Starożytny Rzym

Ludność – Italikowie, wśród których przodowali Latynowie, Samnici, Etruskowie, Grecy
753p.n.e.- założenie Rzymu Po remulusie Rzymem rządziło jeszcze 6 królów, a ostatni, Tarkwiniusz Pyszny, został obalony w 509 r.p.n.e- wprowadzono ustrój republikański

EKSPANSJA RZYMU
264pne- podbój półwyspu apenińskiego
- 3 wojnyRzymu z Samanitami zakończone w 290 r.pne zdobyciem Kampani i Apulli
- 275 – klęsa Pyrrusa pod Benewentem
WOJNY PUNICKIE
Katargina obejmuje swoim wpływem sycylię i Hiszpanię
- 264-241 – 1 wojna punicka
- zwycięstwo Rzymu
- Katargina oddaje sycylię

- 218-202 – 2 wojna punicka
- masz Hannibala przez Pireneje, południową Galię i Alpy
- zwyciestwo Hannibala pod Kannami 216 pne
- kleska Hannibala pod Zamą 202 pne

- 149-146 – 3 wojna punicka
- zburzenie Katarginy
- opanowanie przez Rzym Afryki

do końca 2 w.p.n.e. zajeto Grecje, Macedonie, azję mniejszą
podbój Galii przez Cezara
52pne – pokonał Wercyngetoryksa, dowódcę powstania Galów

- podboje cesarskie
- Egipt 30pne


SPOŁECZEŃSTWO RZYMSKIE
1. obywatele rzymscy
-Patrycjusze
-Plebejusze
2. Latynowie
3. Sprzymierzeńcy
4. Ludność prowincji

REFORMY BRACI GRAKCHÓW
2 w.pne.
133 pne – Tyberiusz –ustawa o reformie rolnej -- wywołało to zamieszki w Rzymie i zginął Tyberiusz Grakchus

123 pne – Gajusz Grakchus pozostaje trubunem ludowym < przeprowadzil ustawę o rozdawnictwie zboża przez państwo, chciał nadać obywatelstwo sprzymierzeńcom italskim, co wywołało zamieszki stronnictw i Gajusz kazał się zabic wiernemu słudze>

USTRÓJ
- wykształcił się po upadku Tarwiniusza w 509. pne

Kryzys Republiki
1. przyczyny
- wielkość państwa
- różnice majątkowe
- słabość systemu republikańskiego
- brak reform ustrojowych
- od 133pne ciągle wojny domowe
- 90-88 pne wojna sprzymierzeńcza
- brak stałego wojska

2.60 rpne. – pierwszy triumwirat
- gnejusz pompejusz
- Marek Licyniuusz Krassus
- Gajusz Juliusz Cezar
- rozpad triumwiratu po śmierci Krassusa >
- 49 pne- wojna Cezara z Pompejuszem
- 48 pne – rozgromienie Armii Pompejusza w bitwie pod Farsalos
- do 45pne trwała wojna domowa


DYKTATURA CEZARA
1. reformy
- ograniczył bezpłatne rozdawnictwo zboża
- zmniejszył ilość ploretariuszy w Rzymie
- stworzył dogodne mozliwości osiedlania się w prowincjach
- prowadził pracę nad przebudową Rzymu
- reforma kalendarza <46pne>
- zwiekszył liczbę senatorów do 900
2. Idy marcowe – spisek w senacie <15.3.44pne>
- Marek Brutus
- Gajusz Kassjusz
- Zabójstwo Cezara

43 pne- drugi triumwirat

- Marek Antoniusz
- Oktawian – adoptowany przez cezara wnuk jego siostry
- Marek Emiliusz Lepidus – podział stref wpływów w Imperium pomiędzy triumwirów, rozbicie stronnictwa republikańskiego pod Filippi w 42 pne.

Wojna pomiędzy Oktawianem a Antoniuszem< pokonanie wojsk Antoniusza i Kleopatry w 31pne>

29pne – oktawian jedynowładcą, początek cesarstwa w Rzymie, rozkwit kultury

FORMY CESARSTWA
16 i 27 pne – Oktawian na prośby senatu wraca do władzy
pryncypat – Oktawian August władcą Imperium (prycypat nie był monarchią dziedziczną, chociaż cesarz mógł wyznaczyć swojego następcę)

- Dominat – cesarz Dioklecjan wprowadził Monarchię Absolutną


KULTURA RZYMU
- bostwa rolnicze i opiekuńcze < Lary i Penaty>
- hellenizacja wierzen
Jowisz=Zeus
Wenus = Afrodyta
Neptun = Posejdon
Mars = Arsen
Hestia = Westy – szczególny kult

- w czasach cesarstwa postępował kryzys religiny- w czasach imperium nastąpił rozwój chrześcijaństwa
- 313 edykt mediolański – swoboda wyznania < Konstantyn Wielki>
- 380 – Teodozjusz Wielki – religia państwowa

PIŚMIENNICTWO
- Cycero <106-43pne> <” przeciw Weeresowi, Przeciw Katylinie, O państwie”>
- Publiusz Wergiliusz Maro <70-19 pne> <” Georgiki, Eneida”>
- Horacy 65-8 pne – „pieśni, satyry, listy”
- Publiusz Owidiusz Naso 43-18ne
- Seneka < Fedra, Agamennon>
- Terencjusz – komediopisarz
- Liwidiusz - od założenia Rzymu
- Katon Starszy – początki
- Publiusz Korneliusz Tacyt – Germania, Dzieje
- Juliusz Cezar – „o wojnie galijskiej, o wojnie domowej”
- Korneliusz Nepos – żywoty wybitnych mężów
- Pliniusz Stary – historia naturalna
FILOZOFIA
- Stoicyzm- epikureizm

ZNACZENIA KULTURY RZYMSKIEJ
- romanizacja prowincji
- Łacina językiem sredniowiecznej europy
- Przejęcie prawa
- Nawiązanie przez renesans do literatury i sztuki rzymskiej

ORGANIZACJA KOŚCIOŁA
Sobory
- 325 – sobór w nicei - 381 – sobór w konstantynopolu - - 431 – sobór w efezie
- 451 sobór w Chalcedonie< potępiono monofizytyzm>
- 553 – sobór w Konstantynopolu
- 680-681 – sobór w konstantynopolu
- 787 – sobór w Nicei
- 869-870- sobór w konstantynopolu

OJCOWIE KOŚIOLA
- Ambroży
- Hieronim
- Augustyn z Hippony
- Anastazy
- Grzegorz z nyssy
- Grzegorz z Nazjanzu
- Bazyli Wielki
- Jan Chryzostom
- Izydor z Sewilli

REGUŁA ZAKONU – posłuszeństwo, czystość, ubóstwo

590-604 – Grzegorz 1 wielki papieżem

UPADEK CESARSTWA ZACHODNIORZYMSKIEGO
1.przyczyny
- brak stabilnej władzy cesarskiej
- upadek znaczenia rzymu
- kryzys gospodarczy
- grabieżne najazdy barbarzynców w 3 w przez granice na renie i dunaju
- upadek miast
- brak wojen
- 395 – podział imperium rzymskiego przez Teodozjusza Wielkiego na wschodnie i zachodnie

3. WEDRÓWKA LUDÓW
- Hunowie – 355 – rozbili imperium Gotów
W 5 wieku pod wodzą Attyli Hunowie złupili Italię i Galię
- Wizygoci <378 – rozgromili wojska rzymskie pod adrianopolem, złupili pówyspep bałkański, podbili hiszpanię>
- Wandalowie – 429 – załozyli państwo w Afryce, 455 – zniszczyli Rzym
- Ostrygoci – osiedli na bałkanach
- Frankowie i Burgundowie – osiedli w Galii
- Longobardowie – utworzyli własne państwo w dolinie Padu na północy Italii
- Anglowie i Sasi – opanowali Brytanię, ewakuacja wojska i urzędników rzymskich z wyspy

476 – Odoaker usunął z tronu ostatniego cesarza romulusa Augustulusa i uznał zwerzchnictwo cesarza bizantyjskiego < upadek cesarstwa>

4. Skutki
- koniec epoki starożytniej
- początek średniowiecza
- powstanie państw barbarzyńskich na gruzach imperium
- czerpanie podstaw religii, kultury, organizacji państwa ze świata starożytnego
- próby przywrócenia idei cesarstwa w późniejszych wiekach – karol wielki, otton 1, otton 3