Wychowanie

Wychowanie – całokształt oddziaływań zarówno zamierzonych jak i niezamierzonych, które zmierzaja do kształtowania osobowosci wg przyjętych norm, wzoru. To proces, który pozwala młodym ludziom budować taki wizerunek siebie samych, by poradzili sobie w przyszłości ze zmiennymi kolejami losu, trudnymi sytuacjami, poważnymi problemami
Dzieci wychowane w atmosferze bliskich związków z rodzicami są o wiele lepiej przygotowane do współżycia z ludźmi w dorosłym życiu. Dziecko przyswaja także rozmaite wartości i normy społeczne
Zauważa się zjawisko zmiany wartości moralnych. Kiedyś rodzina spędzała ze sobą więcej czasu, dziś są jakby gośćmi w domu. A przecież rodzina uczy zachowań społecznych, funkcjonowania w grupie, posłuszeństwa, wpaja dziecku dziedzictwo kulturowe. Rodzina nowoczesna , a często rozbita jest teraz „ na czasie” gdzie dzieciom nie kojarzy się dom z niczym szczególnym, nie myślą o nim, jak o miejscu odpoczynku, spokoju czy radości rodzinnej


Celowe – planowane przez rodzine, instytucje wychowawcze
Niezamierzone – towarzystwo, instytucje pozaszkolne, środowisko lokalne, grupy rówieśnicze

Zasady wychowania:
- wychowując odwoływać się do aktualnych motywów, które dziecko posiada lub jest w stanie zrozumieć przeżyć
- nagradzać zachowania konstruktywne, dobre, karać złe
- ukazywać nieatrakcyjność złych zachowań
- dobierać metody sposoby tak, by trafiały do danej osoby, do jej potrzeb
- zachecać lub pozwolić na samodzielnosć, pozwolić na ponoszenie konsekwencji swych działan
- starać się przekazywac dziecku w atrakcyjny sposób np. mycie zebów ciekawą szczoteczką
- by wychowywać trzenba samemu być wzorem, dziecko naśladuje i ocenia zachowania innych
- wychowawca zawsze wystepuje z pozycji życzliwosci wobec wychowanka

Dziedziny wychowania:
- wychowanie przrz nauke, kulture, sztuke. Prace
- przez sport i odpoczynekj
- przez grupe

Metody wychowania:
- m. Wpływu osobistego
- m. Wpływu sytuacyjnego
- m. Organizowania środowiska społecznego wychowanków
- m. Samowychowania

Metoda wpływu osobistego
postac wychowawcy traktowana jako wzór, wychowawca osoba znaczaca, stosuje metody
- odziaływanie przykładem osobistym
- perswazja – tłumaczenie
- system kar i nagród

Metoda wpływu sytuacyjnego
Wykorzystujemy przydarzajace się sytuacje, prowokujemy sytuacje, stosowane metody
- słowne ( instruktujemy dziecko że czegos nie wolno)
- nagrody i kray
- ćwiczenia , doświadczenia
- przydzielenie ról czy funkcji w grupach
- techniki socjodramatyczne – inscenizacje, scenki

Metoda organizowania środowiska społ. wychowanków
Przyjete metody
- kształtowanie i ustalanie norm obowiazujących w danym zespole
- przekstałcanie struktury wewnętrznej
- modyfikowanie celów grupy

Metoda samowychowania
- autorefleksja, jej celem dokonanie analizy pewnych predyspozycji, w pewnym sensie samoocena, dziecko powtarza opinie innych o sobie, które usłyszało, nie ma własnej oceny, dopiero z wiekiem dojrzewania dochodzi do samooceny
- okreslamy priorytety, co chcemy osiagnać, plan postepowania, porównywanie załozeń z osiagnieciami, wyciaganie wniosków


WYCHOWANIE WG PLATONA

 Jego działalność przypada na IV/V w.
 Uczeń Sokratesa
 Założył szkołę filozoficzną = Akademia Platońska
 Najlepiej jest uczyć pytając
 Napisał dzieła: „ o państwie”, „ o prawach”
 Idealne państwo składa się z trzech warstw społecznych: filozofów ( rzadcy ), strażnicy ( wojownicy ), żywiciele ( chłopi, kupcy )
 System wychowawczy dopasowany do struktury idealnego państwa
 Platona warstwa żywicieli nie interesuje
 Wychowaniem maja być objęte wszystkie dzieci ( chłopcy i dziewczęta )
 Celem wychowania odkrywanie i wydobywanie dobra, które jest w człowieku oraz wychowywanie jednostki potrzebnej społeczeństwu
 Człowiek rodzi się dobry
 Człowiek odpowiada przed samym sobą i Bogiem
 Nie akceptuje indywidualności
 Państwo powinno dobiera pary małżeńskie ( k. 20-40 lat, m. 30-90 lat )
 Opieka nad kobietą ciężarna
 Dzieci wychowywano od najmłodszych lat np. żłobki
 Od 6-10 roku życia w jednej grupie razem uczą się dziewczynki i chłopcy, uczą się elementów rytmiki, ruch na świeżym powietrzu, elementy muzyki i nauk moralnych czy etycznych
 10 rok życia zaczyna się od czytania
 do 13 roku życia pisanie i kształcenie literackie
 od 15 roku życia wstępują do palestry
 od 18-20 roku efebia czyli służba wojskowa
 zdolniejsi kształcą się dalej , mniej zdolni pełnili zadania strażników lub kupców
 pierwsze 10 lat to nauki matematyczne ( 20-30 rok życia ), astronomia, muzyka , geometria
 dalej 5 lat studiów filozoficznych
 w wieku 35 lat szedł na 15 lat na praktykę do instytucji państwowych
 dalej robił polityczną karierę
 poglądy te nie weszły w życie
 kara cielesna jako metoda wychowania, ale można ja stosować w szczególnych wypadkach
 kara fizyczna dla nieposłusznych i przy niewłaściwym zachowaniu w stosunku do starszych


WYCHOWANIE W STAROŻYTNYM RZYMIE

Rzym wzoruje się na kulturze greckiej. Jest tu zjawisko dominacji kultury obcej nad własną. Rzymianie wyznawali zasady, że ich dziadowie, ojcowie bez nauki, wiedzy, potrafili dokonać wielkich podbojów, więc wiedza nie jest im potrzebna. Po podboju Grecji spróbowali przejąć nieco kulturę grecką. Uczyli się sami sztuki wojennej. Nauka i wykształcenie opiera się na greckich autorach ( Homer ) i literaturze greckiej. Kult ciała, śpiew, naukę uważali za coś, co nie przystoi człowiekowi. Na początku wychowanie w Rzymie ponosiła rodzina, najważniejszy był ojciec. Do 7 roku podporządkowane i wychowywane były dzieci przez matkę. Po 7 roku życia idzie pod opiekę ojca, głównie synowie. Matka dalej uczyła córki szycia, gospodarstwa domowego, muzyki. Ojciec kształcił synów. Wykształcenie obejmowało wiadomości niezbędne w życiu prywatnym, publicznymi wojskowym. Uczył prowadzenia gospodarstwa rolnego, czytania i pisania. Wiele uwagi poświęcano grom i ćwiczeniom fizycznym na wolnym powietrzu. Chłopcy uczyli się posługiwania bronią., jazdy konnej znoszenia niewygód i głodu. Około 16-17 roku życia młody Rzymianin przywdziewał togę na znak osiągnięcia pełnoletności. Opuszczał rodzinę, by pod opieką przyjaciela ojca wprawiać się w uczestnictwie w życiu politycznym. Około 18 roku życia służba wojskowa. Pierwszy rok spędzał w szeregach jako zwykły żołnierz a w 2 roku pracował w sztabie gdzie uczył się zasad dowodzenia i poznawał różne tajemnice wojskowe. Tego rodzaju wychowanie zapewniało Rzymowi doskonałych żołnierzy i obywateli, Jednakże pod względem moralnym czyniło z młodzieży rzymskiej ludzi wyrachowanych egoistycznych, często nawet okrutnych i chciwych. To wychowanie dotyczy I okresu Historii Rzymu. Dominuje do 4 wieku przed naszą erą.
Pod wpływem kultury greckiej ulega to zmianie. Jest szczebel elementarny ( odp. rodzinie ). Początkowo jest szczebel gramatykalny i retoryczny. Najpierw funkcjonuje jako jeden a potem jako dwa oddzielne.
 Szczebel gramatykalny – uznawany za szkołę średnią , 12-15 r. życia język łaciński, grecki, gramatykę literaturę.
 Szczebel retoryczny obejmuje literaturę piękną grecką, prawo i sztukę, krasomówstwo (sztuka wypowiadania się, mówiono na nią retoryka, zwana sztuką dla sztuki, ta umiejętność wypowiadania się ważna była w czasie wojen, z czasem sztuka wypowiadania się służyła ćwiczeniu, ale nie przynosiła żadnych korzyści ), podstawowe wiadomości z historii i geografii, elementy dialektyki,

Państwo organizowało kształcenie. Obydwa te szczeble były pod nadzorem i opieką państwa. Nauczycielom była wypłacana pensja, byli zwalniani np. z podatków. Najlepiej byli opłacani nauczyciele retoryki. Budują ATENEUM, które było szkołą. Nauczycielami byli obcokrajowcy i głównie Grecy.

WYCHOWANIE W SPOŁECZEŃSTWIE PIERWOTNYM

Głównym celem było przeżycie
Młode pokolenie opierało się na obserwacji zachowań dorosłych
Społeczeństwo to bardzo prymitywne
Gdy pojawiają się wspólnoty następuje podział czynności i obowiązków
zadaniem mężczyzn była obrona i polowanie, resztę wykonywały kobiety
na czele grupy najstarszy, wódz
występuje też Rada Starszych, ona z przywódca podejmowała decyzje
był szaman, czarownik czyli duchowy przywódca
proces wychowania młodego pokolenia nadzorowała Rada Starszych
chłopcy np. towarzyszyli mężczyzną w łowach, dziewczyny pomagały w pracach domowych
Za zaczątki pierwotnych instytucji wychowawczych uznać należy obrzędy wtajemniczenia, polegały na poddawaniu młodych ludzi próbom np. wytrzymałości na ból, sprawdzian fizyczny, czasami młodzi podchodzili do prób kilkakrotnie, nim Rada Starszych uznała ich za pełnoprawnych obywateli


WYCHOWANIE W STAROŻYTNEJ GRECJI – SPARTA

o Na czele król
o Ustrój dyktatorski
o Społeczeństwo to Spartanie, chłopi ( bez praw ) i niewolnicy ( własność państwa )
o Z 40 tysięcy Spartan % tysięcy stanowili żołnierze
o Chłopcy od dziecka przyzwyczajani do znoszenia cierpień i życia w ciężkich warunkach
o Do 7 roku życia wychowywani przez rodziców
o Dzieci chore np. z krzywym kręgosłupem skazywane na śmierć
o Dziewczyny uczyły się ćwiczeń fizycznych ( biegi, skoki, zapasy itp.)
o Starsze dziewczęta przechodziły szkolenie wojskowe
o Chłopcy do 18 roku życia byli w szkołach typu koszarowego, otrzymywali mało jedzenia, skąpo ubrani, spali na pryczach, co roku chłostani, uczono pisania, czytania, historii i sportu, o bogach i bohaterach greckich
o Po 20 roku życia trafiali do koszar – wojsko, uczyli się władania bronią i musztry ( 10 lat )
o Czas trwania zabiegów wychowawczych: zabawy na powietrzu ( 8-12 lat), surowa dyscyplina, ćwiczenia militarne, lekkoatletyka, nie opuszczali koszar ( 12-16 lat ), przygotowanie do służby wojskowej, ćwiczenia we władaniu bronią, rzut dyskiem i oszczepem, zapasy, etap ten zwano EFEBIA ( 17-20 lat )
o Pełnoprawny obywatel musiał się ożenić ( 30 lat )
o Wychowanie wojskowe
o uczono czytać i pisać
o uczono lakonicznych wypowiedzi
o dokonywano wychowania obywatelskiego
o młodych poddawano sprawdzianom np. udział w tłumieniu buntów
o ideał: silny, odważny, patriota, oddany w służbie państwu
o obcokrajowcy traktowani nieżyczliwie
o

WYCHOWANIE W DRODZE ODRODZENIA

Odrodzenie inaczej renesans, humanizm rozpoczyna się we Włoszech po średniowieczu ( XIV w. ) Rozkwit w XV w. Pierwsze cechy odrodzenia pojawiają się w dziełach Petrarki. Główne hasło „ Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce”. Główny prąd epoki – humanizm. Powrót do kultury antycznej. Zainteresowanie człowiekiem i otaczającym światem. Rozkwit nauk . Odrzucenie ideału ascety. Kościół traci pozycję polityczna. Następuje próba zerwania z metoda scholastyczną. Rezygnacja z kar cielesnych, motywowanie przez nagrodę , rozpoznawać uzdolnienia i dostosowywać do tych uzdolnień system wychowawczy
Dbać o zdrowie fizyczne
Najważniejsze – historia, filozofia, nauka moralna, retoryka. Nakaz, by nie przeciążać pracą uczniów. Przedstawiciel odrodzenia to Erazm z Rotterdamu

Poglądy Erazma z Rotterdamu:
życzliwość, wyrozumiałość, serdeczność, troskliwość są najważniejsze
wypowiada się przeciwko karom fizycznym, podkreśla poszanowanie dziecka jako istoty ludzkiej
krytykuje treści nauczania, krytykuje gramatykę, dialektykę i metodę scholastyczną
nauka powinna się opierać na językach klasycznych ( łacina, greka ), literaturze, historii, geografii, matematyce
podkreśla wagę wychowania w zakresie kultury współżycia i dobrych obyczajów
podkreśla, ze zabawa i rozrywka pełnią rolę ważna w wychowaniu
dziewczęta powinny się uczyć pracy ręcznej
domaga się wykształcenia umysłowego
dziewczęta powinny jak chłopcy przechodzić studia klasyczne

Tomasz Morus
dzieło „ Utopia”
ustrój państwa oparty na wspólnocie dóbr materialnych
ustrój absolutnej sprawiedliwości społecznej

Machiavelli
dzieło „ Książe”

W Polsce przedstawicielami są Andrzej Frycz – Modrzewski oraz Mikołaj Rej i Linczer

Poglądy Modrzewskiego:
polityk
dzieło „ O poprawie Rzeczpospolitej” – jeden z tomów poświecony szkole
wychowanie sprawa państwa
dobra kościelne powinny być zabezpieczeniem finansowym oświaty
język ojczysty w wychowaniu przynajmniej w zakresie szkolnictwa elementarnego
odpowiednio przygotowana i wykształcona kadra oraz odpowiednio wynagrodzona
proponuje wprowadzenie rodzaju kształcenia dla wszystkich, niezależnie od stanu
wszystkie dzieci mają mieć dostęp do oświaty


WYCHOWANIE W STAROŻYTNEJ GRECJI – ATENY

 Ustrój demokratyczny z szerokimi prawami ludzi wolnych w Atenach
 Społeczeństwo dzieli się na bardzo bogatych i bardzo biednych
 Jest własność prywatna
 Niewolnicy nie są własnością państwa, maja prawa
 Wolny czas poświęcony stanu duchownemu
 Wiara w wielu bogów olimpijskich, w Zeusa
 Maja świątynie
 Rozwija się filozofia
 Nakładanie przez prawo obowiązku wychowywania dzieci przez rodziców ( wychowanie prywatne )
 Panuje demokracja, gdzie uczestnictwo obywateli w życiu publicznym jest bardzo duże
 Rozwija się handel i rzemiosło ( najczęściej handlują z Egiptem, Persją, Macedonia )
 Obcokrajowcy traktowani z przyjaźnią
 System wychowania obejmuje chłopców
 Od 7 roku życia chłopiec oddawany pod opiekę pedagoga
 Dziewczynki uczyły się w domu – różnych czynności domowych
 W greckiej szkole był nauczyciel lutnista uczył gry na lutni ( 10 rok życia ), gramatysta uczył pisania i czytania, najpierw uczono rozpoznawania liter, alfabetu, potem czytania ( 10 rok życia )
 Nie ma obowiązku nauki
 Istniała powszechność
 Palestra to szkoła, miejsce ćwiczeń gimnastycznych, nauczyciel to pedotriba, uczono tam też wychowania obywatelskiego,
 tu edukacja kończy się na 18 roku życia
 efebia czyli służba wojskowa 18-20 lat
 mając 20 lat Ateńczyk był pełnoprawnym obywatelem
 głównym celem wychowania było przygotowanie chłopców do udziału w życiu publicznym
 nacisk na historię, patriotyzm, zasady moralne, przysposobienie wojskowe
 dwa ideały: piękny i sprawny, dobry
 pojawia się ideał wychowania wszechstronnego czyli trzeba dbać o duszę i o ciało
 dwa rodzaje wychowania: muzyczne i fizyczne
 nacisk na elegancję i grację
 wychowanie muzyczne to wychowanie w służbie 9 muz
 istniało szkolnictwo wyższe, spotykali się tam młodzi ludzie z filozofami, spotykali się w Gaju Akademosa, nauczał tam m.in. Platon