Stosunki polsko-ukraińskie
Stosunki polsko-ukraińskie
1. Pierwsza wypraw Bolesława Chrobrego na Ruś spowodowana uwięzieniem jego córki, żony Świętopełka (1013r.)
2. Druga wyprawa na Ruś po pokoju budziszyńskim (1018):
- zdobycie Kijowa i Grodów Czerwieńskich,
- usunięcie Jarosława Mądrego,
- Świętopełk i tak nie utrzymał się przy władzy.
3. Najazd Jarosława Mądrego (1031) i utrata Grodów Czerwieńskich.
4. Sojusz z ks. kijowskim Jarosławem Mądrym:
- umożliwił pokonanie Macława i odzyskanie Mazowsza (1047);
- małżeństwo Kazimierza Odnowiciela z córką Jarosława – Marią Dobroniegą.
5. Kazimierz Wielki zawarł z Jerzym II Trojdenowicem w 1339r. układ o dziedziczeniu Rusi Halickiej:
- w 1349r. przyłączenie Rusi Halicko-Włodzimierskiej z Lwowem, Haliczem, Brześciem i Włodziemierzem.
6. Kozacy:
- początkowo mianem Kozaków określano ludzi żyjących ze stepu, tzw. dobycznicy,
- w XVI w. liczba Kozaków gwałtownie wzrosła,
- wytworzyli organizację wojskową na czele której stał ataman,
- najważniejszym miejscem była sicz – warowny obóz budowany często na wyspach na rzecze Dniepr,
- w 1572r. sporządzono pierwszy rejestr kozacki (kozacy rejestrowi otrzymywali żołd i podlegali tylko swemu przywódcy), miało to zapobiec najazdom na sąsiednie ziemie.
7. Przyczyny powstań kozackich:
- walki kozacko-tatarskie i napady na Krym powodowały wzrost napięcia w stosunkach polsko-tureckich, żądano by Rzeczpospolita ukróciła samowolę Kozaków,
- spory z magnaterią, która utworzyła na Ukrainie swoje „państewka” i chciała podporządkować sobie Kozaków jako chłopów pańszczyźnianych (powstania w latach 1591-1593, 1595-1956, 1637, 1638),
- konflikt narodowościowy: właścicielami dóbr ziemskich byli polscy panowie, a poddanymi Ukraińcy,
- konflikt wyznaniowy – Kozacy byli wyznania prawosławnego; unia brzeska z 1596r. podporządkował Kościół prawosławny papieżowi, czemu ludność ukraińska była przeciwna.
8. I etap powstania Bohdana Chmielnickiego (1648-1649):
- klęski wojsk koronnych nad Żółt6ymi Wodami, Korsuniem i Pilawcami w 1648r.,
- powstanie wymierzone przeciwko szlachcie, klerowi katolickiemu i unickiemu, i Żydom,
- po elekcji Jana Kazimierza Wazy rozpoczęto politykę porozumienia z Kozakami,
- oblężenie wojsk koronnych w Zbarażu przez siły kozacko-tatarskie, nieudana odsiecz królewska i bitwa pod Zborowem (1649),
- ugoda zborowska (1649):
* Chmielnicki przyjął tytuł hetmana kozackiego,
* zwiększenie rejestru Kozaków do 40 tys.,
* województwo kijowskie, bracławskie i czernihowskie uznano za ziemię ukraińskie,
* Ukraina de facto stała się państwem niezależnym (władza kozacka w rękach Chmielnickiego)
9. II etap powstania Chmielnickiego, 1651r.:
- klęska wojsk kozacko-tatarskich pod Beresteczkiem,
- zawarcie ugody w Białej Cerkwi (zmniejszenie rejestru do 20tys.)
10. III etap powstania Chmielnickiego (1652-1658):
- klęska armii koronnej pod Batohem (1652),
- obrona wojsk polskich w obozie pod Żwańcem i zawarcie ugody żwanieckiej,
- ugoda w Perejasławiu (1654): Kozacy uznali zwierzchność cara Aleksandra Michajłowicza i oddali lewobrzeżną Ukrainę w jego władanie,
- nowy hetman Jan Wyhowski zwolennikiem orientacji propolskiej; koncepcja utworzenia z Ukrainy trzeciego członu Rzeczpospolitej – Księstwa Ruskiego i powstania Rzeczpospolitej Trojga Narodów,
- ugoda w Hadziaczu (1658): miano utworzyć Księstwo Ruskie z urzędami przyznanymi Kozakom, nobilitacja starszyzny, zmniejszenie rejestru do 3tys.,
- obalenie Wyhowskiego i powrót do zasad ugody w Perejasławiu,
- klęska wojsk rosyjsko-kozackich pod Cudnowem (1660),
- rozejm w Andruszowie (1667): podział ziem - prawobrzeżna Ukraina pozostała przy Polsce.
11. Powstania na Ukrainie w XVII w. m. in.Sulimki i Warenicy (1664-1665) i Decyka (1665).
12. W 1699r. sejm polski uchwalił likwidację Kozaczyzny, co spowodowało powstanie przeciwko Rzeczpospolitej w latach 1702-1704 ( Samuel Samuś i Semen Palij).
13. Kozaczyzna zaporoska została ostatecznie zlikwidowana przez carycę Katarzynę II w 1775r.
14. W latach 1918-1919 toczyły się walki z Ukraińcami o granicę wschodnią Polski:
- o Lwów z Zachodniukraińską Republiką Ludową,
- walki na Wołyniu z Ukraińską Republiką Ludową,
- w wyniku ofensywy (V.1919) wojska polskie zajęły całą Galicję Wschodnią po Zbrucz.
14. 21 kwietnia 1920r. Józef Piłsudski podpisał umowę z atamanem Semenem Petlurą:
- Polska uznała niepodległość Ukrainy,
- Ukraina zrzekła się pretensji do Galicji Wschodniej i części Wołynia,
- sojusz wojskowy przeciwko bolszewikom.
15. 15 kwietnia 1920r. wojska polskie i oddziały ukraińskie rozpoczęły ofensywę na Ukrainie:
- wojska polskie zajęły większość prawobrzeżnej Ukrainy i 7 V 1920 wkroczyły do Kijowa,
- rząd Izaaka Mazepy nie uzyskał poparcia Ukraińców dla Polaków.
16. W 1934r. utworzenie przez władze sanacyjne w Berezie Kartuskiej obozu dla przeciwników politycznych w tym dla ukraińskich nacjonalistów.
17. Działalność Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA):
- ataki na ludność polską – zarówno tę wojskową jak i cywilną,
- w wyniku działań UPA zginęło około 100 tys. Polaków, a w rezultacie polskiej samoobrony i akcji odwetowych 36 tys. Ukraińców.
18. Repatriacja Ukraińców z RP do ZSRR (1944-1946).
19. Akcja „Wisła” (IV-VII.1947):
- wymierzona przeciwko partyzantom spod znaku UPA,
- dziesiątki tysięcy Ukraińców zostało przesiedlonych na zachodnie i północne tereny Polski.
20. W 1991r. Ukraina uzyskała niepodległość.