Państwo Polskie w XIX wieku

1. Podwójna elekcja – 1697 r.
Elekcję wygrywa książę Conti, ale przed jego przyjazdem na króla Polski koronuje się władca Saksonii, August II Wettyn. August, by objąć tron Rzeczpospolitej, zmienia wiarę z luterańskiej na katolicką.

3. Konfederacja w Tarnogrodzie – zawiązuje się w 1715 r. w celu przeciwdziałania próbie wzmocnienia władzy przez Augusta II.

4. „Sejm niemy” – 1717 r.
Poseł carski podyktował pod koniec 1716 r. warunki pokoju między królem i szlachtą. Podpisany w Warszawie traktat "pacyfikacyjny" przyjęto na jednodniowym sejmie w dniu 1 lutego 1717 r.Dochodzi do skutku dzięki pośrednictwu Rosji. Nazwany „niemym”, ponieważ żaden z posłów nie zostaje dopuszczony do głosu – za wyjątkiem marszałka rozpoczynającego i zamykającego obrady oraz posła sprawozdawcy.
Postanowienia:
– Polskę i Saksonię łączy tylko unia personalna,
– wojska saskie za wyjątkiem gwardii królewskiej muszą opuścić Polskę,
– ministrowie sascy nie mogą podejmować decyzji w sprawach polskich,
– król nie ma prawa opuszczać Polski na dłuższy czas,
– wprowadzone zostają stałe podatki na 24-tysięczną armię (wystarczyło na 12 tysięcy),
– w pewnym, choć niewielkim, stopniu następuje ograniczenie władzy hetmanów.

5. Ingerencje obcych mocarstw w sprawy polskie

a. układ w Poczdamie – 1720 r. – zostaje zawarty między Rosją a Prusami. Państwa te ustalają, że nie dopuszczą do zmiany ustroju Rzeczpospolitej, szczególnie zaś zniesienia wolnej elekcji.

b. traktat „trzech czarnych orłów” (traktat Löwenwolda) – zawarty zostaje w 1732 r. pomiędzy Austrią, Prusami i Rosją. Państwa te nie chcą dopuścić do objęcia tronu polskiego ani przez Stanisława Leszczyńskiego, ani przez syna Augusta II Mocnego.

6. Elekcja Stanisława Leszczyńskiego i Augusta III
– Stanisław Leszczyński zostaje wybrany królem zdecydowaną większością głosów (1733 r.);
– August III Wettyn przy poparciu Austrii i Rosji pokonuje Leszczyńskiego i zostaje królem Polski.

7. Rządy Augusta III
Jest to okres największego bezładu Rzeczpospolitej:
– do skutku dochodzi tylko jeden sejm, pozostałych 13 zostaje zerwanych;
– król przebywa prawie cały czas w Saksonii;
– walkę polityczną prowadzą dwie koterie magnackie: Familia (Czartoryscy i Poniatowscy) oraz Potoccy.

8.Collegium Nobilium
* działało w latach 1740–1832
* szkołę założył Stanisław Konarski
* podmiotem edukacji była młodzież szlachecka
* zastosowano metody nauczania nowoczesne i skuteczne
* nauka trwała 8 lat
* dbano o wykształcenie
- patriotyczne
- kulturalne
- naukowe
- umiejętność łączenia praktyki z teorią
* wykładane przedmioty
-języki nowożytne
- język łaciński
- historia
- prawo
- ekonomia
- geografia
- nauki ścisłe
* działalność Collegium Nobilium wykorzystano podczas
- reformy szkolnictwa pijarów
- prac Komisji Edukacji Narodowej

9. Komisja Edukacji Narodowej
* została powołana do życia 14 października 1773 roku
• stanowiła odpowiednik współczesnego Ministerstwa Edukacji Narodowej
• * wzięła na swoje barki
- - reorganizację szkolnictwa
- - stworzenie nowoczesnych form nauczania i wychowania
- - próbę ratowania państwa
- - wprowadzenie skutecznego systemu edukacji patriotycznej
- - popularyzację w polskiej oświacie zachodnich wzorców
- * cele
- - wypracowanie polskiej koncepcji zmian oświatowych
- - wychowanie Polaka
- - obywatela
- - myślącego
- - odpowiedzialnego
- - świadomego członka narodu

10. Sejm konwokacyjny obradujący w dniach 7 maja-23 czerwca 1764 w Warszawie, zwołany pod węzłem konfederacji dla przygotowania elekcji Stanisława Augusta Poniatowskiego, przeprowadził szereg reform ustroju I Rzeczypospolitej.

Jego obradom przewodniczył marszałek Adam Kazimierz Czartoryski. Wobec absencji posłów opozycji, którzy w ramach protestu przeciwko obecności wojsk rosyjskich opuścili sesję, Familia Czartoryskich przeprowadziła za zgodą posła rosyjskiego Hermana Karla von Keyserlinga zmianę ustroju Rzeczypospolitej. W jego obradach uczestniczyło jedynie 80 posłów (powinno 300) i 7 senatorów (zamiast 136).

Reformy
* zlikwidowano cła prywatne
* wprowadzono cło generalne do skarbu państwowego
* zniesiono liberum veto w głosowaniu w sprawach skarbowych i wojskowych.
* zakaz przysięgania posłów na instrukcje poselskie
* ujednolicenie systemu miar
* zlikwidowano Sejm Czterech Ziem, gdyż nie był on w stanie uporać się ze ściąganiem podatków od Żydów
* zreformowano kwartę i pogłówne żydowskie
na czas nieokreślony zawiązano konfederację generalną, co pozwalało na skuteczne przeprowadzenie sejmu elekcyjnego i koronacyjnego.
*ograniczono władzę hetmanów, czyniąc ich przewodniczącymi Komisji Wojskowych z głosem stanowczym.











11.Elekcja Stanisława Augusta Poniatowskiego
((familia czyli Czartoryscy związani byli z Ponietowskim).
Odbywa się w 1764 r. pod osłoną wojsk rosyjskich.Monarcha pozbawiony szerszego zaplecza politycznego, uzależniony od poparcia Rosji, podjął próbe reformy państwa. Przez pierwsze lata rządów król przeprowadza ostrożne reformy, takie jak:
– zakłada Szkołę Rycerską,
– poprzez założenie mennicy w Warszawie porządkowuje sprawy finansowe państwa,
– tworzy Komisję Dobrego Porządku dla uregulowania spraw skarbowych i modernizacji miast królewskich.
Kierunek reform w Polsce niepokoi zarówno Prusy, jak i Rosję.
12. Konfederacja radomska – konfederacja zawiązana 23 czerwca 1767 w obronie dawnego ustroju Rzeczypospolitej, w reakcji na zawiązanie konfederacji innowierczych słuckiej i toruńskiej. Marszałkiem konfederacji został Karol Radziwiłł "Panie Kochanku". Akces do niej zgłosiło 74 000 szlachty. Został utworzony przez opozycję magnacką i skierowany był przeciwko reformom króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Faktycznym jej przywódcą stał się poseł rosyjski Nikołaj Repnin, który nakazał konfederatom ukorzyć się przed Stanisławem Augustem i wysłać polskich delegatów do Katarzyny II z prośbą o gwarancję dla Rzeczypospolitej. Autorem prośby był on sam.
W 1767 pod węzłem konfederacji radomskiej zwołano sejm delegacyjny, który ostatecznie zniweczył dzieło sejmu konwokacyjnego, a z Rzeczypospolitej uczynił protektorat rosyjski.
13.konfederacja Barska – 1768–72
– konfederacja zostaje zawiązana w Barze przez byłych uczestników konfederacji radomskiej z 1768 r., na czele stają Józef Pułaski i Michał Krasiński;
– duży wpływ na konfederację ma jej duchowy przywódca, karmelita o. Marek Jandołowicz (stąd jej bardzo katolicki charakter);
– konfederacja skierowana jest przeciw królowi, Rosji oraz przyznaniu praw politycznych innowiercom;
– konfederacja mimo nieudolnego dowodzenia i wewnętrznych sporów trwa długo dzięki pomocy francuskiej, austriackiej i tureckiej oraz braku przeciwdziałania ze strony króla;
– jedyne sukcesy militarne konfederaci odnoszą pod dowództwem Kazimierza Pułaskiego (walki w rejonie Częstochowy i Krakowa);
– ostateczna kompromitacja konfederacji następuje w wyniku próby detronizacji, a następnie porwania (nieudanego) Stanisława Augusta.
14.Pierwszy rozbiór
Przyczyny rozbioru
– niemożność uporania się z konfederacją barską;
– niemożność nakłonienia króla do energiczniejszego zwalczania konfederacji;
– niemożność prowadzenia protekcyjnej polityki w Polsce skłania Rosję do wyrażenia zgody na rozbiór.
ROSJA – obszary na wschód od Dźwiny i Dniepru;
PRUSY – Warmia, Pomorze bez Gdańska i Torunia oraz obszar nadnotecki;
AUSTRIA – południowa część województwa krakowskiego i sandomierskiego oraz województwo ruskie ze Lwowem po rzekę Zbrucz.
15.Sejm rozbiorowy
Zawiązany w postaci konfederacji.
Reformy sejmu rozbiorowego – 1773 r.
– zatwierdza rozbiory (słynny protest Tadeusza Rejtana);
– dodaje do praw kardynalnych zakaz powoływania na tron dzieci i wnuków panującego oraz cudzoziemców;
– powołuje Komisję Edukacji Narodowej;
– podnosi liczbę wojska do 30 tysięcy;
– powołuje Radę Nieustającą pod przewodnictwem króla.
16. Konfederacja targowicka
– Stronnictwo Hetmańskie (Stanisław Szczęsny Potocki, Ksawery Branicki i Seweryn Rzewuski) proponują utworzenie konfederacji antysejmowej (Jassy 1788 r.);
– caryca Katarzyna II dyktuje zasady ustroju Rzeczpospolitej cofające państwo polskie do systemu politycznego z początku panowania Poniatowskiego (wiosna 1792 r.);
– podpisany zostaje akt konfederacji (kwiecień 1792 r.), wojska rosyjskie wkraczają na tereny Rzeczpospolitej.
2. Wojna polsko-rosyjska – 1792 r.
– król stosuje taktykę obronną, dążąc do zawarcia kompromisu z carycą;
– armia polska ponosi klęski (niewielkie zwycięstwa Józefa Poniatowskiego pod Zieleńcami i Tadeusza Kościuszki pod Dubienką);
– w lipcu 1792 r. król przystępuje do konfederacji (za namową Kołłątaja).
17.II rozbiór Polski
Przyczyny:
- pretensje do RP ze strony Prus,
- Prusy domagały się rekompensacji za udział w wojnie przeciwko rewolucyjnej Francji,
- 23 stycznia 1793 r. została podpisana w Petersburgu konwencja rozbiorowa pomiędzy Rosją a Prusami.
ZAGARNIĘTE ZIEMIE:
PRUSY:
- zagarnęły Wielkopolskę i duże części Mazowsza oraz Gdańsk i Toruń,
*(łącznie 58 tys. km2, zamieszkane przez milion ludzi).
ROSJA:
- Rosji przypadła większość Białorusi oraz Ukraina naddnieprzańska i Podole,
*(łącznie 280 tys. km2, zamieszkane przez 3 mln ludności).
Pozostały skrawek państwa polskiego obejmował 227 tys. km2 i ok. 4,4 mln mieszkańców.
Sejm rozbiorowy w Grodnie – 1793 r.
– opór posłów złamany zostaje dopiero otoczeniem miejsca obrad przez wojska rosyjskie i aresztowaniem najaktywniejszych opozycjonistów;
– marszałek Stanisław Bieliński uznaje milczenie posłów za zgodę na rozbiory;
– zostaje przywrócony ustrój z okresu przed Sejmem Czteroletnim (Rada Nieustająca, prawa kardynalne).
18.Czarna procesja, zgromadzenie mieszczan, delegatów miast królewskich, które odbyło się w Warszawie w trakcie trwania Sejmu Czteroletniego, 2 grudnia 1789.


19. POWSTANIE KOŚCIUSZKOWSKIE I III ROZBIÓR POLSKI
Przyczyną Powstania Kościuszkowskiego, był II rozbiór Polski.
Bezpośrednią przyczyną powstania, była próba rozbrojenia resztek armii Polskiej.

Przebieg:
24 marca 1794 r. na rynku w Krakowie, gen. T. Kościuszko ogłasza wybuch powstania i mianuje się jego naczelnikiem.
4 kwietnia 1794 r. - bitwa pod Racławicami, w której wyróżniły się chłopskie oddziały kosynierów, a szczególnie Wojciech Bartos.
7 maja 1794 r. - Kościuszko wydaje tzw. "Uniwersał Połaniecki", w którym obiecuje zniesienie pańszczyzny chłopom walczącym w powstaniu.
Po początkowych zwycięstwach przychodzą klęski pod Szczekocinami i Maciejowicami - ranny Kościuszko dostał się do niewoli rosyjskiej.
4 września 1794 r. - Rosjanie zdobywają Warszawę i dokonują masakry jej mieszkańców. (rzeż Pragi)

Skutki:
III Rozbiór Polski i utrata niepodległości:
24 października 1795 r. - ustalono granice zaborów. Ostateczna konwencja została podpisana w Petersburgu 1797 r.

PRUSY:
- większość Mazowsza z Warszawą,
- część Podlasia,
- ziemie litewskie przez rzekę Niemen,
- na południu tereny białego byłego księstwa.

AUSTRIA:
- część Małopolski między Pilicą, a Bugiem wraz z częścią Mazowsza i Podlasia.

ROSJA:
- większość ziem litewskich,.
- część Ziemi Chełmieckiej.








20.Konstytucja 3 maja
„Ustawa rządowa” z 3 maja 1791r.
1. Władza wykonawcza – dziedziczny król z dynastii saskiej Wettynów, pełni funkcję głowy państwa i szefa rządu, stoi na czele Straży Praw, w skład której wchodzą również marszałek sejmu, prymas i pięciu ministrów. Ministrowie ponoszą odpowiedzialność parlamentarną.
2. Władza ustawodawcza – dwuizbowy sejm składa się z senatu i izby poselskiej wybieranej co dwa lata, do której wchodzą też mieszczanie z prawem głosu w sprawach miejskich. Co 25 lat ma zbierać się sejm konstytucyjny.
3. Sejm – jest sejmem „gotowym”, czyli kadencyjnym.
4. Szlachta „gołota” traci prawo wybierania posłów.
5. Zniesione zostaje liberum veto, konfederacje oraz podział państwa na Koronę i Litwę.
6. W kwestii chłopskiej konstytucja zapowiada „opiekę prawa i rządu krajowego”.
21.Sejm Czteroletni - 1788-92
1. Przyczyny zwołania
Król zwołuje sejm w celu uchwalenia pomocy dla Rosji w jej wojnie z Turcją i Szwecją (1787r.).
2. Stronnictwa sejmowe
HETMAŃSKIE – Franciszek Ksawery Branicki, Seweryn Rzewuski, Szczęsny Potocki;
PATRIOTYCZNE – Stanisław Małachowski, Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj, rodzina Czartoryskich;
DWORSKIE – Jacek Małachowski, prymas Michał Poniatowski.
3. Pierwsze postanowienia
– podjęcie decyzji o utworzeniu konfederacji,
– uchwalenie powiększenia armii do 100 tys.,
– zniesienie Rady Nieustającej,
– nałożenie bezpośrednich podatków na szlachtę i duchowieństwo.
Stanisław Leszczyński (1677 - 1766)
Urodzony w 1677 r. Stanisław Leszczyński był przedstawicielem jednego z możniejszych rodów wielkopolskich. Sposób dojścia do władzy nie przyniósł mu popularności. Leszczyński wybrany został na króla Polski, nie zdołał się jednak utrzymać na tronie. Do Polski wkroczyły wojska rosyjskie i pod ich osłoną koronę zdobył August III Wettyn.

Kołłątaj Hugo (1750-1812), ksiądz, uczony, polityk, filozof i publicysta, jeden z głównych przedstawicieli polskiego Oświecenia. Opracował plan rozbudowy szkół w całym kraju, który stał się podstawą Ustaw KEN. Zasiadał w radzie Akademii Krakowskiej, a w 1783-1786 został jej rektorem.
Staszic Stanisław (1755-1826), polski mieszczanin, ksiądz, uczony, filozof, geolog i geograf, działacz polityczny i oświatowy, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli polskiego oświecenia. Domagał się zniesienia liberum veto, wprowadzenia dziedziczności tronu, praw politycznych dla mieszczan i poprawy sytuacji chłopów. W Księstwie Warszawskim (1807-1815) członek Dyrekcji Edukacyjnej.
Pułaski Kazimierz (1746-1779), polski generał, 1768-1772 dowódca w konfederacji barskiej. Zyskał sławę jako obrońca Jasnej Góry przed Rosjanami. 1777-1779 walczył w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych.
Małachowski Stanisław (1736-1809), polski referendarz wielki koronny. Jako poseł na sejm konwokacyjny (1764) domagał się ograniczenia władzy hetmanów i zniesienia liberum veto. Związany ze Stronnictwem Patriotycznym.
Kossakowski Józef Kazimierz (1738-1794), biskup inflancki od 1781, stronnik saski, pisarz, publicysta. Po śmierci Augusta III poparł kandydaturę Sasa na tron polski. W okresie Sejmu Czteroletniego konsekwentny wyznawca orientacji prorosyjskiej, próbował występować przeciwko Konstytucji 3 Maja