Finanse publiczne

Finanse publiczne – dotyczą gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych przez budżet państwa, budżety jednostek samorządów terytorialnego, ubezpieczenia społ. I inne instytucje publiczne.
Różnica między finansami publicznymi a prywatnymi to taka, że finanse publiczne gromadzi się z przymusowych świadczeń i wykorzystuje je się na potrzeby publiczne, a prywatne gromadzone są i wydawane zgodnie z potrzebami indywidualnymi.

Funkcje finansów:
1. Fiskalna – związana jest z dostarczaniem państwu środków pieniężnych na realizację zadań państwa. Fiskalizm dotyczy zarówno źródeł podatkowych np. podatek dochodowy od os. fizycznych, podatek dochodowy od osób prywatnych, VAT, akcyza i źródeł nie podatkowych np. cła, wypłaty z zysku NBP. Pozwala ona na realizację zadań wewnętrznych jak i zewnętrznych państwa. Ściśle związana z funkcją rozdzielczą, interwencyjną i bodźcową.
2. Redystrybucyjna – (rozdzielcza) polega na rozdzielaniu osiągniętych przez podmioty dochodów lub przychodów na część, która zostanie odprowadzona do budżetu państwa lub budżetów samorządowych i część pozostającą do wyłącznej dyspozycji podmiotu. Dotyczy źródeł nie podatkowych np. przeds. państwowe za użytkowanie majątku skarbu państwa wnoszą na rzecz budżetu wpłatę z zysku netto. Związana jest z wydatkami tzw. transferami, które dotyczą utrzymania strefy produkcji niematerialnej np. oświaty, kultury, nauki, czyli tych jednostek, które świadczą usługi nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie, ale nie mają wystarczających środków na pokrycie kosztów swojej działalności.
3. Stymulacyjna – (integracyjna, bodźcowa, interwencyjna) polega na ingerencji państwa w działalność poszczególnych podmiotów. Państwo posiada do dyspozycji określone prawem instrumenty, dzięki którym może wpływać, np. polityka podatkowa, polityka kredytowa, polityka dewizowa
4. Kontrolna – polega na śledzeniu przepływu strumieni pieniężnych. Ludzi mają pewną kwotę pieniędzy i robią zakupy dóbr i usług. Przepływy środków pieniężnych traktowane są jako różnego rodzaju wskaźniki określające pochodzenie środków jak i źródła ich wydatkowania. Dzięki nim można określić i pozytywne i negatywne sytuacje przedsiębiorstw.

Dotacja – bezzwrotna pomoc finansowa państwa na dofinansowanie lub finansowanie określonej działalności lub podmiotu.
1. Celowa – na dofinansowanie lub finansowanie zadań administracji rządowej oraz zadań zleconych jednostkom samorządu tery tor. , a także ich zadań własnych, fundacjom, stowarzyszeniom, koszty realizacji inwestycji zakładów budżetowych, inwestycji badawczych.
2. Podmiotowe – to środki budżetowe przeznaczone na dofinansowanie działalności bieżącej, ustawowo wskazanego podmiotu.
3. Przedmiotowe – związane z wydatkowaniem środków budżetowych na dopłaty do określonych rodzajów wyrobów i usług, kalkulowanych wg stawek jednostkowych.
4. Subwencje – to szczególny rodzaj dotacji związany z bezzwrotną pomocą finansową państwa udzielaną poszczególnym podmiotom. Określane są na podstawie przeliczników kalkulacyjnych.
- ogólna – to transfer środków pieniężnych z budżetu państwa do jednostek samorządu terror., stanowi formę zasilanie tych jednostek i dzieli się na :
- wyrównawczą – której zadaniem jest umożliwienie jednostkom ST o niższym od średniego dochodzie na jednego mieszkańca zmniejszenie dystansu, jaki dzieli je od średnio zamożnych jednostek
- rekompensującą – przysługuje tylko gminom które utraciły możliwość pozyskania np. podatku leśnego.
- oświatową – rozdzielaną pomiędzy poszczególne jednostki ST wg zasad z rozporządzenia.
- regionalną – dla województw o niskich dochodach o wskaźniku niższym niż 75% średnich dochodów krajowych województw.
- równoważącą – przekazywana jest samorządom, w których dochody przeliczeniowe są niższe.

Pieniądz – środek wyrażania wartości i wymiany towarów, powszechnie akceptowany ekwiwalent. Musi spełniać warunki:
1. Powszechny środek regulowania zobowiązań
2. Musi występować w określonej proporcji ilościowej w stosunku do ogółu produktów przeznaczonych do wymiany handlowej

Funkcje pieniądza:
1. Miernik wartości – polega na mierzeniu i wyrażaniu wartości innych towarów za pomocą ceny. Pozwala na dokonanie porównań relatywnych związanych z tworzeniem cel relatywnych.
2. Środek wymiany – sprzedając towar otrzymuje pieniądz. Wydając pieniądz otrzymuje się towar.
3. Środek płatniczy – odroczenie płatności w czasie, czyli rozdzielony moment powstania zobowiązania i jego spłaty.
4. Środek tezauryzacji – oznacza gromadzenie skarbu, a więc wiąże się z czasowym wycofaniem pieniądza z obiegu. Np. lokata w banku.
5. Pieniądz światowy – poza granicami jakiegoś kraju.

Formy pieniądza:
1. Pieniądz kruszcowy – złote i srebrne monety o określonej zawartości kruszcu i różnej wartości nominalnej. Łatwy w przenoszeniu, trwały, podzielny.
2. Banknot – pojawił się w czasach wojen napoleońskich, był wymieniany na kruszce.
3. Pieniądz papierowy – emitowany w Polsce wyłącznie przez NBP.
4. Pieniądz elektroniczny – produkt magazynujący wartość w którym zapis środków pieniężnych czyli wartości dostępnej dla klienta jest przechowywany na urządzeniu elektronicznym pozostającym w posiadaniu klienta. Elektronicznie zapisywane środki są kupowane przez klienta i redukowane kiedy używa się urządzenia do dokonywania zakupów.

Kryteria klasyfikacji:
1. Przedmiotowe – wiąże ruch środków pieniężnych z ruchem dóbr i usług. Powoduje to, że środki pieniężne przybierają formę albo dochodów albo wydatków pieniężnych
- przychody i wydatki materialne – mają bezpośredni związek z kupnem i sprzedażą towarów i usług wytwarzanych przez sferę produkcji materialnej. Ich cechą jest to że mają charakter rozliczeń ekwiwalentnych.
- przychody i wydatki redystrybucyjne – związane ze świadczeniem wzajemnym. Nie działa mechanizm rynkowy. Np. podatki, zasiłki, renty, emerytury, stypendia, dotacje.
- przychody i wydatki kredytowe – zaciąganie i spłata kredytów.
2. Podmiotowe – zwraca uwagę na podmioty uczestniczące w działalności finansowej. Mogą to być zasoby pieniężne:
- organów władzy i adm. Publicznej – dochody są tu z budżetu państwa
- przedsiębiorstw – materialne, pochodzą ze sprzedaży dóbr i usług, a wydatki idą na surowce.
- banków – redystrybucyjne , przychodami są odsetki i prowizje, wydatki to utrzymanie.
- instytucje ubezpieczeniowe – redystrybucyjny, przychody ze składek ubezpieczeniowych, wydatki to odszkodowania.
- gospodarstwa domowe – przychody i wydatki są związane z indywidualnymi preferencjami.

Kompetencje Ministra Finansów:
1. Opracowywanie założeń polityki finansowej państwa
2. Koordynowanie polityki podatkowej
3. Współudział w opracowaniu budżetu państwa
4. Opracowanie sprawozdań z wykonania budżetu
5. Opracowanie bilansu finansów sektora publicznego
6. Ustalanie zasad planowania finansowego
7. Ustalanie zasad rachunkowości podmiotów gosp.
8. Emisja papierów skarbowych
9. Nadzór nad działalnością terenowych organów adm. Finansowej.
10. Nadzór nad działalnością biegłych rewidentów
11. Współpraca z Radą Polityki Pieniężnej

Skład aparatu finansowego w Polsce:
1. Ministerstwo Finansów
2. Komórki finansowe innych ministerstw
3. Urząd kontroli Skarbowej
4. Izby skarbowe
5. Urzędy skarbowe
6. Regionalne izby obrachunkowe

Polityka dewizowa – ściśle związana z polityką międzynarodową. Wymiana międzynarodowa dotyczy eksportu i importu dóbr i usług jak również możliwości zaciągania kredytów i pożyczek oraz możliwości ich spłaty.

Bilans handlowy - zestawienie wpływów i wydatków z tytułu eksportu i importu towarów i usług.

Bilans płatniczy – zestawienie wszystkich międzynarodowych transakcji ekonomicznych i finansowych w ciągu roku między danym krajem a zagranicą.

Kurs walut – to cena jednostki pieniężnej jednego kraju wyrażona w jednostkach pieniężnych innego kraju.

Dewaluacja – podwyższenie kursu wymiennego waluty zagranicznej wyrażonego w jednostkach waluty krajowej.