Analiza rentowności przedsiębiorstwa na przykładzie

WPROWADZENIE

Funkcjonowanie przedsiębiorstw w gospodarce rynkowej narażone jest na działanie różnych mechanizmów rynkowych i ciągłe zmiany, co sprawia, że menedżerowie zmuszeni są zwracać uwagę na rozwój i fazę badań występujących w procesie tworzenia wartości.
Ogromne znaczenie dla rozwoju przedsiębiorstw mają zasoby wiedzy technicznej i ekonomicznej, która jest niezbędna do planowania i podejmowania decyzji czy też kierowania procesami gospodarczymi. Wiedzę tą można zdobyć przede wszystkim w drodze analiz ekonomicznych. Szczególnie, jeśli chodzi o analizę finansową.
Przedmiotem analizy finansowej w przedsiębiorstwie jest jego działalność gospodarcza oparta na angażowanych zasobach majątkowo-kapitałowych i osobowych. W warunkach gospodarki rynkowej celem tej działalności jest przede wszystkim wygenerowanie przyrostu kapitałów własnych przez osiąganie zysków. Właściciele, posiadając określone zasoby materialne, mogą podejmować decyzje dotyczące:

a) produkcyjnego użytkowania majątku,
b) podziału nadwyżki na część konsumowaną i akumulowaną,
c) zmiany kapitałowej formy majątku,
d) zmiany podmiotu uprawnień do decydowania i majątku.

W warunkach nasilającej się konkurencji analiza finansowa może odgrywać niezwykle ważną rolę w zarządzaniu przedsiębiorstwem poprzez swój udział w formułowaniu i realizacji strategii przedsiębiorstwa.
W walce o jak najlepsze miejsce na rynku ważną rolę odgrywa podejmowanie trafnych decyzji. Wynikiem tych decyzji jest rentowność, która pozwala na ocenę efektywności zaangażowanych zasobów i ocenę efektywności zarządzania przedsiębiorstwem.

DEFINICJA RENTOWNOŚCI

Rentowność pochodzi od pojęcia „renta”, które w gospodarce rynkowej oznacza zysk od kapitału. Zatem poprzez rentowność rozumie się osiąganie z działalności gospodarczej nadwyżki przychodów ze sprzedaży nad poniesionymi kosztami. Wynik ten może być dodatni bądź ujemny. Dodatni wynik finansowy, czyli nadwyżka nazywany jest zyskiem, a przedsiębiorstwo takie określane jest jako rentowne. W przypadku powstania ujemnego wyniku finansowego mówimy o stracie, a przedsiębiorstwo takie określamy jako deficytowe .
Powstanie jednak straty nie oznacza, że firma rozwija się nieprawidłowo. Przed sformułowaniem takiej tezy należy dokładnie zbadać, co stało się powodem takiego wyniku. Może się na przykład zdarzyć, że firma wygenerowała stratę w wyniku operacji księgowych.

Wynik finansowy z działalności przedsiębiorstwa jest jednym z najważniejszych mierników sprawności tego przedsiębiorstwa. Powstaje w efekcie zsumowania wyników zwyczajnych oraz wyników nadzwyczajnych.
Wyniki zwyczajne pochodzą z celowo podejmowanych przez przedsiębiorstwo operacji gospodarczych, produkcyjnych, handlowych lub finansowych. Są one ogólną różnicą między przychodami a kosztami. Natomiast wyniki nadzwyczajne powstają na skutek nieprzewidzianych zdarzeń, których przyczyną są najczęściej różne zakłócenia w działalności gospodarczej, powstające wskutek oddziaływania czynników zewnętrznych lub wewnętrznych.

Zatem rentowność można zdefiniować jako odpowiednio obliczony wynik finansowy z działalności gospodarczej przedsiębiorstwa i może występować jako zyskowność lub deficytowość.

PODZIAŁ NA WARTOŚCI WZGLĘDNE I BEZWZGLĘDNE

Zarówno zyskowność, jak i deficytowość przedsiębiorstwa mogą być analizowane w wielkościach bezwzględnych lub względnych (relatywnych). Wynik finansowy przedsiębiorstwa z całokształtu jego działalności, ujęty w wielkościach bezwzględnych, jest sumą algebraiczną wyników zwyczajnych i wyników nadzwyczajnych. Natomiast rozważany w wielkościach bezwzględnych objąć może analizę porównawczą i analizę przyczynową.

Wartości względne

Względny wynik finansowy powstaje wskutek odjęcia od kwoty osiągniętych przychodów wartości powstałych z tego tytułu kosztów. Dla większej przejrzystości rachunku wyników wprowadzono podział na poszczególne poziomy wynikowe:

a) wynik z działalności podstawowej,
b) wynik z działalności operacyjnej,
c) wynik z działalności gospodarczej,
d) wynik zdarzeń nadzwyczajnych

Przy obliczaniu wyniku z działalności podstawowej od przychodów ze sprzedaży odejmuje się koszty wytworzenia produkcji sprzedanej, otrzymując w ten sposób zysk lub stratę brutto ze sprzedaży. Wynik ten jest korygowany o inne zdarzenia operacyjne takie, jak: przychody (np. sprzedaż składników majątku trwałego, rozwiązane rezerwy, otrzymane dotacje) i koszty (np. wartość sprzedanych składników majątku trwałego, utworzone rezerwy, należności nieściągalne, zapłacone odszkodowania itd.). W rezultacie zostaje obliczony wynik z działalności operacyjnej. Do otrzymanego zysku bądź straty dodaje się przychody finansowe (np. otrzymane dywidendy i odsetki, dodatnie różnice kursowe) i odejmuje koszty finansowe (np. zapłacone odsetki, ujemne różnice kursowe, odpisy aktualizujące wartość finansowego majątku trwałego). W ten sposób powstaje wynik na działalności gospodarczej. Otrzymany wynik jest korygowany o saldo, wynikające ze zdarzeń nadzwyczajnych, co daje zysk bądź stratę brutto. Wynik ten zostaje pomniejszony o obowiązkowe obciążenia (m.in. podatek dochodowy) - wówczas powstaje zysk (strata) netto.

Przy badaniu wyniku finansowego należy zwrócić uwagę, jaka jest relacja przychodów do kosztów na poszczególnych poziomach, co pomaga w identyfikacji źródeł ponoszonych strat czy osiąganych zysków.

Wartości bezwzględne

Zadaniem analizy porównawczej jest przedstawienie dynamiki i struktury poszczególnych pozycji rachunku wyników. Pozwala to na określenie źródeł osiąganych przez dane przedsiębiorstwo wyników. Z kolei analiza przyczynowa pozwala ustalić wpływ poszczególnych pozycji rachunku wyników na generowane przez przedsiębiorstwo zyski (lub straty). W analizie przyczynowej można także wziąć pod uwagę strukturę przychodów w ujęciu ilościowym i wartościowym. Takie zestawienie wskazuje na działalność najbardziej i najmniej opłacalną dla przedsiębiorstwa.

SPOSOBY PRZEPROWADZANIA ANALIZY RENTOWNOŚCI

Analizę rentowności można przeprowadzić za pomocą:

a) analizy pionowej rachunku zysków i strat (oznacza udział badanej pozycji zysków i strat w przychodach ze sprzedaży),
b) analizy poziomej rachunku zysków i strat (pokazuje ona dynamikę zmian w badanym okresie),
c) analizy zyskowności opartej na rachunku zysków i strat,
d) wskaźników rentowności,
e) wskaźników dynamiki zysku.

Najpopularniejszą metodą, stosowaną w badaniu rentowności przedsiębiorstwa jest jednak analiza wskaźnikowa, która wykorzystuje wskaźniki relatywne. Służy ona do porównań zarówno w czasie jak i w przestrzeni.

WSKAŹNIKI RENTOWNOŚCI

Wskaźniki rentowności ukazują efekty finansowe w stosunku do wartości sprzedaży, zaangażowanego majątku i kapitałów. Dostarczają one informacji, w jaki sposób zarządzanie majątkiem, finansowanie działalności firmy oraz rozwiązywanie problemów związanych z płynnością finansową wpływa na wyniki osiągane przez przedsiębiorstwo.
Wśród wskaźników rentowności wyróżnić można:

a) wskaźniki rentowności obrotu (sprzedaży),
b) wskaźniki rentowności majątku,
c) wskaźniki rentowności kapitału własnego w ujęciu globalnym i jednostkowym,
d) wskaźniki rentowności zasobów osobowych.

Wskaźniki rentowności obrotu (sprzedaży)

Wskaźnik rentowności obrotu zwany wskaźnikiem zyskowności lub wskaźnikiem stopy zysku jest stosunkiem procentowym zysku do przychodu ze sprzedaży lub kosztów uzyskania przychodów. Informuje on o udziale zysku w wartości sprzedaży, to znaczy, jaki procent zysku przynosi dana wartość sprzedaży.
Wskaźnik ten określa, jak korzystnie przedsiębiorstwo produkuje i sprzedaje swoje produkty. Jego poziom zależy od rodzaju prowadzonej działalności.
Im niższy jest ten wskaźnik, tym większa wartość sprzedaży musi być zrealizowana, aby osiągnąć określoną kwotę zysku. Natomiast im wyższy poziom wskaźnika, tym wyższa jest efektywność poniesionych nakładów i osiągniętych przychodów.
Wskaźnik rentowności sprzedaży może być ustalany zarówno dla całego przedsiębiorstwa, jaki i dla zespołu asortymentów.

Można wyodrębnić następujące rodzaje wskaźników obrotu:

1) wskaźnik uwzględniający zysk netto:

zysk netto
stopa zysku netto = * 100%
sprzedaż netto

2) wskaźnik uwzględniający zysk brutto:

zysk brutto
stopa zysku brutto = * 100%
przychody ze sprzedaży

3) wskaźnik uwzględniający zysk ze sprzedaży:

zysk brutto ze sprzedaży
stopa zysku brutto ze sprzedaży = * 100%
przychody ze sprzedaży

Pierwszy z wymienionych wskaźników nosi ogólną nazwę wskaźnika rentowności sprzedaży. Jest on stosunkowo najczęściej wykorzystywany do prezentacji efektów finansowych uzyskanych ze sprzedaży produktów lub towarów. Tendencja rosnąca lub dodatnie odchylenie tego wskaźnika przy porównaniach dwóch okresów świadczyć mogą nie tylko o rozszerzaniu działalności gospodarczej przez wzrost sprzedaży i jej odpowiednią strukturę asortymentową, lecz także o osiąganiu korzystniejszych cen sprzedaży i obniżaniu jednostkowych kosztów własnych.
Różnica w kształtowaniu się poziomu wskaźnika uwzględniającego w liczniku zysk brutto w stosunku do zysku netto wynika z oddziaływania obowiązkowych zmniejszeń zysku, a w szczególności podatku dochodowego.
Wskaźnik uwzględniający zysk ze sprzedaży (powiększony ewentualnie o podatek akcyzowy) wyraża stopień tzw. akumulatywności sprzedaży. Określa on w stosunku do wartości przychodów ze sprzedaży poziom nadwyżki finansowej wygospodarowanej przez przedsiębiorstwo, przekazywanej zarówno do budżetu, jak i pozostawianej na potrzeby przedsiębiorstwa .

Wskaźnik rentowności majątku

Wskaźnik rentowności majątku (ROA) zwany również wskaźnikiem zysku od aktywów ogółem jest stosunkiem procentowym wypracowanego przez przedsiębiorstwo zysku netto do przeciętnego stanu aktywów. Informuje on o wielkości zysku przypadającego na jednostkę zaangażowanego majątku.
Poziom wskaźnika rentowności aktywów zależy, podobnie jak wskaźnik rentowności sprzedaży, od rodzaju prowadzonej działalności. W branżach kapitałochłonnych wskaźnik ten jest niski, zaś w branżach niewymagających wysokiego poziomu majątku znacznie wyższy .

zysk netto
ROA = * 100%
przeciętny stan aktywów

Przy czym przeciętny stan aktywów oblicza się według wzoru:

= stan aktywów na
początek okresu + stan aktywów na
koniec okresu
przeciętny poziom
aktywów

2


Wskaźniki rentowności kapitału własnego

Rentowność kapitału własnego (ROE) może być również określona jako stopa zwrotu kapitału własnego. Wskaźnik ten stanowi relację zysku netto do przeciętnego stanu kapitału własnego.
Wskaźnik ten określa wielkość zysku przypadającego na jednostkę zaangażowanego kapitału własnego przez jego właścicieli.
Rosnący poziom wskaźnika rentowności kapitału własnego świadczy o wyższej efektywności zaangażowanego kapitału w różnych jego formach. Prowadzi to zazwyczaj do uzyskiwania wyższych dywidend oraz szerszych możliwości rozwojowych przedsiębiorstwa. Zaznaczyć jednak należy, że ocena taka jest uzasadniona jedynie w warunkach stabilizacji lub wzrostu udziału kapitału własnego w finansowaniu majątku.

Zatem wskaźniki rentowności kapitałów są wyrazem efektywności nie całości kapitału ulokowanego w majątku trwałym i obrotowym, lecz jedynie jego części z pominięciem kapitału obcego (zobowiązań długoterminowych i bieżących).

Wśród wskaźników rentowności kapitału własnego w szczególności wyróżnić należy:

l) wskaźnik rentowności kapitału własnego:
zysk netto

ROE = * 100
kapitał własny
ogółem







2) wskaźnik rentowności kapitału podstawowego:
zysk netto

ROE = * 100
kapitał podstawowy


Wskaźnik rentowności kapitału własnego w ogólnej jego kwocie jest relacją wyniku finansowego do kapitału własnego, skupiającego oprócz kapitału akcyjnego i zapasowego także kapitał uzyskany ze sprzedaży akcji powyżej ich wartości nominalnej, ewentualne kwoty kapitału powiększone na skutek przeszacowania aktywów, nierozliczony zysk z lat ubiegłych oraz zysk roku bieżącego.
Cząstkową postacią wskaźnika pierwszego jest wskaźnik rentowności kapitału akcyjnego (udziałowego), będący stosunkiem wyniku finansowego (zysku netto) wyłącznie do kapitału akcyjnego (udziałowego), stanowiącego podstawę do rozliczenia dywidend. Wskaźnik ten objąć może także zysk netto pomniejszony o dywidendy z tytułu akcji preferowanych do kapitału akcyjnego, obejmującego wyłącznie wartość akcji zwykłych. Tego rodzaju ujęcia wskaźnika informują o możliwych korzyściach, jakie osiągnąć mogą akcjonariusze (udziałowcy) w formie dywidend.
Gdyby całość majątku przedsiębiorstwa znalazła pokrycie w kapitałach własnych, to ich rentowność byłaby równa rentowności majątku. Część majątku znajduje jednak pokrycie także w kapitałach obcych (zobowiązaniach długoterminowych i bieżących). Jeżeli zatem odsetki płacone od kapitałów obcych są niższe od poziomu rentowności majątku, oznacza to, że przedsiębiorstwo osiąga dodatkowe korzyści, które znajdują odzwierciedlenie we wzroście kapitałów własnych.

Dodatkowym wskaźnikiem rentowności kapitału jest zysk przypadający na jedną akcję (Earnings per Share, EPS), wyliczany ze wzoru:


zysk netto
EPS =
liczba akcji

Wskaźnik ten jest najczęściej wykorzystywany przez inwestorów - jego rosnąca wartość wskazuje na możliwość wypłaty potencjalnie wyższej dywidendy. Ponadto oznacza też wyższą cenę rynkową akcji.


PODSUMOWANIE

W gospodarce rynkowej, przedsiębiorca planuje i podejmuje decyzje dotyczące funkcjonowania danego przedsiębiorstwa. Ponosi on w pełni ryzyko i odpowiedzialność za podjęte decyzje. Rentowność jest wynikiem końcowym wdrożonych decyzji.
Ustalając czynniki wpływające na poziom rentowności i przeprowadzenie analizy rentowności pozwala na podjęcie tych prawidłowych decyzji i umożliwia zminimalizowanie ryzyka działania. A co za tym idzie, pozwala to czerpać korzyści finansowe i stwarza możliwości dalszego rozwoju.
Maksymalizacja rentowności przynosi nie tylko korzyści przedsiębiorstwu, ale również i właścicielom w postaci dywidend.