, jak komputery i układy scalone wynika z istotnego postępu w zakresie techniki mikroelektronicznej, znajdującej szerokie zastosowanie, począwszy od numerycznie sterowanych obrabiarek, robotów przemysłowych, zautomatyzowanych systemów dystrybucji i innych obszarów automatyzacji zakładów, a skończywszy na przekazywaniu danych, komputerach osobistych, fasach, fotokopiarkach oraz pozostałych systemach automatyzacji biura i przetwarzania danych. Mikroelektronika jest dziś obecna w każdej niemal branży przemysłu, a układy scalone zastąpiły żelazo w roli "eliksiru życia" podtrzymującego działalność przemysłową.
Inną branżą przemysłu o wysokim stopniu przetworzenia, z której Japonia słynie na całym świecie, jest przemysł samochodowy. Japonia ma 11 firm produkujących kompletne pojazdy samochodowe, w tym dwie produkujące wyłącznie samochody ciężarowe, ale są one jedynie wierzchołkiem przemysłowej piramidy, na którą składają się tysiące dostawców części i podwykonawców. W 1993 roku łączna wartość produkcji przemysłu samochodowego wynosiła 42 biliony jenów, co stanowiło 13,4% łącznej wartości produkcji sektora wytwórczego. Łączna liczba osób zatrudnionych bezpośrednio lub pośrednio w tym przemyśle - od wydziałów produkcyjnych do sieci sprzedaży - wynosi 7,2 miliona, co stanowi 11% ogółu zatrudnionych. Przemysł samochodowy Japonii osiągnął już jednak dojrzałość i w ciągu ostatnich kilku lat produkcja utrzymywała się na wyrównanym poziomie. Skargi na nadmierną sprzedaż samochodów japońskich w innych krajach, szczególnie w Stanach Zjednoczonych, doprowadziły do dobrowolnych ograniczeń eksportowych w latach 1981-1994 i skłoniły producentów samochodowych do uruchamiania zakładów za granicą. Wzrost kursu jena od jesieni 1985 roku przyśpieszył ten proces i zwiększył konieczność koncentrowania się firm samochodowych na zapewnieniu krajowych rynków zbytu dla samochodów produkowanych w Japonii. Produkcja straciła swą dynamikę także w przypadku innych gałęzi przemysłu, na przykład przemysłu maszynowego i wyrobów precyzyjnych. Zdołały one jednak utrzymać wysoki poziom produkcji dzięki wysiłkom na rzecz opracowania nowych, wysoko przetworzonych produktów z wykorzystaniem mikroelektroniki i innych innowacji technicznych o wysokim stopniu zaawansowania.
Sektor usługowy
Po dwóch kryzysach naftowych, pozycja sektora wytwórczego w strukturze gospodarczej Japonii osłabła, a jego miejsce zajął sektor usługowy. Utrzymywaniu się tej tendencji sprzyjał wzrost dochodu narodowego, zwiększenie ilości czasu wolnego Japończyków oraz postępujący proces urbanizacji. Obok wyżej wspomnianych zmian w środowisku społecznym, dodatkowym stymulatorem rozwoju sektora usługowego stała się mocno ostatnio pozycja jena. Teza ta znajduje wyraźne potwierdzenie w danych statystycznych. Udział dystrybucji, usług, finansów i ubezpieczeń, transportu i telekomunikacji, dostaw energii elektrycznej, gazu i wody oraz innych gałęzi sektora usługowego w PNB wzrósł z 51% w 1970 roku do 61,9% w 1993 roku, a w ogólnym zatrudnieniu - z 47,4% w 1970 roku do 59,9% w 1993 roku. Szczególnie duży udział na dystrybucję i usługi; w 1993 roku wygenerowały one odpowiednio 12,1% i 15,8% PNB oraz zatrudniały 22,4% i 23,5% pracowników. Jeżeli dokładniej przyjrzymy się dystrybucji, to okaże się, że w okresie szybkiego wzrostu gospodarczego lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych masowa produkcja, masowa sprzedaż i masowa konsumpcja stały się trwałymi cechami japońskiej gospodarki i społeczeństwa, dzięki którym domy towarowe, supermarkety, a szczególnie sklepy miały coraz większe obroty. Po zwolnieniu tempa wzrostu w wyniku kryzysów naftowych, konsumenci stracili dotychczasowe zainteresowanie samym nabywaniem dóbr materialnych i zaczęli reprezentować rozmaite gusty. Sytuacja ta zmusiła producentów do wprowadzenia elastycznych systemów produkcyjnych w celu dostarczania na rynek bardziej urozmaiconego asortymentu towarów w mniejszych ilościach. Handlowcy odkryli natomiast, że przetrwanie w nowych czasach zależy od ich kreatywnych wysiłków na rzecz lepszego zaspokajania potrzeb konsumentów. Jednym z efektów wspomnianej zmiany klimatu było promowanie modernizacji i integracji usług detalicznych. W 1994 roku działało 1,5 miliona sklepów detalicznych, o 6,6% mniej w porównaniu z rokiem 1991. Liczba sklepów zatrudniających czterech lub mniej pracowników spadła w tym samym okresie o 19,9%, a mimo to łączne obroty wzrosły o 0,7% - do 143 bilionów jenów. W 1992 roku funkcjonowało 474.000 placówek gastronomicznych - o 7% mniej niż w roku 1986. Jednocześnie jednak ich obroty wzrosły o 35%, do 13,1 biliona jenów, co świadczy o rosnącej popularności jadania poza domem, szczególnie wśród młodych rodzin. Jednocześnie trwa boom rekreacyjny. Coraz więcej Japończyków podróżuje i uprawia różne dyscypliny sportu, w tym tenis, narciarstwo, golf, czemu towarzyszy szybki rozwój odpowiednich usług. Pojawiają się także i rozwijają nieznane dotąd rodzaje usług - agencje oferujące pracowników na zastępstwa, firmy kurierskie, telefonia komórkowa. Postęp w zakresie techniki komputerowej i innych technik, rozwój sektora usługowego oraz rosnące znaczenie informacji w świecie biznesu przyczyniły się do szybkiego rozwoju usług w zakresie przetwarzania danych. Roczne obroty rosły przeciętnie o 20%, z 1,1 biliona jenów w 1983 roku do 6,5 biliona jenów w 1993 roku. Na oprogramowanie przypada 60% obrotów tej branży nowej generacji, obejmującej między innymi systemy bazy danych i sieci komputerowe oferujące dodatkowe usługi.

Tokio
Najbardziej zdumiewająca w japońskiej stolicy jest po prostu jej energia. To prawda, że obraz na większą skalę może cokolwiek przygnębić - osiedla z mieszkaniami wielkości pudełek po zapałkach i biurowce przecinane gdzieś nad głową zatłoczonymi, wielopoziomowymi drogami szybkiego ruchu. Ale to właśnie jest historia japońskiego sukcesu.
Przeciętne przedmieście Tokio nie stało się jednak ofiarą kultury supermarketów - na ulicach pełno malutkich specjalistycznych sklepików i gwarnych restauracyjek, z których większość jest otwarta do późnej nocy. Tuż pod piętrzącymi się nad ruchliwymi ulicami, biurowymi wieżowcami, znaleźć można małe fragmenty zupełnie innego Tokio - stary drewniany dom, sklepik sprzedający kimona, japońska gospoda czy starsza kobieta w kimonie, słomianą miotłą zamiatająca chodnik przed domem.
Bardziej niż jakiekolwiek inne miejsce, Tokio jest miastem, gdzie szybki, nie cierpiący zwłoki rytm kultury konsumpcyjnej zderza się ze spokojnymi chwilami, które, trwając gdzieś poza czasem i przestrzenią, przenoszą tu klimat pradawnej japońskiej tradycji. To miasto bogate, żywe i wciąż się zmieniające, w którym zawsze znajdziesz coś nowego do odkrycia i coś do poznania.
Tokio jest wielką aglomeracją miejską ciągnącą się od Zatoki Tokio-wan i rozprzestrzeniającą w głąb lądu na Nizinę Kanto. Prawie całkowicie odbudowane po trzęsieniu ziemi w 1923r. i ponownie po inwazji USA w czasie II wojny światowej, Tokio dosłownie wyrosło z popiołu.
Miasto dzieli się z grubsza na jaskrawe dzielnice biznesu, położone na zachód od centrum handlowego o nazwie Ginza, oraz na wschodnie, bardziej zwyczajne dzielnice mieszkaniowe. Prawie wszystkie interesujące turystów miejsca znajdują się albo przy linii kolejowej JR Yamanote, albo wewnątrz pętli, jaką ta linia zatacza wokół centrum miasta.
Ponieważ Tokio nie należy do miast architektonicznie interesujących i zalanych zabytkami, dlatego magiczne wspomnienia nie będą związane ze zwyczajnym zwiedzaniem. W powojennej odbudowie miasta górę wzięły względy pragmatyczne, w efekcie czego widoki rozciągające się wzdłuż tokijskich ulic są raczej nieciekawe. Prawdziwe doświadczanie tego miasta polega na tym, by najpierw dać się wessać przez ogromny, zabiegany tłum, ruch i zgiełk, a potem upajać się spokojem gdzieś w jego zaciszach. Ginza jest najbardziej popularnym miejscem zakupów w całym Tokio - bogata i gwarna, jest przede wszystkim miejscem, w którym łatwo opróżnić swój portfel. Ginza pełna jest także maleńkich, prywatnych galeryjek, co sprawia, że warto przespacerować się po niej dla samej przyjemności oglądania obrazów, niekoniecznie z zamiarem ich kupienia. W położonym na północ od centrum parku Ueno-koen znajdują się jedne z najlepszych w Japonii galerii i muzeów. W Narodowym Muzeum w Tokio zgromadzono największą kolekcję japońskiej sztuki, a w ogromnym, bezpłatnym Narodowym Muzeum Nauki jest wiele eksponatów z dziedziny nauki i nowoczesnej techniki. Muzeum Historyczne Shitamachi jest z kolei rekonstrukcją śródmiejskiej dzielnicy dawnego Tokio.
Położona na północnym wschodzie od centrum Asakusa - przez długi czas uważana za serce starego śródmieścia - jest jednym z niewielu miejsc, gdzie można zasmakować prawdziwego życia starego Shitamachi. Największą tutejszą atrakcją jest świątynia Senso-ji, prawdopodobnie najbardziej aktywna świątynia buddyjska w całej Japonii, ale cała okolica świetnie nadaje się na spacery. Asakusa była kiedyś cieszącą się złą sławą dzielnicą rozrywki - teatrów, muzyki i bardziej konkretnych uciech, i nadal odnaleźć tu można pozostałości po przepychu dawnych czasów.
Shinjuku, leżące na zachód od centrum, jest dziś najbardziej hałaśliwą rozrywkową dzielnicą Tokio. Jeśli masz tylko jeden dzień na zwiedzenie Tokio i chcesz rzucić się w wir nowoczesnej Japonii, ta rozrośnięta i bezkompromisowa dzielnica będzie miejscem najwłaściwszym. Prawie wszystko, co sprawia, że Tokio jest interesujące, znajduje się właśnie tutaj - wysokiej klasy domy handlowe, pasaże pełne sklepów z przecenionymi towarami, błyszczące neony, urzędy państwowe, tłumy ludzi, wielkie uliczne telebimy, bary szybkiej obsługi, w których na stojąco wcina się makaron, kluby z hostessami oraz ukryte w zakamarkach świątynie i kiepskie bary ze striptizem.
Jeśli chodzi o nocleg, Tokio jest miejscem bardzo drogim. Ale na zachód od centrum znajduje się kilka schronisk młodzieżowych oraz kilka innych stosunkowo tanich miejsc w Ueno i Ikebukuro. Jeśli nie masz nic przeciwko gnieżdżeniu się w hotelach - kapsułach, to dobrym rejonem jest Shinjuku. Shinjuku oferuje też bardzo dobre miejsca do jedzenia. W dzielnicach Ueno i Asakusa można spróbować dobrej tradycyjnej kuchni japońskiej. Ginza niezła jest w dzień, ale lepiej jej unikać wieczorem, gdyż jedzenie o tej porze jest w niej strasznie drogie.

Rząd
Japonia ma demokratyczny system rządów. Wszyscy dorośli obywatele mają prawo głosu i mogą brać udział w wyborach regionalnych i ogólnokrajowych. W Japonii jest sześć głównych partii politycznych. Najsilniejsza z nich to Partia Liberalno-Demokratyczna, która sprawowała władzę od 1955 do 1993 r. Organem ustawodawczym w Japonii jest dwuizbowy parlament, składający się z Izby Reprezentantów i Izby Radców. Członkowie Izby Reprezentantów są wybierani w obwodach wyborczych. a członkowie Izby Radców - w obwodach wyborczych albo przez rady prefekturalne. Większość ogólnokrajowych ustaw musi zostać przyjęta przez obie izby parlamentu. Tylko w niektórych przypadkach, jeśli izby nie zgadzają się ze sobą, decyduje zdanie Izby Reprezentantów. Premier jest członkiem parlamentu i parlament wybiera go na to stanowisko. Premier powołuje swój gabinet. Każdy z członków gabinetu kieruje pracą jednego ministerstwa. Rząd jest odpowiedzialny za sprawy, które dotyczą całego kraju. Japonia jest podzielona na 47 prefektur, z których każda ma swoje własne, wybieralne władze. Ponadto, każde miasto, miasteczko i wioska również wybiera swój lokalny samorząd. Samorządy lokalne i władze prefekturalne odpowiadają za rozwiązywanie spraw na szczeblu lokalnym.
Rodzina
W dzisiejszych czasach, w japońskiej rodzinie jest zwykle jedno albo dwoje dzieci. Dawniej dziadkowie, rodzice i dzieci najczęściej mieszkali razem. Obecnie większość osób w podeszłym wieku mieszka samotnie. Poza tym Japończycy żyją dziś znacznie dłużej niż kiedy?. To oznacza, że Japonia musi wypracować nowy system opieki nad ludźmi starszymi.
Życie codzienne
Niektórzy Japończycy pracują w bardzo dużych firmach, nierzadko znanych na całym świecie. Pracownicy takich firm spędzają w biurze bardzo dużo czasu i często pracują z dala od domu. Naturalnie, w Japonii jest także bardzo dużo mniejszych firm. Niektóre gospodarstwa rolne, zakłady albo sklepy są prowadzone przez całe rodziny i wtedy wszyscy członkowie rodziny pomagają w pracy. Gdy rodzice przechodzą na emeryturę, firmę najczęściej przejmuje najstarszy syn. Do niedawna w Japonii pracowali prawie sami mężczyźni. To się obecnie zmienia i w japońskich przedsiębiorstwach zaczyna pracować coraz więcej kobiet.
Nauka
Japoński system szkolny składa się z pięciu etapów:
1.Przedszkole (3-6 lat),
2.Szkoła podstawowa (6-12 lat),
3.Szkoła średnia niższego stopnia (12-15lat),
4.Szkoła średnia wyższego stopnia (15-18 lat),
5.Szkoły wyższe.
Wszystkie japońskie dzieci w wieku od 6 do 15 lat muszą chodzić do szkoły. Wiele z nich zaczyna naukę wcześniej w wieku trzech lub czterech lat, kiedy idą do przedszkola. Prawie wszyscy uczą się dłużej, kończąc szkołę w wieku 18 lat. Prawie jedna trzecia idzie do szkoły wyższej. Niektórzy uczniowie wybierają szkołę średnią wyższego stopnia z dala od domu, bo są zdania, że niektóre szkoły są lepsze od innych. Według nich, uczeń, który skończy dobrą szkołę średnią, łatwiej zda na dobry uniwersytet, a później nie będzie miał kłopotu ze znalezieniem dobrej pracy. Dlatego do niektórych szkół jest bardzo trudno się dostać. We wszystkich trzeba zdawać egzaminy wstępne, a każda szkoła ma prawo przygotować swoje własne pytania egzaminacyjne. Większość egzaminów do renomowanych szkół jest bardzo trudna, więc wielu uczniów chodzi po południu, albo w soboty i niedziele, do specjalnych szkół korepetycyjnych (juku), które przygotowują do egzaminów.
Szkoła
Rok szkolny zaczyna się w kwietniu a kończy w marcu. Letnie wakacje trwają około półtora miesiąca. Do szkoły nie chodzi się także w święta państwowe. Oprócz tego dzieci mają wolne dwa tygodnie w okresie noworocznym, i dwa tygodnie na wiosnę, na koniec roku szkolnego. W tygodniu, nauka zaczyna się w poniedziałek i w większości szkół kończy się koło południa w sobotę. Lekcje zwykle trwają od 8.30 do trzeciej po południu, ale wielu uczniów zostaje do piątej a nawet do szóstej na zajęciach sportowych i w kółkach zainteresowań. W szkołach podstawowych w jednej klasie może być nawet czterdzieścioro uczniów. Niektóre szkoły wymagają więc, aby dzieci nosiły na głowach czapeczki albo berety w określonych kolorach; łatwiej je wtedy zauważyć i dzieci są bezpieczniejsze na ulicy. Większość szkół średnich niższego i wyższego stopnia wymaga, aby uczniowie chodzili w mundurkach, uszytych według bardzo ścisłych reguł. Mundurki chłopców są zwykle czarne, z metalowymi guzikami i sztywnymi kołnierzykami; dziewczynki noszą zwykle granatowe żakiety i plisowane spódniczki. Ostatnio jednak wiele szkół zmienia krój mundurków, tak by uczniowie czuli się w nich swobodniej. Obowiązkiem uczniów i nauczycieli jest utrzymanie szkoły w czystości. Każdego dnia poświęca się na to trochę czasu. Klasy są podzielone na grupy, które na zmianę sprzątają klasy, korytarze, toalety i inne wspólne pomieszczenia. Niektóre szkoły mają również obsadzone kwiatami ogródki, pielęgnowane przez uczniów.
Lekcje
Wszyscy japońscy uczniowie uczą się angielskiego. Naukę zaczynają w szkole średniej niższego stopnia i uczą się przez co najmniej sześć lat. Oczywiście nauka japońskiego jest również bardzo ważna. Gramatyka jest dość łatwa, ale nauka pisania zajmuje dużo czasu. W piśmie japońskim używa się trzech alfabetów. Znaki chińskie (kanji) pojawiły się w Japonii w VI wieku n.e. Przy ich pomocy Japończycy starali się zapisywać swój język, ale było to bardzo trudne, gdyż chiński i japoński bardzo się różnią. Stworzono więc dwa nowe rodzaje pisma: hiraganę i katakanę. I hirigana i katakana mają po 46 liter. Litery odpowiadają głoskom, tak jak w alfabecie rzymskim, i używa się ich do zapisywania słów, których nie da się wyrazić przy pomocy kanji. Kanji służą do zapisywania pojęć. Niektóre znaki są bardzo skomplikowane i można je wymawiać na wiele różnych sposobów. W codziennym użyciu jest około dwóch tysięcy znaków kanji. W szkole podstawowej trzeba się nauczyć około tysiąca znaków w mowie i w piśmie. Drugi tysiąc trzeba opanować przed skończeniem szkoły średniej niższego stopnia.
Domy japońskie
Domy i mieszkania japońskie bardzo różnią się między sobą. W wiejskich regionach Japonii można jeszcze znaleźć tradycyjne domy z drewna i gliny, kryte dachówką. Przed drugą wojną światową wiele z tych domów kryto słomą ryżową, ale teraz bardzo trudno byłoby znaleźć dom ze słomianym dachem. Większość nowych domów buduje się z aluminium, betonu i drewna. Ponieważ jest mało ziemi pod zabudowę, szczególnie w miastach, domy są zwykle bardzo drogie i raczej małe. W miastach wiele osób mieszka w wielkich bokach (danchi). Lato w Japonii jest gorące i wilgotne, więc domy buduje się tak, aby były przewiewne. Rozsuwane drzwi i okna są zrobione z papieru i drewna. Można je otwierać, żeby wpuścić świeże powietrze, albo zamykać, żeby nie było przeciągów. Można je także wyjąć, jeśli chce się z dwóch małych pokoików zrobić jedno duże pomieszczenie. Podłoga w przedsionku (genkan), przedpokoju i kuchni jest drewniana. Pozostałe pokoje są wyłożone trzcinowymi matami (tatami) ze słomy, krytej plecionym sitowiem. Kiedy wchodzi się do japońskiego domu, trzeba zdjąć buty i założyć kapcie, a kiedy wchodzi się do pokoju wyłożonego tatami, trzeba zdjąć również kapcie i zostawić je w przedpokoju. Na noc do spania układa się na matach miękkie pikowane materace i kołdry (futon). Rano zwija się je i wkłada do specjalnych szaf. W ten sposób pokój może być jednocześnie sypialnią, pokojem dziennym i jadalnią. Oczywiście, we wszystkich domach jest elektryczność i bieżąca woda. Tylko centralne ogrzewanie jest rzadkością, z wyjątkiem Hokkaido, gdzie są bardzo chłodne zimy. W pozostałych częściach Japonii pokoje ogrzewa się tylko wtedy, gdy ktoś w nich jest. Japończycy mają na przykład specjalne piecyki (kotatsu) - niskie stoły, pod którymi wbudowany jest grzejnik elektryczny. To bardzo praktyczny, tradycyjny sposób ogrzewania. Cały stół jest przykryty kołdrą, na której układa się blat. Żeby się ogrzać, wsuwa się nogi pod kołdrę. Jest tak przytulnie, że nieraz można się nawet zdrzemnąć! Siedzi się na płaskiej, kwadratowej poduszce (zabuton). Wiele budynków i domów ma klimatyzację, chłodzącą pomieszczenia w czasie letnich upałów. Każdy dom w Japonii ma łazienkę (o-furo). Jest to specjalne pomieszczenie, używane tylko do kąpieli. Wanna jest kwadratowa i głęboka. Napełnia się ją zimną wodą, a potem ogrzewa. Przed wejściem do gorącej wody trzeba się namydlić, siedząc na specjalnym stołeczku, a następnie spłukać z siebie mydło. Cała rodzina kąpie się w tej samej wodzie, małe dzieci często razem z rodzicami. Pora kąpieli to czas odpoczynku i przyjemności.
Jedzenie
W tradycyjnej kuchni japońskiej wkłada się dużo pracy w przygotowanie potraw, wykonanych często z surowych składników. Codzienny posiłek składa się na przykład z ryżu, warzyw, zupy z pasty sojowej (miso), marynat i ryby lub mięsa. Najpopularniejszą przyprawą jest sos sojowy (shoyu). Z ryżem często je się suszone zielone wodorosty (nori), które są bardzo delikatne, chrupiące i smaczne. Wodorosty są także bardzo zdrowe, ponieważ zawierają mnóstwo jodu. Znaną japońską potrawą są cienkie paski surowej ryby (sashimi) z zielonym chrzanem. Czasami paski surowej ryby układa się na kulkach przyprawionego octem ryżu (sushi). Chociaż te dania są z pozoru proste, trzeba uczyć się wiele lat, żeby stać się naprawdę dobrym kucharzem. Ryby przygotowuje się na wiele różnych sposobów. Na przykład tempura, czyli owoce morza i warzywa smażone w głębokim oleju, stała się tradycyjną japońską potrawą, choć zapożyczoną ją w XVI wieku od portugalskich kupców. Japończycy zaczęli jeść mięso dopiero około stu lat temu. Ale teraz jest już mnóstwo smacznych potraw z kurczaka, wieprzowiny i wołowiny. Bardzo dobre na przykład są szaszłyki z kurczaka (yakitori). Sukiyaki to wołowina duszona z warzywami i twarożkiem sojowym (tofu). Podaje się ją na stół w garnku, a jedzący wybierają sobie z niego to, na co akurat mają apetyt. W Japonii popularny jest także makaron (soba, udon), który czasem je się zamiast ryżu. Makaron zwykle podaje się w głębokiej misce z rosołem i warzywami, rybą lub mięsem. Zimny makaron w sosie to popularny posiłek latem. Ulubionym napojem Japończyków jest zielona herbata (o-cha). Podaje się ją po posiłkach i na wszystkich spotkaniach towarzyskich. Pije się ją gorącą i bez cukru. W Japonii można spotkać potrawy z całego świata: kuchnię chińską, koreańskie mięso z rusztu, spaghetti, curry, steki i hamburgery, które są ulubionym przysmakiem dzieci i młodzieży.
O zachowaniu się przy stole
Japończycy zwykle jedzą pałeczkami (hashi). Nakrywając do stołu, stawiają po lewej miseczkę z ryżem, a po prawej - z zupą. Pałeczki leżą równolegle przed nimi. Prawą ręką trzyma się pałeczki, a lewą podnosi miseczkę z ryżem lub zupą. Tylko zupę pije się prosto z miseczki - do innych talerzy i miseczek sięga się pałeczkami. Przed posiłkiem mówi się "Itadakimasu", a po posiłku "Gochiso-sama deshita". To odpowiedniki naszego "smacznego" i "dziękuję".

Przydatne zwroty
• ohay gozaimasu - dzień dobry (rano)
• konnichiwa - dzień dobry (po południu)
• konbanwa - dobry wieczór
• oyasumi nasai - dobranoc
• watashi wa xxx to moshimasu - nazywam się xxx
• hajimete o me ni kakarimasu - miło mi (poznać Cię, Pana, Panią - bardzo grzeczna forma)
• dzo yoroshiku - miło mi (poznać Cię, Pana, Panią)
• kochira koso dzo yoroshiku - mi również miło poznać Cię (Pana, Panią)
• sumimasen - przepraszam
• suimasen - przepraszam często używane w Tokio
• shitsurei shimasu - przepraszam, że przeszkadzam (przy wchodzeniu do cudzego pokoju, gabinetu, itp.)
• o-jama shimasu - przepraszam, że przeszkadzam (przy wchodzeniu do cudzego domu)
• okurete sumimasen - przepraszam za spóźnienie
• dzo - proszę
• dzo osaki ni - proszę przodem (używamy przepuszczając kogoś np. przy wchodzeniu do autobusu)
• ano... kore, tsumaranai mono desu ga...- proszę (przy wręczaniu prezentu)
• itadakimasu - smacznego
• gochissama deshita - podziękowanie po posiłku
• arigat - dziękuję
• dmo arigat gozaimasu - dziękuję bardzo
• dmo - dziękuję w mowie potocznej, dość często używane w Tokio
• d itashimashite - nie ma za co, proszę bardzo (wyrażenie używane po podziękowaniach)
• iroiro osewa ni narimashita - podziękowanie za okazaną pomoc, troskę (używane przy pożegnaniu)
• saynara - do widzenia
• mata ashita - do jutra
• mata kondo - do zobaczenia, do następnego razu (bliżej nie określony termin)
• .... doko desu ka? - gdzie jest ......?
• Eki wa doko desu ka? - gdzie jest dworzec?
• .... doko ni arimasuka? - gdzie jest ......? (gdzie się znajduje?)
bank? (gdzie się znajduje bank?)