Systemy kursowe walut.

W praktyce, w celu regulowania transakcji międzynarodowych stosowane są w gospodarce światowej różne systemy kursowe walut.
Przez system kursu waluty rozumiany jest zespół warunków wpływających - zdaniem władz monetarnych danego kraju w zasadniczy sposób na kurs walutowy.1)
Kryteria jakimi kierują się poszczególne kraje przy wyborze odpowiedniego - harmonizującego z realizacją jego celów wewnętrznych -systemu kursu walutowego, są następujące:
• udział handlu zagranicznego w globalnym produkcie społecznym,
• wielkość kraju,
• stopień dywersyfikacji produkcji,
• kształtowanie się poziomu inflacji,
• zintegrowanie finansowe ze światem zewnętrznym,
• stopień otwartości gospodarki.2)
Zanim jednak przejdziemy do omówienia wyżej wymienionych determinant wyboru, należy przybliżyć charakter i sposób funkcjonowania dwóch zasadniczych, podstawowych systemów kursów walutowych, tzw. "czystych modeli" jakimi są system kursów zmiennych oraz system kursów stałych. To właśnie ich kombinacje oraz odmiany tworzą pozostałe tzw. pośrednie systemy kursowe walut.
System kursów zmiennych, inaczej elastycznych lub płynnych jest rozwiązaniem czysto rynkowym, a więc nie administracyjnego typu, w pełni harmonizującym z systemem gospodarczym samoczynnie regulowanym przez mechanizm rynkowy, a więc bezpośrednio przez popyt na obcą walutę i jej podaż.
Przyjrzyjmy się teraz jak funkcjonuje model zmiennego mechanizmu kursowego. Otóż, w zależności od zmian po stronie popytu lub podaży na waluty obce na krajowym rynku walutowym poziom kursu może falować tak, że równowaga rynku dewizowego jest w każdej chwili zachowana przez odpowiednie przesunięcie ceny pieniądza krajowego wyrażonej w pieniądzu obcym lub na odwrót.
Przy "czystym" kursie giętkim, władza gospodarcza nie ingeruje w sposób bezpośredni w rozwój sytuacji na rynku walutowym, toteż wahania kursu nie są w żaden sposób wyrównywane. Ilustruje to poniższy wykres, na którym na osi poziomej odłożono wielkość zapotrzebowania na walutę obcą w zależności od jej kursu (ceny) oraz ilość tej waluty oferowaną do sprzedaży również w zależności od kursu. Na osi pionowej oznaczono poziom kursu obcej waluty w stosunku do pieniądza krajowego (k).
Rysunek 1:
Popyt i podaż na walutę obcą na końcowym rynku walutowym w warunkach kursu płynnego (źródło: opracowanie własne)
Krzywa AA jest krzywą popytu na walutę obcą, zaś krzywa BB jest krzywą jej podaży - na krajowym rynku walutowym.
Jest to obraz zastosowania do rynku walutowego ogólnie znanej graficznej ilustracji działania sił rynkowych. Zastosowanie tego wykresu znanego z elementarnych podręczników teorii ekonomii, jest tu uzasadnione tym, że popyt i podaż na waluty podlega tym samym regułom co popyt i podaż na większość dóbr sprzedawanych i kupowanych na rynku, to znaczy, że jeżeli cena danego dobra jest wyższa, to przy innych warunkach nie zmienionych, zapotrzebowanie rynkowe na to dobro jest mniejsze i na odwrót.3) Inaczej możemy powiedzieć że popyt jest malejącą funkcją ceny. Analogicznie do innych dóbr, podaż waluty obcej jest rosnącą funkcją jej ceny, czyli strumień obcej waluty płynący na rynek jest zwykle tym większy im wyższy jest kurs.

Przytoczone prawidłowości występują ponieważ wzrost kursu waluty obcej jest równoznaczny ze spadkiem kursu pieniądza krajowego, co z kolei pociąga za sobą wzrost eksportu i większe wpływy dewizowe a równocześnie zmniejsza import i tym samym zapotrzebowanie na walutę obcą. Ze spadkiem kursu waluty obcej wiąże się sytuacja odwrotna tzn. wzrost kursu pieniądza krajowego, który hamuje eksport i pociąga za sobą zwiększone zapotrzebowanie na import, a to z kolei wywiera wpływ na popyt i podaż dewiz w takim kierunku jak widać na wykresie, tzn. zapotrzebowanie na walutę obcą jest odpowiednio większe, a jej dostawy z wpływów eksportowych zmniejszają się.
Równowaga rynku przy danym stanie podaży i popytu to znaczy przy danym przebiegu krzywych ustala się na poziomie k1, przy którym wielkość zapotrzebowania na dewizy dokładnie równa się ilości dewiz oferowanych do sprzedaży. Ten poziom kursu gwarantuje również równowagę bilansu płatniczego.

Jeżeli popyt na walutę obcą wzrasta (np. towary krajowe w porównaniu z zagranicznymi drożeją, albo gusty nabywców przesuwają się nagle na towary importowane), to krzywa popytu AA przesuwa się w prawo do położenia A1A1 i poziom kursu podnosi się z k1 do k2 - co widać na umieszczonym wyżej rysunku. Jeżeli natomiast dochodzi do wzrostu podaży obcej waluty (wzrost eksportu - inflacja zagranicą) to krzywa podaży przesuwa się w prawo z położenia BB do B1,B1, a kurs waluty obcej spada z poziomu k1 do k3 (patrz powyższy rysunek).
Zmiany w układzie sił rynkowych przy kursie zmiennym, w przekroju czasowym powodują oscylację kursu w górę i w dół, w zależności od kierunku przesunięć popytu i podaży.
System kursów zmiennych jak już zaznaczono i co potwierdza opisany mechanizm jego funkcjonowania, oparty jest na mechanizmie rynkowym. Zastosowanie takiego rozwiązania zwalnia bank centralny od konieczności interwencji przez kupno i sprzedaż dewiz na rynku w celu powstrzymania zmiany kursu, a tym samym radykalnie rozwiązuje kwestie troski o utrzymanie potrzebnego poziomu rezerw i równowagi bilansu płatniczego.

Należy w tym miejscu jeszcze raz podkreślić, że aby pokazać specyfikę tego systemu kursów, przyjęto założenie, że ma się do czynienia z tzw. "czystym" pojęciem systemu, systemu nieregulowanego wpływami władz monetarnych.
W rzeczywistości jednak taka "czysta" postać systemu nie występuje i w praktyce mają miejsce interwencje banku centralnego na rynku walutowym. Naturalnie trudno jest wtedy mówić o czystej formie kursu zmiennego.
Kurs giętki izoluje gospodarkę od zakłóceń monetarnych, płynących z zewnątrz, takich jak zagraniczne inflacja i deflacja, ponieważ kurs dostosowuje się w górę albo w dół i przecina "import" inflacji lub deflacji. Przywraca tym samym bankowi centralnemu panowanie nad ilością pieniądza w kraju. Dzięki temu władze monetarne poszczególnych krajów mogą swobodnie realizować swoje wewnętrzne cele gospodarcze.4)
Daje więc swobodę wewnętrznej polityce pieniężnej, która dzięki temu może wpływać na stabilizowanie sytuacji w kraju, przy czym
• w razie depresji możliwa jest ekspansja pieniężna bez obawy o bilans płatniczy i utratę rezerw,
• w razie inflacji rząd również może oddziaływać na rynek wewnętrzny stabilizująco za pomocą deflacji, bez skrępowań ze strony bilansu płatniczego; co prawda, w tym wypadku (inaczej niż przy systemie kursów sztywnych) inflacja nie znajduje odbicia w topnieniu rezerw dewizowych, nie ma więc obiektywnego nacisku w tym kierunku, ale zwolennicy kursów giętkich zawsze podkreślali, że jeżeli rząd bez tego obiektywnego nacisku pragnie działać antyinflacyjnie, to system kursu zmiennego wcale mu w tym nie przeszkadza.5)
Kurs zmienny dostosowuje się łagodnie do ewolucji struktur gospodarczych, która jest różna w poszczególnych krajach przebiega w niejednakowym tempie, dezaktualizując wcześniej ustalone kursy. Nawet jeżeli kiedyś były one ustabilizowane na poziomie zapewniającym równowagę, to wraz z upływem czasu stają się nieuchronnie zawyżone, albo zaniżone i wymagają korekty. Bardzo istotne jest przy tym, aby zmiana ta nie dokonywała się gwałtownie, ale w sposób płynny i rozciągnięty w czasie, dając podmiotom gospodarczym możliwość stopniowego dostosowywania się. Z punktu widzenia środowisk politycznych taki mechanizm ma dzięki temu również tę zaletę że pozbawia korekty kursowe swoistego dla zmian dramatycznego charakteru.
Zmiana kursu jest procesem ciągłym, ewolucyjnym, naturalnym, co wynika z działania praw ekonomii, a nie z decyzji politycznej faworyzującej jednych, a szkodzącej interesom innych.
Tak brzmiały zawsze argumenty zwolenników systemu kursów zmiennych. Ponad dwudziestoletni okres jego stosowania, ale w postaci systemu regulowanego, w zasadzie potwierdza te tezy. Ale jak pisze K. Lutkowski: "kurs płynny ma też swoje ograniczenia i wady, których wcześniej - dyskutując na kanwie teoretycznych modeli - nie dostrzeżono albo ich nie doceniono."6)
W świetle zebranych doświadczeń wyszło na jaw, że kurs swobodnie zmienny może być mechanizmem mocno destabilizującym gospodarkę wewnętrzną i jej poziom cen, ponieważ wykazuje tendencje do silniejszych wahań, niż to wynikało z porównań tempa inflacji w poszczególnych krajach i przyjmowanych wcześniej przesłanek teoretycznych. Nie doceniono faktu, że zmiana kursu może w pewnych warunkach tworzyć oczekiwania dalszych jego zmian w tym samym kierunku, co powoduje transfer pieniądza o charakterze spekulacyjnym, tzw. "gorącego" pieniądza.

Wywołane tym odchylenia kursu od poziomu uzasadnionego względami równowagi bilansu płatniczego są szczególnie niebezpieczne w gospodarkach krajów z tendencjami inflacyjnymi, mogą bowiem łatwo "wepchnąć gospodarkę na ścieżkę przyspieszonej inflacji".7)
Takie niebezpieczeństwo dotyczy również gospodarek bardziej stabilnych, gdzie kurs podatny jest na zawyżenia - przy takim odchyleniu mogą powstawać poważne problemy w gałęziach nastawionych głównie na eksport oraz tych, które są stosunkowo bardziej odsłonięte na skutki konkurencji ze strony importu.8)

Co się tyczy ochrony wewnętrznej gospodarki przed zakłóceniami inflacyjnymi i deflacyjnymi z zewnątrz (dotkliwie odczuwalnymi w systemie kursu stałego) to również w tym przypadku okazało się, że ochrona jaką miał zapewniać system kursu zmiennego w tej materii występuje tylko przy zakłóceniach mających źródło czysto monetarne, a więc nie w przypadku impulsów inflacyjnych typu kosztowego, jak nagły wzrost cen surowców albo szerzej pogorszenie warunków terms of trade na skutek przesunięć w strukturze popytu i podaży.9)
Skąd jednak biorą się główne impulsy odchylające kurs od poziomu, który można by uznać za gospodarczo uzasadniony?
Wszystkie współczesne analizy mechanizmu kursu walutowego podkreślają ogromne znaczenie oczekiwań, czyli kursu spodziewanego w przyszłości czy to bliższej czy dalszej.
Dla ukształtowania zapatrywań rynku na ten temat istotny jest nie tylko aktualny stosunek poziomu cen w danym kraju do przeciętnego poziomu cen za granicą, ale przede wszystkim spodziewane na przyszłość tempo inflacji w rozpatrywanej gospodarce i w innych krajach. Tutaj zaś decydujące znaczenie ma zarówno analiza dotychczasowych doświadczeń jak i optymistyczna lub pesymistyczna ocena bieżących, najbardziej aktualnych posunięć rządu.

Jeżeli w jakimś kraju tempo inflacji od dłuższego czasu jest wyraźnie wyższe niż za granicą i nie ma podstaw aby sądzić, że w najbliższej przyszłości nastąpi jakiś zasadniczy zwrot na tym polu, wówczas - racjonalnie rzecz ujmując - rynek będzie "przewidywał" spodziewaną zniżkę kursu w przyszłości i to prowadzi do zniżki notowań danej waluty już w tej właśnie chwili. Odwrotnie kształtuje się kurs pieniądza kraju, którego poziom cen jest bardziej stabilny, gdzie tempo inflacji jest wolniejsze.
"Ekstrapolacja doświadczeń przeszłości tam, gdzie ona występuje, może być przyczyną silnych i dość przewlekłych odchyleń kursu od poziomu obiektywnie uzasadnionego. Otóż zjawisko inflacji jest od dawna powszechne, występuje w różnych krajach z niejednakowym natężeniem i można przyjąć, że świadomość tego z pewnością zdążyła się utrwalić w nastawieniu uczestników rynku walutowego."10)
Należy zwrócić uwagę, że między kursem i poziomem cen istnieje swoiste sprzężenie zwrotne, a mianowicie zniżkujący kurs wzmaga tempo inflacji tam, gdzie jest ona stosunkowo szybka, a zwyżkujący kurs tłumi inflację tam, gdzie jest ona stosunkowo powolna, to zaś z kolei wywiera wpływ na kurs w tym samym kierunku. Istotnie doświadczenia ostatnich lat wykazywały przeciętnie wyższe ogólne tempo inflacji w porównaniu z latami poprzednimi, a tempo inflacji w różnych krajach było silnie zróżnicowane.
"Wielu ekonomistów przypisuje to zjawisko opisywanym kursom zmiennym, ich tendencji do wyprzedzania dynamiki cen oraz sprzężeniu zwrotnemu jakie tu zachodzi."11)
Zwolennicy kursów giętkich bronią tego mechanizmu tłumacząc niestabilność kursów silną, zróżnicowaną inflacją, zwolennicy kursów stałych, których to charakterystyka zostanie przybliżona w dalszej części podrozdziału, widzą w kursach zmiennych jeden z istotnych czynników, który przyczynił się do tempa inflacji w świecie wyraźnie wyższego niż w niedalekiej przeszłości. Ich zdaniem kurs sztywny dyscyplinował uczestników międzynarodowego systemu, bo zmuszał do prowadzenia wewnętrznej polityki pieniężnej w miarę zgodnej z jego wymaganiami. Kurs płynny zaś jak już wspominano, usunął ten zewnętrzny przymus i zapalił zielone światło dla inflacji. Na to przeciwnicy kursu stałego odpowiadają, że dyscyplina nie była wystarczająco silna, skoro międzynarodowy system kursów sztywnych załamał się.12)
Odchylenia kursu zmiennego od długofalowego poziomu równowagi, poziomu gospodarczo uzasadnionego mogą być częste i zmienne co do kierunku, jak również jednostronne i dość długo trwające. Szczególne znaczenie w ich określaniu miewa właśnie wspomniany stan oczekiwań, czynnik z natury zmienny, choć nie pozbawiony elementu swoistej racjonalności. Dużą rolę odgrywają tu również dotychczasowe doświadczenia i stopień wiarygodności władzy monetarnej. Czasem bowiem nie trzeba nawet przykładowego zwiększenia ilości pieniądza, wystarczy samo przewidywanie, że do niego dojdzie by rynek zareagował tak jak gdyby zjawisko to nastąpiło. Kurs gwałtownie podskoczy, "przestrzeliwując" obiektywnie uzasadniony poziom, otwierając wspomniane zielone światło dla inflacji.
Przejdziemy teraz do omówienia systemu kursów stałych, który działa inaczej niż opisany system kursów zmiennych. Jak sama nazwa wskazuje, w przypadku kursu stałego swobodne jego oscylacje nie są dopuszczalne, a najwyżej mogą występować odchylenia od kursu parytetowego (centralnego) w wąskich granicach w górę i w dół.13)
Kurs sztywny jest więc kursem mającym z góry określony poziom, wokół którego mogą występować niewielkie wahania w określonych z góry granicach. Przy powszechnie obowiązującym dziś systemie pieniądza papierowego, nie wymienialnego na złoto, granice wspomnianych dopuszczalnych odchyleń kursów stałych od centralnego są wyznaczane przez władze monetarne, które ingerują w działania żywiołowych sił rynkowych, w taki sposób aby łagodzić wahania i utrzymać kurs wewnątrz przyjętego "tunelu" wahań.
Dopuszczalny zakres wahań określony jest przez górny i dolny punkt interwencyjny (a i b - poniższe rysunki: 2 i 3).
Rysunek 2,3:
Popyt i podaż na krajowym rynku walutowym w warunkach kursu stałego

(źródło: K. Lutkowski, Współczesne międzynarodowe systemy walutowe, op. cit., s. 13)
Kurs, po którym kupuje się i sprzedaje waluty nie wykracza poza zakres wyznaczony punktami interwencyjnymi, nawet jeśli przesunięcia krzywych popytu i podaży są znaczne.
W przypadku gdy odchylenie kursu jest tak duże, że grozi wychyleniem się poza dopuszczalny zakres (na naszym rysunku punkt a i punkt b), bank centralny wpuszcza na rynek określoną sumę obcej waluty, której niewystarczająca ilość wywołała wzrost kursu, albo kupuje walutę w zamian za pieniądz krajowy, żeby zmniejszyć jej nadmiar.
Powyższe wykresy pokazują jak to się dzieje, że pomimo wzrostu popytu na obcą walutę albo wzrostu podaży obcej waluty kurs rynkowy nie wykracza poza granice "tunelu" wyznaczonego przez interwencyjne punkty a i b. Z chwilą bowiem osiągnięcia jednego z tych punktów bank centralny włącza się i przeprowadza stabilizujące operacje kupna albo sprzedaży walut w zamian za pieniądz krajowy.
Na pierwszym rysunku widzimy, że popyt na waluty obce wzrasta i kurs idzie w górę powyżej poziomu k1, lecz zatrzymuje się na poziomie Oa. Przy tym poziomie kursu niedobór podaży w stosunku do popytu wynosi YZ. Brak ten zostaje wyrównany przez bank centralny, który wykorzystuje do tego celu urzędowe rezerwy dewizowe.
Na kolejnym rysunku widzimy sytuację kiedy wzrasta podaż obcej waluty, jej kurs wyrażony w pieniądzu krajowym spada, ale tylko do poziomu Ob. Odcinek YZ na tym rysunku odzwierciedla nadmiar waluty obcej w stosunku od popytu przy kursie Ob. Nadwyżka ta zostaje zakupiona przez bank centralny, wskutek czego jego rezerwy dewizowe odpowiednio wzrastają.
Zmiana poziomu rezerw dewizowych banku centralnego wskutek przeprowadzanych operacji stabilizacyjnych na rynku walutowym odzwierciedla dodatnie lub ujemne saldo bilansu płatniczego w danym okresie. Deficyt bilansu płatniczego obniża kurs waluty krajowej do poziomu dolnego punktu interwencyjnego, który jest górnym punktem interwencyjnym kursu waluty obcej na naszym wykresie i pociąga za sobą odpływ rezerw z banku centralnego. Na odwrót nadwyżka w bilansie płatniczym odchyla kurs waluty krajowej w górę i tym samym kurs waluty obcej w dół od kursu centralnego i wywołuje wzrost urzędowych rezerw dewizowych banku emisyjnego.
Powyższe rozważania doprowadzają do sformułowania jednej z podstawowych przesłanek sprawnego funkcjonowania systemu kursów sztywnych. Chodzi bowiem o nasycenie międzynarodowego systemu pieniężnego rezerwami.14)
W rezultacie więc buforem który osłania opisywany stały kurs i również wymienialność są rezerwy banków centralnych. To one w zależności od stanu bilansu płatniczego zwiększają się lub zmniejszają, absorbując w ten sposób finansowe wstrząsy płynące z zewnątrz które mogłyby podważyć stałość kursu.
Kurs sztywny niewątpliwie narzuca stosującym go krajom podporządkowanie polityki emisyjnej wymogom polityki stabilizowania kursu przez interwencyjne operacje kupna czy sprzedaży dewiz, przez co ilość pieniądza w obiegu jest w znacznej mierze wyznaczana przez czynniki zewnętrzne. Pojedynczy kraj musi się dostosować do tempa przyrostu masy pieniężnej narzucanego przez kraj wiodący, którego waluta jest składnikiem rezerw dewizowych grupy krajów lub całego świata.
W przypadku napływu dewiz bank centralny stosuje operacje "sterylizowania" takich napływów tj. sprzedaż bonów skarbowych, papierów wartościowych rządu lub własnych. Jest to jednak operacja, która stosowana przez dłuższy okres czasu podtrzymuje i umacnia powód, dla którego dewizy napływają, a mianowicie rozpiętość miedzy tempem inflacji w kraju i zagranicą.15)
Jeszcze dotkliwiej odczuwane są skutki zmniejszania się posiadanego poziomu rezerw w przypadku deficytu płatniczego. Dlatego system kursu sztywnego stawia przed danym krajem przede wszystkim problem zapewnia sobie płynności w rozliczeniach z zagranicą.
O poziomie płynności zewnętrznej kraju natomiast decyduje z jednej strony wielkość jego rezerw dewizowych poszerzona o możliwość szybkiego zmobilizowania szybkich środków kredytowych z zagranicy, z drugiej zaś - wielkość jego obrotów ze światem zewnętrznym.
W porównaniu z systemem kursów zmiennych, system kursu stałego funkcjonuje o tyle inaczej, że redukuje rangę polityki pieniężnej, a na czoło wysuwa politykę fiskalną jako najważniejsze narzędzie polityki gospodarczej.
Po dokonaniu analizy systemów kursów zmiennych i stałych, powróćmy do wspomnianych na początku tego podrozdziału kryteriów jakimi kierują się poszczególne kraje przy wyborze jednego z nich. Zarówno literatura teoretyczna jak i badania empiryczne dość zgodnie uwypuklają wyżej wymienione determinanty wyboru, jako mające dla tego wyboru znaczenie zasadnicze.
Udział handlu zagranicznego w globalnym produkcie społecznym
W krajach, które charakteryzuje znaczne otwarcie gospodarki na świat i tym samym wysoki udział handlu zagranicznego w produkcie społecznym, wahania kursu walutowego wywołują silne i szybko odczuwalne zmiany na rynku wewnętrznym, zarówno w kierunku inflacyjnym, jak i deflacyjnym. Gwałtownie zmienia się też wtedy, zarówno na korzyść, jak i niekorzyść względna rentowność gałęzi eksportowych i konkurujących z importem w porównaniu z gałęziami nastawionymi głównie na rynek krajowy i nie wystawionymi bezpośrednio na wpływ zagranicznej konkurencji.
Jeśli chodzi o bilans płatniczy, to łatwiej jest tutaj przywracać równowagę zewnętrzną za pomocą deflacji wewnętrznej bez zmiany kursu niż w gospodarce z małym udziałem handlu zagranicznego w globalnym produkcie społecznym.
W tym drugim przypadku, gdy udział importu w produkcie społecznym jest mały, a więc generalnie mała jest skłonność do importu, deflacja musiałaby być bardzo silna, aby deficyt handlowy mógł zostać wyeliminowany.
Z tych względów kraj z dużym udziałem handlu zagranicznego w produkcie społecznym bardziej skłonny jest przyjąć kurs sztywny, natomiast kraj z małym jego udziałem będzie preferował kurs giętki, ponieważ ten da mu swobodę w polityce wewnętrznej, a destabilizujący wpływ oscylacji będzie wewnętrznie stosunkowo mniej odczuwalny.
Wielkość kraju oraz jego znaczenie w gospodarce światowej
Czynnik ten wiąże się przeważnie z poprzednim. Wielkość kraju stoi najczęściej jednak w proporcji odwrotnej do udziału handlu zagranicznego w produkcie.
Rozmiar kraju sam w sobie jest czynnikiem często wiążącym przy wyborze mechanizmu kursowego. W przypadku krajów dużych i wiodących w światowej produkcji, przy wyborze własnych rozwiązań kursowych opowiadają się one za kursem zmiennym, gdy kraje małe raczej za stabilnym kursem.
Gospodarki dużych krajów, jak wcześniej zaznaczono, często odznaczają się tym, że handel zagraniczny stanowi mniejszą część ich dochodu narodowego, to znaczy przeważnie mniejsza część ich produktu podlega wymianie na towary zagraniczne, niż dzieje się to w kraju małym. Kraje duże są również mniej wrażliwe na wahania kursu niż kraje małe.
Przeważnie też w dużym kraju wewnętrzne priorytety, jak na przykład wielkość zatrudnienia, mają większe znaczenie niż problem stabilizacji kursu. Poza tym, obszar wielki obejmuje często regiony o nierównym poziomie rozwoju. Polityka gospodarcza w takim przypadku jest więc silnie zróżnicowana, stosownie do lokalnych warunków. Trudno więc w takiej sytuacji regulować stan bilansu płatniczego za pomocą inflacyjnych i deflacyjnych działań wewnętrznych. Tak więc wybór po raz kolejny przemawia za przyjęciem kursu płynnego jako samoczynnego regulatora, który daje większy stopień swobody wewnętrznej kraju.
Od razu należy jednak zrobić zastrzeżenie, że w przypadku kraju o niskim poziomie rozwoju gospodarczego kryterium trzecie omawiane niżej, może przeważyć szalę na rzecz kursu sztywnego.
Stopień dywersyfikacji produkcji
Duże znaczenie ma to, czy produkcja w danym kraju jest zróżnicowana czy mało zróżnicowana np. monokulturowa. Ten czynnik ma bezpośredni związek ze stopniem elastyczności cenowej popytu na eksport tego kraju ze strony świata zewnętrznego oraz stopniem elastyczności podaży towarów na eksport.
Przy silniejszym zróżnicowaniu oferty eksportowej mały ruch kursu ma duży wpływ na wartość eksportu. W przeciwieństwie do tego gospodarka o małym zróżnicowaniu produkcji jest podatna na destabilizujące wpływy zewnętrzne, ponieważ nawet silna obniżka kursu słabo wpływa na ilościowy wzrost eksportu. Tak więc zarówno cenowa elastyczność popytu ze strony zagranicy, jak i cenowa elastyczność podaży towarów na eksport jest mała. Spadek kursu obniża przychody netto z eksportu, a podnosi ceny towarów importowanych.
A zatem można oczekiwać, ze gospodarka o niskim stopniu dywersyfikacji produkcji wybiera raczej kurs sztywny, a kraj wysoko rozwinięty, o silnym zróżnicowaniu oferty eksportowej, kurs płynny.
Ekstremalne tempo inflacji - rozumie się tu jako zarówno ponadprzeciętne wysokie, jak i wyjątkowo niskie jej tempo.
W obu wypadkach - chociaż z pozoru wygląda to jak paradoks - rezultat jest ten sam. Kurs płynny w pierwszym przypadku może być nieuchronny, dlatego że kończą się rezerwy i zewnętrzne źródła finansowania, a w drugim przypadku może to być jedyny skuteczny sposób ochrony przed napływem inflacji z zewnątrz w związku z chroniczną nadwyżką w bilansie płatniczym.
Zintegrowanie finansowe ze światem zewnętrznym
Przy zliberalizowanych obrotach kapitałowych, wielkich strumieniach przepływających przez międzynarodowy rynek, ich dużej wrażliwości na zmiany stóp procentowych i spodziewanych zmianach kursu, narodowe rynki są ciągle narażane na gwałtowne przypływy i odpływy. Warunki te nie należą do sprzyjających w utrzymaniu stałego kursu.
Podatność na tego rodzaju wstrząsy jest w poszczególnych krajach różna i zależy od całego szeregu czynników, wśród których znajdują się takie, jak stopień otwarcia rynku, ogólne perspektywy gospodarcze kraju, stabilność narodowej jednostki pieniężnej, tradycje itp.
Stopień otwartości gospodarki
Odzwierciedla się w udziale lokat zagranicznych w aktywach i pasywach systemu bankowego, to jest we względnej wielkości funduszy trzymanych przez banki tego kraju za granicą oraz funduszy trzymanych przez zagranicę w bankach tego kraju.
Kraje, których gospodarki odznaczają się wysokim stopniem zintegrowania finansowego z innymi krajami, jak wykazują doświadczenia ostatnich lat odznaczają się skłonnością do stosowania mechanizmu kursu płynnego.


1. J. Gluchowski, J. Szambelańczyk, op. cit., s. 68
2. K. Lutkowski, Współczesny międzynarodowy system walutowy, PWE, Warszawa 1983, s. 158-162
3. W. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch, Ekonomia t. 1, PWE, Warszawa 1995, s. 86
4. K. Lutkowski, Międzynarodowy system walutowy, POLTEXT, Warszawa 1998, s. 50
5. K. Lutkowski, Współczesny międzynarodowy system walutowy, op. cit., s.118
6. K. Lutkowski, Międzynarodowy system walutowy, op. cit., s.53
7. tamże, s. 54
8. K. Lutkowski, Współczesny międzynarodowy system walutowy, op. cit., s. 117
9. K. Lutkowski, Międzynarodowy system walutowy, op. cit., s. 54
10. K. Lutkowski, Współczesny międzynarodowy system walutowy, op. cit., s. 166
11. tamże, s. 167
12. tamże, s. 166-168
13. K. Lutkowski, Międzynarodowy system walutowy, op. cit., s. 66
14. K. Lutkowski, Współczesny międzynarodowy system walutowy, op. cit., s. 14
15. tamże, s. 70