Wpływ włoskiego Renesansu na kulturę Złotego Wieku w Polsce.

WŁOSKIE ODRODZENIE A POLSKI ZŁOTY WIEK

Czy włoska kultura doby renesansu miała wpływ na kulture Złotego Wieku w Polsce? Otóż uważam że tak i w niniejszej pracy postaram się przedstawić argumenty jednoznacznie popierające moją tezę.
W wieku XIV we Włoszech rozpoczął się przełom w kulturze europejskiej, nazywany później odrodzeniem lub renesansem. Jego podłoże gospodarcze i polityczne stanowił wzrost potęgi miast, które się wzbogaciły najpierw na skutek ożywionego handlu ze Wschodem w czasie wypraw krzyżowych (Wenecja, Genua), a potem rozwoju rzemiosł i przemysłu (Mediolan, Florencja).
Dotychczasowe największe potęgi średniowiecza, papiestwo i cesarstwo, w wyniku ciągłych walk utraciły dużą część dawnego znaczenia, toteż wzbogacone mieszczaństwo coraz mniej się z nimi liczyło i tworzyło własne ośrodki życia politycznego i kulturalnego. Przemiany te nie dokonały się nagle. Rozwijały się powoli, stopniowo ogarniając coraz to inne dziedziny życia, aż opanowały je wszystkie na przełomie wieków XV i XVI.
Początek przemian w dziedzinie kultury wiąże się z jednoczesną działalnością polityczną i literacką wielkich pisarzy włoskich. Długi ich szereg rozpoczyna Dante Alighieri, jego śladami poszli Franciszek Petrarka i Jan Boccaccio.
|Renesans przyczynił się także do kształtowania kultur w krajach na wchodzie europy w tym w Polsce gdzie miał duży wpływ na powstanie tgz. Złotego Polskiego Wieku. Przenikanie humanizmu do Polski rozpoczęło się już w pierwszej połowie XV wieku dzięki podróżom dyplomatycznym polskich posłów do Włoch. Pierwszym jego przejawem było opanowanie przez wybitnych pisarzy wzorowej klasycznej łaciny, zasłynęli pod tym względem szczególnie potężny biskup krakowski kardynał Zbigniew Oleśnicki i historyk Jan Długosz. O zbliżaniu się nowej epoki świadczą liczne przykłady zainteresowania się antyczną spuścizną. I tak w Akademii Krakowskiej czytano i objaśniano dzieła wielkich klasyków: Owidiusza, Horacego, Wergiliusza. Do Polski przybywali wybitni cudzoziemcy. Propagowali oni i popularyzowali nowe prądy i wzory kulturowe, literackie, osobowe. Wielu rodzimych twórców również opanowuje łacinę.
Na dalsze krzewienie się idei humanistycznych wpłynął rozwój akademii krakowskiej, sławnej szczególnie z nauk matematycznych i astronomii. Na studia do Krakowa ściągały wtedy najciekawsze umysły z całej środkowej europy.
Równocześnie przybywali do naszego kraju wielcy pisarze co również przyczyniało się do rozwoju Polskiego Złotego wieku. Między innymi pisarz, humanista Filip Buonaccorsi, znany pod nazwiskiem Kallimacha, Włoch ścigany za udział w spisku przeciwko papieżowi, oraz Niemiec Konrad Celtes typowu wówczas wędrowny humanista, poeta który zwiedził już wszystkie ważniejsze ogniska ruchu kulturowego w Niemczech i we Włoszech skąd przynosił ze sobą cenne informacje i poglądy renesansowe przyczyniające się do kształtowania ówczesnej Polski. Obaj oni zaznaczyli się w rozwoju piśmiennictwa w Polsce nie tylko swoimi poezjami. Kallimach stał się doradcą króla Kazimierza Jagiellończyka i założył w Krakowie stowarzyszenie naukowo-literackie, Celtes, idąc za jego przykładem, założył stowarzyszenie literatów, wzorowane na podobnym stowarzyszeniach włoskich.
Zygmunt zanim został królem Polski, poznał dobrze dwory królewskie w Pradze i Budapeszcie, później kiedy się ożenił z włoską księżniczką Boną Sforza, całkowicie przyjął wzory włoskie. Dwór jego stał się w tedy głównym ośrodkiem życia umysłowego i kulturalnego Skupiającym artystów i poetów. Lata panowania Zygmunta Starego to okres wielkiej potęgi politycznej państwa, szybkiego rozwoju gospodarczego kraju i jednocześnie okres ogromnych przemian w dziedzinie kultury. Oddziaływanie nowych prądów z Włoch pobudziło i rozwinęło zdolności tkwiące w narodzie. Zaznaczyło się to szybko wielkimi dziełami w nauce i poezji. W tym samym czasie nauka polska wydała genialnego uczonego w osobie Mikołaja Kopernika. Uczony prawnik Andrzej Frycz Modrzewski napisał dzieło, które go postawiło w rzędzie największych umysłów epoki. Poeta polski pochodzenia chłopskiego, Klemens Janicki za swe łacińskie poezje otrzymał wieniec poetycki na uniwersytecie w Bolonii.
Przykład królewski w popieraniu nowych prądów naśladowali znaczniejsi magnaci, zarówno świeccy jak i duchowni. I oni sprowadzali zagranicznych architektów głownie włoskich, do przebudowy swych rezydencji, utrzymywali na swych dworach ludzi wykształconych i udzielali pomocy materialnej na studia zdolnej młodzieży, a nawet niektórzy zakładali swe szkoły. W ten sposób zaczął się rozwijać w Polsce mecenat, to znaczy udzielanie przez możnych pomocy materialnej artystom i poetom. Najsławniejszym polskim mecenasem był Jan Zamoyski. Działał on w drugiej połowie XVI wieku, w okresie rozkwitu odrodzenia w Polsce. Rozwój nauki pociągnął za sobą szerzenie o światy w kraju. Pęd szlachty i mieszczan do nauki wyraził się najpierw w licznych podróżach naukowych do Włoch, potem w rozbudowaniu sieci szkół w całym kraju. Wielkie zasługi w tym zakresie mają działacze reformacyjni i popierający ich magnaci, później na rozwój szkół bardzo wpłynęła rywalizacja pomiędzy protestantami a jezuitami, organizującymi nowe szkoły katolickie.
Do ożywienia ruchu umysłowego znacznie przyczyniło się mnóstwo dzieł popularnych, propagujących zagadnienia naukowe, religijne, polityczne itp. Wśród szerokich rzesz czytelników. Zasłużyli się w tej dziedzinie drukarze dbający o szerzenie nowych idei i działający na ich zamówienie tłumacze, głównie bakałarze krakowscy.
We Włoszech czytano sonety Petrarki i nowele Boccaccia, w Polsce natomiast dopiero układano pierwsze pieśni religijne. Niewiele się to zmieniło w wieku XV, chociaż powstały w tedy liczne utwory o tematyce świeckiej.
Ogromnego skoku dokonała kultura polska na przełomie wieków XV i XVI, przejmując z Włoch prądy humanizmu i wkrótce potem z Niemiec prądy reformacyjne. Trafiły one do Polski na przygotowany już grunt rozwoju politycznego oraz potrzeb społecznych. W połowie XVI wieku, w okresie największego rozkwitu odrodzenia w Europie, Polska pod względem rozwoju kulturalnego zrównała się z krajami zachodnio europejskimi. Wyraziło się to w ogromnym ruchu umysłowym, ogarniającym wszystkie dziedziny życia i znajdującym odbicie w bogatej literaturze, którą propagowało niedawno wynalezione drukarstwo.
Największe ożywienie wywołały zagadnienia polityczne i gospodarcze, związane z sytuacją Polski jako potężnego mocarstwa w polityce zagranicznej oraz tworzącej się Rzeczypospolitej wewnątrz kraju, zagadnienie „egzekucji praw” zajmowało umysły szlachty przez kilkadziesiąt lat i pobudzało do postawienia zasadniczego problemu reformy ustroju. W tej to dziedzinie wyróżnił się Andrzej Frycz Modrzewski, wydając dzieło, które wkrótce stało się sławne w całej Europie i zostało przetłumaczone na kilka języków. Od zagadnień politycznych rozpoczął swoją twórczość również Mikołaj Rej.
Sądzę że podane powyżej informacje w zupełności wystarczą do potwierdzenia mojego stanowiska iż włoska kultura doby renesansu miała wpływ na kulture Złotego Wieku w Polsce. XVI wiek to okres największych osiągnięć nauki, literatury i myśli publicystycznej. To właśnie wtedy żyli i działali : Mikołaj Kopernik, Andrzej Frycz Modrzewski, Mikołaj Rej, Jan Kochanowski, Mikołaj Sęp Szarzyński i Szymon Szymonowic. Ogromny wpływ na ich twórczość miał nurt odrodzenia przybyły do Polski z Włoch. Jednoznaczne określenie ram " złotego wieku" jest sprawą dość skomplikowaną. Przyjmuje się, że początek tego okresu przypada na rok 1543 (śmierć Mikołaja Kopernika i druk jego dzieła "O obrotach..."). Za datę końcową zaś rok 1584 - rok śmierci Jana Kochanowskiego.
Wielkim pisarzom okresu odrodzenia zawdzięczamy nie tylko mądrość i szlachetność myśli zawartych w ich dziełach oraz piękno ich języka. Zawdzięczamy im również piękną formę utworów. Dotyczy to zarówno poezji, jak prozy. Okres renesansu trwał w Polsce nieco ponad 100 lat, skończył się na przełomie wieków XVI i XVII. Ustępując stopniowo miejsca nowym prądom, przekazywał następnemu okresowi wielkie dziedzictwo.