Urazy i krwotoki
URAZY KOSTNO-STAWOWE.
1. Złamania.
Złamaniem nazywamy odpryśnięcie, pęknięcie lub przełamanie kości, czyli każde przerwanie ciągłości tkanki kostnej. Otaczająca kość okostna zostaje rozerwana i wtedy jama szpikowa zostaje otwarta. Z uszkodzonych tkanek (przerwanych naczyń okostnej, jamy szpikowej, otaczających kość tkanek miękkich) wylewa się krew. Najczęstszymi przyczynami złamań są urazy mechaniczne np. silne uderzenie, ale również zdarzają się złamania samoistne np. u osób starszych.
Rodzaje złamań:
a) Złamanie zamknięte - kość jest złamana, ale powłoki skórne nie są naruszone.
b) Złamanie otwarte - złamana kość przebija skórę lub coś przebija skórę od zewnątrz i łamie kość.
Oprócz tych dwóch rodzajów złamań możemy wyróżnić złamania:
- pojedyncze - jeżeli kość uszkodzona jest w jednym miejscu,
- mnogie - jeżeli kość jest uszkodzona w kilku miejscach,
- proste - jeśli uszkodzona jest jedynie tkanka kostna,
- skomplikowane - jeśli uszkodzona jest również tkanka nerwowa.
Objawy, które wskazują na złamanie kończyny:
- pacjent słyszy lub czuje złamane kości,
- występuje częściowa lub całkowita utrata ruchliwości kończyny,
- występuje chroboczący dźwięk przy poruszaniu kończyną,
- występuje deformacja i nienormalna ruchomość w miejscu złamania,
- występuje bolesność wokół miejsca urazu oraz skurcz mięśniowy,
- krwawienie, obrzęk,
- zmiany w zabarwieniu skóry np. sinienie,
- widoczne odłamy kostne.
Pierwsza pomoc:
Należy wezwać Pogotowie Ratunkowe (połączenie bezpłatne - 999). Oprócz tego trzeba samemu zastosować niezbędne działania medyczne:
- sprawdzić tętno,
- sprawdzić, czy poszkodowany oddycha,
- w razie potrzeby przystąpić do reanimacji,
- dowiedzieć się od rannego, czy doznał innych urazów,
- ściągnąć z miejsca złamania wszystkie przedmioty,
- które mogłyby powodować ucisk np. części garderoby, biżuterię itp.
- tymczasowo unieruchomić dwa sąsiednie stawy,
- jeśli jest to złamanie otwarte - opanować krwotok.
Aby prawidłowo usztywnić kończynę należy:
- dobrze dopasować rzecz stosowaną do usztywniania; w tym celu należy przymierzyć ją na sobie lub zdrowej kończynie ratowanego,
- owinąć ten przedmiot chustą lub bandażem,
- umieścić gazę lub inny materiał izolujący w okolicach stawów,
- zabandażować tak, aby naczynia krwionośne nie były zbyt długo uciśnięte i nie był zablokowany dopływ krwi do kończyny.
Udzielenie niewłaściwej pierwszej pomocy może być przyczyną trwałego kalectwa lub zgonu poszkodowanego
(np. w wyniku doznania wstrząsu pourazowego lub zakażenia),
dlatego nie wolno:
- zostawiać poszkodowanego samego,
- samemu nastawiać złamanych kończyn ( chyba, że jest się specjalistą lub jest to sytuacja krytyczna np. walka o przetrwanie ),
- przenosić poszkodowanego bez uprzedniego unieruchomienia kończyny,
- podawać jedzenia ani napojów.
Usztywnianie złamanych kończyn.
Rodzaj unieruchomienia zależy od miejsca, w którym nastąpiło złamanie.
Do usztywniania kończyn stosuje się szyny, łubki, bandaże, plastry, gazy, trójkątne chusty lub inne przedmioty, które mogą spełniać funkcje wyżej wymienionych.
Złamania żeber.
Przy złamaniu górnych żeber należy polecić ratowanemu wstrzymanie oddechu i nakleić dwa długie odcinki plastra przechodzące przez ramię po stronie złamania. W przypadku złamania dolnych żeber należy przyłożyć na miejsce złamania kawałek filcu lub gumy piankowej. Należy kazać pacjentowi wstrzymać oddech i okleić plastrem tę stronę klatki piersiowej, gdzie znajduje się złamanie. Alternatywną metodą postępowania w przypadku złamań dolnych lub górnych żeber jest obwiązywanie bandażem elastycznym klatki piersiowej na całym jej obwodzie i na wysokości od żeber dolnych do wysokości sutków.
Pęknięcie czaszki.
Symptomem pęknięcia czaszki jest płyn słomkowej barwy wyciekający z nosa lub uszu. Pacjenta należy ułożyć w położeniu bezpiecznym, stroną z wyciekiem do dołu. Pozwolić płynowi wyciec, założyć opatrunek, poszkodowanego unieruchomić.
Obrażenia kręgosłupa.
Wszelkie obrażenia rdzenia kręgowego mogą powodować paraliż i są potencjalnie śmiertelne. Oznakami uszkodzenia kręgosłupa są:
- ból w plecach przy braku ruchów,
- deformacja kręgosłupa,
- wrażliwość na dotyk,
- ręce wyciągnięte nad głową w niekontrolowany sposób,
- utrata kontroli nad pęcherzem moczowym.
Pierwsza pomoc:
- jeśli pacjent leży twarzą do góry, podłożyć mu pod lędźwie np. złożony koc, aby odciążyć rdzeń kręgowy od nacisku odłamków kostnych,
- jeśli poszkodowany leży twarzą w dół, podłożyć złożony koc pod klatkę piersiową,
- do transportu stosować sztywne nosze lub deskę o długości większej od wzrostu pacjenta.
2. Skręcenia.
Skręcenie charakteryzuje się naciągnięciem lub częściowym przerwaniem torebki lub wiązadeł stawowych. Kości po skręceniu wracają do swojego poprzedniego położenia. Objawy skręcenia:
- obrzęk,
- wylewy podskórne,
- ograniczone i bolesne ruchy.
3. Zwichnięcia.
Zwichnięciem nazywamy uraz stawu, który powstał na skutek przemieszczenia dwóch kości tworzących staw. Powstaje zazwyczaj wskutek upadku, uderzenia lub zadziałania gwałtowną siłą na staw. Występuje silny ból i obrzęk utrudniające ruchy oraz widoczna deformacja stawu.
Postępowanie w przypadku zwichnięć:
- moczyć staw w zimnej wodzie, aby zmniejszyć opuchliznę,
- zabandażować staw zwracając uwagę na to, aby nie utrudnić krążenia krwi,
- podnieść zwichniętą kończynę.
4. Stłuczenia.
Stłuczenia powstają wskutek działania mniejszej siły niż w przypadku zwichnięcia. Ruchy nie są uniemożliwione, a jedynie utrudnione ze względu na obrzęk sąsiednich tkanek. Stłuczeniu mogą ulec: tkanka podskórna, torebka stawowa, okostna, drobniejsze naczynia krwionośne, mięśnie.
KRWOTOKI I ICH TAMOWANIE.
Krwotok to przerwanie ciągłości naczynia krwionośnego i towarzyszące temu wydostanie się krwi poza jego zasięg. Jeśli upływ krwi następuje powoli, z małych naczyń, to nazywamy to krwawieniem.
Podział krwotoków:
a). ze względu na rodzaj uszkodzonego naczynia:
- żylny - powolny, ciągły wypływ ciemnej, czerwono-wiśniowej krwi, która nie zawiera tlenu,
- tętniczy - jasnoczerwona, zawierająca tlen krew tryska z tętnicy przerywanymi rzutami, w takt tętna.
- miąższowy - powstaje w tkankach miękkich na skutek uszkodzenia dużej liczby naczyń włosowatych.
b). ze względu na widoczne objawy:
- zewnętrzne - krew wypływa na zewnątrz np. krwotok z nosa,
- wewnętrzne - krew gromadzi się w jamach ciała np. w jamie brzusznej.
Pierwsza pomoc w przypadku krwotoku zewnętrznego.
Objawy:
- pojawienie się krwi po przerwaniu ciągłości skóry,
- blade śluzówki,
- osłabienie, a nawet utrata przytomności,
- przyspieszone i słabo napięte tętno.
(Tętno - rytmiczne odkształcanie się ścian tętnic pod wpływem dawki krwi wypompowywanej przez serce. Normalne tętno u zdrowego, młodego człowieka wynosi 60-80 uderzeń na minutę. Tętno można zbadać najlepiej w okolicach nadgarstka lub na szyi. Ratowanemu należy zbadać też ciśnienie. Normalne ciśnienie rozkurczowe wynosi ok.70 mm Hg, a skurczowe ok.120 mm Hg.)
Postępowanie:
- należy wezwać pogotowie Ratunkowe,
- założyć opatrunek; w tym celu należy:
- włożyć gumowe rękawiczki
- jeśli jest to niewielka rana - zdezynfekować ją,
- ucisnąć ranę przy pomocy bandaża uciskowego,
- unieść kończynę powyżej poziomu serca,
- po opanowaniu krwotoku nałożyć dodatkowy opatrunek
- uciskający zranienie.
Punkty uciskowe do tamowania krwotoków tętniczych:
- skroń przed uchem,
- twarz pod oczami, po bokach szczęki,
- ramię nad obojczykiem,
- przedramię w zgięciu łokcia,
- dłoń przed nadgarstkiem,
- udo w połowie pachwiny oraz górna część uda,
- górna część kolana,
- stopa, przednia część stawu skokowego.
Jeśli rana jest długa i głęboka, niezbędna jest pomoc lekarska, gdyż może być konieczne założenie szwów i podanie odpowiednich leków. Interwencja lekarza jest również potrzebna w przypadku, gdy rany powstały w wyniku pogryzienia przez zwierzę, ( istnieje ryzyko zarażenia się wścieklizną ).
Jeżeli po 15 min. tamowania krwotoku żylnego będzie on dalej tak obfity, należy oprócz wcześniejszych zabiegów, uciskać tętnicę doprowadzającą krew do tej kończyny.
Niewłaściwa pierwsza pomoc może być przyczyną śmierci poszkodowanego, dlatego nie wolno:
- zdejmować opatrunku, w celu sprawdzenia czy krwawienie ustało,
- usuwać z ran ciał obcych, gdyż może to spowodować bardziej obfite krwawienie,
- nie uciskać krwawiącej gałki ocznej, rany, w której znajduje się jakieś ciało obce lub głowy, gdy nastąpiło złamanie kości czaszki,
- czyścić ran o dużych powierzchniach,
- zakładać zbyt mocnego opatrunku,
- stosować do ucisku sznurków, tasiemek i innych wąskich rzeczy.
Pierwsza pomoc w przypadku krwotoku wewnętrznego.
Objawy:
- ból przy lekkim ucisku ,
- bladość śluzówek i skóry,
- szybsze tętno,
- osłabienie lub utrata przytomności,
- pojawienie się krwi w moczu lub wymiocinach,
- zaburzenia świadomości.
Postępowanie:
- wezwać Pogotowie Ratunkowe,
- ułożyć pacjenta w pozycji leżącej z lekko uniesionymi nogami.
Ponieważ w tym przypadku nie można udzielić pierwszej pomocy, należy obserwować poszkodowanego i jeśli:
- nastąpi zatrzymanie oddechu - rozpocząć sztuczne oddychanie,
- nastąpi wstrzymanie akcji serca - rozpocząć reanimację.
Jeżeli pacjent jest nieprzytomny, ale oddycha i ma wyczuwalne tętno, należy go ułożyć w pozycji bezpiecznej.
Nie wolno:
- przenosić poszkodowanego, jeśli nie ma takiej potrzeby,
- podawać pokarmów ani napojów,
- zostawiać poszkodowanego samego.
WE WSZYSTKICH PRZYPADKACH NALEŻY ZAWIADOMIĆ POGOTOWIE RATUNKOWE!!!