Pedagogika resocjalizacyjna

I.Wprowadzenie w problematykę pedagogiki resocjalizacyjnej. Interdyscyplinarny charakter wiedzy o profilaktyce społecznej i resocjalizacji. ( ped. Res. ? dyscyplina teoretyczna i praktyczna, interdyscyplinarność, profilaktyka, probacja i mediacja).

1.Dyscyplina teoretyczna i praktyczna-określamy ją jako dyscyplinę teoretyczna dlatego że w procesie historycznego rozwoju wypracowała równolegle do rozmaitych metod wychowania dzieci i młodzieży w różnorodnych typach społeczeństw i w różnych okresach historycznych pewien zespół twierdzeń teoretycznych, a więc zalezności o stosunkowo wysokim szczeblu ogólności zwanych ogólną teorią wychowania. Twierdzenia te były i są nadal poddawane nieustannej weryfikacji zgodnie z kanonami tworzenia wiedzy naukowej, tj zgodnie z regułami formułowania twierdzeń o zależnościach między dwiema lub więcej zmiennymi.
Jej praktycznym celem jest ? dokonywanie zmian czyli modyfikacji rzeczywistości wychowawczej dzięki znajomości twierdzen o charakterze opisowo-wyjaśniającym które czerpie z teorii wychowania. Istotą ped. Resocjalizacyjnej jako dyscypliny praktycznej jest formułowanie zaleceń czyli opracowywanie uzasadnianie i wdrażanie projektów określonych zmian w procesie kształtowania człowieka i jego środowiska wychowawczego.
II.Analiza (porównawcza) wybranych pojęć z zakresu ped. Resocjalizacyjnej. (ped. Res., zadania ped. Res., działy ped. Res., wychowanie, wychowanie res., normy, kryteria przystosowania, proces adaptacji: akomodacja i asymilacja.)
a)pedagogika resocjalizacyjna ? dyscyplina teoretyczna i praktyczna zajmująca się wychowaniem osób z zaburzeniami w procesie socjalizacji tj. ta kategorią osób która z rozmaitych powodów wykazuje objawy nieprzystosowania i wykolejenia społecznego, paraprzestępczości i przestępczości.
b)zadania pedagogiki resocjalizacyjnej:
-opis i próba wyjaśnienia skomplikowanych relacji pomiędzy podmiotem a realizatorem procesu wychowania korekcyjnego
-diagnozowanie fenomenologii, etiologii i następstw zaburzeń w postawach społecznych
-korekta tych wymiarów osobowych i społecznych które pozostają w opozycji do przyjętych i uznanych za prawidłowe.
c)działy pedagogiki resocjalizacyjnej:
-teleologia wychowania (co osiągać, jakie są cele)
-teoria wychowania (w jaki sposób to osiągnąć, jakie wykorzystać zależności)
-metodyka wychowania (jakimi środkami osiągnąć zamierzone cele, jak powinny być sformułowane zalecenia określające dobór optymalnych środków i ich realizacji)
d)wychowanie ? proces celowego i świadomego kształtowania ludzkich zachowań, postaw, ról społecznych czy osobowości zgodnie z wcześniejszym założonym ideałem pedagogicznym, czyli wzorcem, modelem człowieka którego chcemy ukształtować w toku wychowania.
e)wychowanie resocjalizacyjne ? stosuję się wobec osób które wykazują zaburzenia socjalizacji, a przejawem są zachowania aspołeczne lub antyspołeczne. Jest to proces świadomy, planowy i celowy naprawczego kształtowania jednostki stosowany wobec dzieci i młodzieży wymagających specjalnych oddziaływań na procesy psychiczne w taki sposób by wywołać zmiany czynności jednostki.
f)Normy:
-Statystyczna (ilościowa) ? traktowana jako przeciętność, odnosząca się do cech, które posiada większość jednostek
-o charakterze oceniającym (jakościowa) ? oznacza normalność, czyli posiadanie wartości akceptowanej przez większość.
-obyczajowa/społeczna ? nie ma sankcji gdy są nieprzesztrzegane
-norma rygorystyczna ? nakładającą obowiązek przestrzegania zasad, ich niedopełnienie powoduje uruchomienie sankcji wobec jednostki
-norma tolerowana ? są to normy optymalne, niespełnienie ich nie powoduje wywołania sankcji, natomiast przestrzeganie, nie daje gratyfikacji.
-norma z obszaru maksymalizmu moralnego ? ich spełnianie powoduje uruchomienie gratyfikacji.
g)Kryteria przystosowania:
*biologiczno/ekologiczne ? dążenie do zachowania własnej egzystencji, przetrwania w środowisku naturalnym czy społeczno-kulturowym
*medyczno-psychiatryczne ? stan doskonałego zdrowia psychicznego i fizycznego
*psychologiczne ? optymalne sposoby redukcji napięć wewnętrznych, utrzymanie homeostazy psychicznej
*interakcyjne ? adekwatne reagowanie na bodźce pochodzące z otoczenia fizycznego i społecznego. Umiejętność przeciwstawienia się presji niekorzystnych czynników biopsychicznych, środowiskowych i sytuacyjnych.
*społeczne ? zgodność postepowania z powszechnie akceptowanymi wzorcami i normami
*pedagogiczne ? dążenie do samourzeczywistnienia, autonomii, samowychowania i rozwoju
h)Proces adaptacji: akomodacja i asymilacja:
W ramach adaptacji wyróżniamy składowe:
*Asymilację ? polega na przyjmowaniu informacji ze świata zewnętrznego, podporządkowanie ich i włączenie ich w systemy doświadczeń
*Akomodację ? proces przekształcania pierwotnego schematu, który powstał w wyniku asymilacji
III. Modele osobowości zdrowej a przystosowanie społeczne, podejście wektorów rozwoju wg. Czapówa. (czynniki kształtujące osobowość, teorię: Allporta, Eriksona, Rogera, Maslowa, Mazura, Leblanc, Czapów.)
1)Allport:
Koncepcja allport?owska powstała jako reakcja na panseksualizm i motywacje nieświadomie eksponowane przy wyjaśnianiu zachowań ludzkich przez psychoanalityków. Ewolucja jednostki to proces nabywania i rozrastania się ?ja? aż do uzyskania ?ja ? intencjonalnego?, świadomego własnej tożsamości.
Faza 1.
Jest to okres wyłaniania się ?ja-cielesnego?. W tym czasie jednostka jest w stanie odróżnić siebie od otoczenia.
Faza 2.
Wyłonienie w toku różnicowania bodzców i reakcji ?ja ? materialnego?, pozwalającego dziecku odróżnić siebie od innych ludzi i skonstruować elementarne poczucie ciągłości własnego ?ja? ? najczęściej związanego z własnym imieniem.
Faza 3.
To okres pojawienia się pierwszych ocen samego siebie związanych z egocentryzmem, miłością własną i szacunkiem dla siebie. Jest to także czas wzrostu poczucia autonomii i negatywizmu. Zdaniem allporta jest to kluczowy moment w rozwoju dziecka. Pragnie ono robić się niezależne od innych, samodzielnie, chce zaspokajać potrzebe ciekawości i manipulowania otoczeniem.
Faza 4.
Okres ?ja-posiadającego? czy rozszerzającego własny zakres, wchłaniającego coraz to nowe elementy jako własne. Dziecko staje się świadome przedmiotów i ludzi i zauważa że niektóre z nich zależą właśnie do niego. Uczy się posiadania i rozumienia wartości należących do jego subiektywnego świata przeżyć.

Faza 5.
Rozwija się obraz siebie. Zawiera on spostrzeżenia siebie oraz ocenę naszego obrazu przez inne znaczące osoby w bezpośrednich kontaktach.
Faza 6.
Wyodrębnia się tu poczucie ?ja-jako racjonalnego układu radzenia sobie?. Dziecko uczy się że dzięki własnej aktywności umysłowej może rozwiązać niektóre problemy, podjąc pewne decyzję.
Faza 7.
Bywa on osiagany w okresie dorastania. ?ja ? intencjonalne? świadome własnej tożsamości, dziecko potrafi dość adekwatnie odpowiedzieć na pytanie kim jestem?.

Rozwój zdrowej osobowości jest uzależniony od tego jak się kształtuje przebieg poszczególnych stadiów rozwoju osobowości u dziecka. Szczególnie istotna jest jakość stosunków emocjonalnych łączących dziecko z matką. Gdy nie zaspokaja się potrzeb dziecka staje się ono w późniejszych fazach życia osoba niepewną, agresywną, złośliwą.
Kryteria dojrzałej osobowości są to:
1.stałe poczucie rozszerzania własnego ja na coraz większa liczbe obiektów i zadrzeń. Osoba dojrzała staje się zatem pełnym uczestnikiem tego co dzieje się wokół niej.
2.utrzymanie ciepłych stosunków emocjonalnych z innymi ludzmi
3.poczucie emocjonalnego bezpieczeństwa, posiadanie poczucia własnej wartości
4.realistyczna percepcja siebie i innych , nie zniekształcona przez lęki. Obawy, fobie
5.umiejętność przeżywania i osiągania sukcesów w wybranej sferze aktywności związanej z własnymi uzdolnieniami
6.samoobiektywizacja poprzez własne wytwory
7.posiadanie zunifikowanej filozofii życiowej.
2.Rogers
Stworzył model osobowości zwany ?modelem osobowości w pełni funkcjonującej?. Zakładał że osobowości jest owładnięta zasadniczą potrzebą tj. dążeniem do podtrzymania, aktualizowania i wzmagania możliwości. Dążenie do aktualizacji jest silniejsze niż strach, lęk., obawy, powoduje że przechodzimy przez kolejne stadia rozwoju i stajemy się doskonalsi. Dążenie to nie jest zorientowane na redukcje napięcia ale na jego wzmaganie, którego najwyższym wyrazem jest twórczość. Celem życia nie jest zatem podtrzymanie homeostatycznej równowagi procesów psychobiologicznych czy wysoki poziom komfortu ale przede wszystkim wzrost, rozwój, doskonalenie.
Osoba w pełni funkcjonująca charakteryzuje się następującym zestawem cech:
a)otwartość na doświadczenia
b)skłonnością doświadczania pełni życia w każdym jego Momocie
c)zaufaniem do siebie i własnego organizmu
d)poczuciem wewnętrznej wolności, swobody i autonomii
e)zdolność i skłonność do tworzenia, kreatywności w kontaktach ze światem
3.Maslow
Model osobowości w ujęcia Masłowa można nazwać humanistycznym, wyrosłym na gruncie tzw. trzeciej siły w psychologii. Był postrzegany jako antidotum na mechanizmy behawioryzmu z jednej strony i mroczny smutek desperackiej psychoanalizy z drugiej. Jeżeli pełniej byśmy wykorzystywali nasz potencjał rozwojowy, osiągnęlibyśmy stan bliższy temu co nazywa się stanem idealnym innymi słowy stan samorealizacji.
Teorię tę nazwał teorią wzrostu motywacji lub metamotywacji. Przedrostek meta oznacza po albo poza. Odrzuca ona ideę motywacji. Oznacza to zerową rolę motywacji. Najwyższy motyw polega na braku motywacji i braku popędu.
4.Erikson
Wyrużnia on następujące stadia rozwoju i pojawianie się nowych cech:
1.Zaufanie-nieufność (r.ż)
a)jeśli kryzys jest rozwiązany pomyślnie, pojawia się nadzieja i zaufanie do siebie i świata
b)jeśli niepomyślnie pojawia się lęk, obawa i głęboka nieufność
2.Autonomiczność-zwątpienie (1-3 r.ż)
a)jeśli kryzys jest rozwiązany pozytywnie pojawia się samokontrola i poczucie własnej odrębność będące nagrodą
b)jeśli niepomyślnie pojawia się samozwiątpienie a nastepnie wstyd
3.Inicjatywa-wina (4-5r.ż)
a)pomyślnie to w życiu dziecka dominuje orientacja na cele oraz inicjatywa
b)niepomyślnie to pojawia się poczucie małej wartości, niezdarności
4.Pracowitość ? niższość (6-11)
a)pomyślnie to pojawia się poczucie kompetencji
b)niepomyślnie występuje poczucie braku kompetencji i kompleks niższości
5.Tożsamość ? pomniejszenie ról i tożsamości (12-20)
a)pomyślnie to pojawia się wierność siebie i większa pewność siebie
b)niepomyślnie to pojawia się niepewność i brak tożsamości osobowej
6)Intymność ? izolacja (20-24)
a)pomyślnie rozwija się zdolność do miłości bez utraty poczucia tożsamości
b) niepomyślnie to pojawia się promiskuityzm
7.Generatywność-zaabsorbowanie własną osobą (25-64)
a)pomyślnie to pojawia się potrzeba opiekowania się innymi i niesienia im pomocy
b) niepomyślnie to daje poczucie egoizmu i egocentryzmu
8.Integralność-rozpacz (ok. 65-i później)
a)jeśli kryzys jest przezwyciężony to pojawia się postawa mądrości życiowej
b)niepomyślnie pojawia się uczucie rozpaczy dominuje brak zrozumienia

W świetle koncepcji człowiek jest istota rozwijającą się i twórczą. Nieprzystosowanie, zaburzenia i dewiacje powstają wówczas gdy nieprawidłowo niezgodnie z wzorcami kulturowymi jednostka zaspokaja swoje potrzeby i nieumiejętnie, niepomyślnie rozwija problemy charakterystyczne dla poszczególnych etapów.
5.Czapów
Wektory wg. Czapówa:
1)od postrzegania synkretycznego (całościowe, globalne) do analitycznego a następnie do spostrzegania intelektualnego
2)od myślenia zmysłowo-ruchowego do myślenia dotyczącego operacji konkretnych a następnie do myślenia dotyczącego operacji formalnych i logicznych i przyczynowo skutkowych
3)od syntonii do sympatii a nastepnie do meliczności
4)od egoizmu do altruizmu a nastepnie do miłości
5)od emocjonalności do impulsywności a następnie do refleksyjności
6)od pasywności do transformatywności
7.od responsywności reaktywnej do responsywności reproduktywnej a następnie do proaktywności
8)od irracjonalnej stymulacji ze strony środowiska wew. Do irracjonalnej stymulacji ze strony środowiska zew. A następnie do racjonalnej stymulacji
9) od spontaniczności do konformizmu a następnie do prospołecznej autonomii
10)od integracji na niskim poziomie do dezintegracji pozytywnej a następnie do integracji na wysokim poziomie
Według Cz. Czapówa pedagogika resocjalizacyjna jest inspirowana 3 założeniami tj. założeniem horminizmu czyli teorią instynktów i ich kanalizowania, behawioryzmu (trening interpersonalny) oraz humanizmu psychologizującego i socjologizującego. Zdaniem Czapówa rozwój dokonuje się poprzez konflikty, kryzysy i dysharmonie, które powinny być rozwiązywane twórczo. Aksjologia pedagogiczna Czapówa streszcza się w 6 ogólnych zasadach dotyczących realizacji funkcji wychowawczych, opiekuńczych i terapeutycznych tj. zasadzie reedukacji oraz wielostronnego rozwoju osobowości wychowanka, zasadzie perspektywistycznej i wszechstronnej opieki oraz wymagań wobec podopiecznego, a także zasadzie akceptowania i respektowania osoby wychowanka.
Pedagogika resocjalizacyjna Cz. Czapówa charakteryzuje się ?radykalnym humanizmem?. W nieletnim przestępcy dostrzega się ofiarę własnego środowiska i skrzywdzonego przez los, ale także despotę i tyrana dla którego przestępstwo staje się techniką radzenia sobie w życiu. Teoria ?wektorów rozwoju osobowości? daje racjonalną nadzieje na możliwość zmiany poprzez odpowiednie formy opieki i wychowania resocjalizującego
6.Leblanc.
Integracyjna teoria zachowania przestępczego? M. Leblanca uwzględnia nie tylko zachowania przestępcze, lecz także lżejsze formy dewiacji np. para-przestępczość oraz nieprzystosowanie społeczne młodzieży.
a)Każda jednostka może dokonywać przestępstw, ponieważ podstawowe więzi łączące ją z konformizującym społeczeństwem i ładem społecznym zostały nadwerężone i zerwane. Do więzi tych zalicza się: przywiązanie, zobowiązanie, zaangażowanie i przekonania. A tymczasem przestępstwo i wstrzymanie się od niego zależy od przebiegu socjalizacji jednostki. Proces ten jest uzależniony od stopnia kontroli oraz od siły powściągów i ograniczeń wywieranych na jednostkę z uwagi na typ więzi łączącej ją ze społeczeństwem.
-Pierwotny model wyjaśniający zachowania przestępcze wzbogacono o poziom rozwoju psychicznego i antagonizm destruktywny. Stąd zachowanie przestępcze wynika z jednoczesnego oddziaływania: słabości więzi społecznych i międzyludzkich oraz zaznaczonego opóźnienia w rozwoju psychicznym jednostki. A tymczasem probalistyczny wpływ czynników jest wyraźnie ?upośredniony? poprzez obecność czynników zwanych ?powściągami? czyli kontrolą zewnętrzną i wewnętrzną.
B)Pierwotną formą przywiązania są więzi dzieci z rodzicami rzutujące na inne związki z ludźmi. A tymczasem najbardziej kryminogennym czynnikiem jest styczność z przestępczymi przyjaciółmi, a następnie ? brak poszanowania autorytetów, zaburzona komunikacja rodzinna oraz brak przywiązania do rodziców jako osób socjalizująco znaczących.
-Słabość mechanizmów regulacji zachowania najdobitniej wyraża się w: ograniczonych i niedorozwiniętych więziach ze społeczeństwem konwencjonalnym, ograniczonym rozwoju psychicznym jednostki oraz deficytach powściągu społecznego. Słabość ta jednak nie zawsze prowadzi do zachowania przestępczego, ale może stać się istotnym czynnikiem marginalizacji jednostki i przejawiania przez nią lżejszych form nieprzystosowania społecznego.
-Istnieją 3 sfery kształtowania się dewiacyjnego zachowania tj. sfera przestępczości (aspołecznik i socjopata), sfera marginalizacji (neurotyk, przestępca marginalny, o osobowości nieadekwatnej, konformista i niedojrzały) oraz sfera zsocjalizowania (normalnie rozwinięty, popełniający wykroczenia i nieznaczne przestępstwa oraz w normie popełniający przestępstwa bez zaburzeń psychicznych).
c)Gdy nieletni znajduje się w sferze zsocjalizowania nie trzeba podejmować środków prawnych, lecz wystarczy podjąć działania prewencyjne obejmujące szkołę, przyjaciół, dom itp. Gdy nieletni plasuje się w sferze marginalizacji konieczna jest interwencja sądowa w celu uregulowania trudności poprzez skierowanie do placówki np. terapeutycznej. W przypadku gdy nieletni lokuje się w sferze przestępczości trzeba podjąć trojakie działania: kliniczno-lecznicze, interwencyjne i typowo izolacyjne, a następnie resocjalizacyjne.
IV. Proces socjalizacji jednostki, jej mechanizmy i zaburzenia oraz podejścia do resocjalizacji jako procesów?.(schematy poznawcze, socjalizacja, s. pierwotna/wtórna, mechanizmy socjalizacji: uleganie, identyfikacja, internalizacja, skutki socjalizacji, rodzaje socjalizacji.)
1.Schematy poznawcze:
a)Stereotypy ? są schematami reprezentującymi grupy lub osoby, wyodrębnione z uwagi na charakterystyczną cechę określającą ich tożsamość
b)Skrypty ? możemy zdefiniować jako umysłowe odzwierciedlenie sytuacji i zdarzeń
c)Schematy cech ? dotyczą wybranych rodzajów zmiennych, takich jak prawdomówność, inteligencja, towarzyskość itp.
2.Socjalizcja ? są to zmiany w jednostce w wyniku oddziaływania grupy na jednostkę.
3.Socjalizacja pierwotna ? proces uspołeczniania się dziecka przebiegający w postaci mechanizmów identyfikacji z osobami znaczącymi oraz internalizacji wartości przez nie reprezentowanymi
Socjalizacja wtórna ? proces nabywania kompetencji i umiejętności społecznych w okresie podziecięcym.
4.Mechanizmy socjalizacji:
a)uleganie ? podporządkowanie się, celem takiego zachowania jest chęć uzyskania nagrody lub uniknięcia kary, nie wynika ono z wewnętrznego przekonania. Nagrody i kary mogą mieć charakter:
-formalny, rzeczowy
-nieformalny
Wadą tego mechanizmu jest jego nietrwałość.
b)Identyfikacja ? polega na przestrzeganiu określonych norm i podporządkowanie się wymogom grupy. Motywem takiego zachowania jest chęć upodobnienia się do określonej osoby lub osób. Skuteczność tego mechanizmu wiąże się z atrakcyjnością wzoru i z trwałością jego zachowania się. Mechanizm tej jest zdecydowanie trwalszy niż uleganie.
Nie polega on na stosowaniu nacisku zewnętrznego, ale na wewnętrznej potrzebie upodobnienia się do kogoś.
Skuteczność tego mechanizmu zależy od stałem obecności osoby stanowiącej wzór.
c)Internalizacja ? przestrzeganie norm, wynika z włączenia ich do indywidualnego systemu wartości, czyli utożsamiania się z wartościami preferowanymi przez grupę. Sprowadza się nie tylko do spostrzegania związków między określonymi zjawiskami i strukturami, ale świadczy o rozumieniu własnej sytuacji społecznej i wynikającej z niej konsekwencji zachowania. Mechanizm ten jest najtrwalszy i najskuteczniejszy.
5.Skutki socjalizacji:
a)kształtowanie zachowań prospołecznych
b)kształtowanie umiejętności nawiązywania kontaktów społecznych
c)pełnienie ról społecznych w sposób akceptowany
6.Rodzaje socjalizacji:
a)konstruktywna ? czyni człowieka pełnowartościowym
b)nieadekwatna ? daje niepełne przysposobienie do oczekiwań społecznych, zachodzi w tym wypadku konieczność zastosowania działań wyróżniających niedobory w uspołecznieniu
c)destruktywna ? polega na przystosowaniu do uczestnictwa w zbiorowościach na zasadach sprzecznych z ładem społecznym, w tej sytuacji zachodzi konieczność resocjalizacji.




V. Analiza procesu wykolejenia społecznego od zagrożenia nieprzystosowaniem do wykolejenia przestępczego. Objawy, stadia i typologie. (nieprzystosowanie, niedostosowanie, definicje nieprzystosowania społecznego, wykolejenie, formy wykolejenia, 3 elementy uznanego wykolejenia: całość-manifestacje, zaburzone osobowości, czynniki, typologia wykolejenia wg. Czapówa i wg Sullivana i Granta, etapy wykolejenia wg. Czapówa)
1.Nieprzystosowanie ? specyficzny stan osobniczy utrudniający adaptację jednostki do warunków życia w środowisku. Przejawia się trudnościami w zaspokojeniu potrzeb życiowych w skutek braku odpowiednich umiejętności.
2.Niedostosowanie ? odnosi się do nowej terminologii pedagogiki resocjalizacyjnej do uczniów wychowanków z brakami w uspołecznieniu osobistym, kulturze własnej i społecznej z jednoczesnym wskazaniem przyczyn i określonych specyficznych manifestacji.
Przejawia się brakiem znajomości elementarnych norm i zasad postępowania w określonej społeczności. Jednostki nieobyte można nazwać zagrożonymi nieprzystosowaniem.
3.Definicje nieprzystosowanie społecznego:
a)objawowe
b)teoretyczne
c)operacyjne
d)utylitarne
4.Wykolejenie ? skrajna postać wynaturzenia, degradacja bio-psycho-społeczna, wynaturzenie warunkowe, długotrwała destrukcja osobnicza, właściwe niedostosowanym jednostkom społecznie o głębokim stopniu dewiacji, która sprawiła że pozostają one w drastycznej kolizji z prawem i społeczeństwem.
5.3elementy uznanego wykolejenia :
a)Przejawy (manifestacje) ? w określonych zachowaniach antagonistyczno-destruktywnych.
b)Nieprawidłowe stany osobowości (źródła) ? osobowość neurotyczna, psychopatyczna, neurotyczno-psychopatyczna
c)Przyczyny (czynniki) ? predyspozycje i motywacje
6.Typologia wykolejenia wg. Czapówa:
a)Zwichnięta socjalizacja ? prowadzi do manifestowania nieprzystosowanie społecznego w różnorodnych formach. Jednak czynnik dominujący i warunkujący jest ten sam, a mianowicie: niedostatki w zakresie socjalizacji dziecka.
b)Demoralizacja ? pojawia się wówczas gdy dziecko prawidłowo socjalizowane dostaje dostaje się pod wpływ innej obyczajowości i kultury niż ta w jakiej było wychowane.
c)Socjalizację podkulturową ? odmiana nieprzystosowania społecznego z uwagi na związek jednostki z wartościami i normami podkultury pozostającej w opozycji do kultury szerszej zbiorowości społecznej. Socjalizacja dziecka przebiega prawidłowo z punktu widzenia poprawnego funkcjonowania mechanizmów psychologicznych.
Typologia wykolejenia wg. Sullivana i Granta:
a)Aspołeczni ? to jednostki dostrzegające inne osoby jako teren potencjalnej eksploatacji. Nie są w stanie przewidzieć zachowań innych osób wobec siebie, dlatego w sytuacji niepewności lub nawet lekkiego zagrożenia reagują złością i agresją antyspołeczną.
b)Konformiści ? sa jednostkami które na frustrację własnych potrzeb reaguja nadmiernym surrealizmem w stosunku do osób je frustrujących, przy założeniu iż sa to osoby znaczące.
c)Neurotycy ? są jednostkami które w wyniku zabiegów socjalizacyjnych zinternalizowały już pewien zbiór wartości nakazujących im postępowanie zgodnie z ich treścią tzn. akceptowane społecznie.



7.Etapy wykolejenia wg. Czapówa:
a)Stadium pierwsze ? charakteryzujące się wystąpienie u jednostki poczucia odtrącenia czyli niezaspokojenia potrzeby zależności emocjonalnej. Reakcją może być agresja antyspołeczna, negatywna, buntownicza, narastająca wrogośc wobec rodziców i społeczeństwa.
b)Stadium drugie ? utrwalenie wrogich reakcji wobec osób socjalizująco znaczących i autorytetów. Próby nawiązania bliższego kontaktu emocjonalnego z osoba nieprzystosowana napotyka irracjonalny opór.
c)Stadium trzecie ? autonomizowanie działalności antyspołecznej która zaczyna stanowić samoistne źródło przyjemności i satysfakcji dla jednostki nieprzystosowanej. Osoby wchodzące w to stadium dążą do nawiązania kontaktów z gangami i grupami o charakterze chuligańskim.
VII. Zasady i metody pracy wychowawczo-resocjalizacyjnej. Zadania, metody (środowisko otwarte i zamknięte), środki i formy, indywidualne plany resocjalizacyjne.
1.Zadania wychowania resocjalizującego.
a)likwidowanie przyczyn wykolejenia-może być dwojakiego rodzaju ze względu na etiologię tych przyczyn: przyczyny motywacyjne i predyspozycyjne.
b)likwidacja i korygowanie nieprawidłowych stanów osobowości ? zadanie to skupia się głownie na organizacji bodźców wyrażających się w pojedynczych reakcjach na zachowanie. Działamy manipulując głownie poprzez wzmocnienia pozytywne i negatywne biorąc pod uwage motyw, który często wywołuje reakcje nieadekwatną.
c)utrwalanie efektów korektury w zachowaniu jednostki ? jest to proces utrwalania dotychczasowych efektów pracy z wychowankiem. Polega na wprowadzeniu podopiecznego do środowisk konstruktywnych które dadzą możliwość zdobycia ważnych wartości i pokażą sposoby realizowania tych wartości.
d)wdrożenie do samowychowania-odbywa się poprzez wyrobienie mechanizmów samokontroli.
2.Metody wychowania-podział ogólny:
a)metody bezpośrednie-kiedy następuje relacja wychowawca>wychowanek
b)pośrednie w relacji:
-wychowawca>sytuacja>wychowanek
-wychowawca>grupa>wychowanek
-wychowawca>kultura>wychowanek
Metody pracy w środowisku otwartym:
-metody pracy w indywidualnym przypadkiem tzw. casework
-metody pracy z gr. rzw. Groupwork
-metody pracy ze środowiskiem tzw. network
Metody pracy w środowisku zamkniętym:
a)metody wpływu osobistego:
-przykład własny
-doradzania wychowawczego
-przekonywania wychowawczego
b)Metody wpływu sytuacyjnego:
-treningi
-organizowanie doświadczeń uczących
-uświadamianie skutków zachowań
-karanie i nagradzanie wychowawcze
c)Metody wpływu grupą zwane metodami kolektywu
d)Metody wpływu kulturą:
-nauczanie wychowujące
-wzory kulturowe
-organizację rekreacji
-aktywizację pracowniczą
3.Indywidualne plany resocjalizacji.
Indywidualizacja-podstawa przeprowadzenia zmian w zachowaniu i motywacji nieletniego stosownie do potrzeb.
Indywidualne plany resocjalizacji powinien obejmować:
a)społeczne funkcjonowanie jednostki, umiejętność wchodzenia w interakcje, funkcjonowanie w rolach społecznych, dojrzałość interpersonalną.
b)funkcjonowanie w roli ucznia,zawodowe
c)funkcjonowanie zdrowotne
W planowaniu stosujemy metody behawioralne, psychodynamiczne, interakcyjne i ekonomię punktową, terapię psychologiczną, socjoterapię itd.
Indywidualny plan resocjalizacji obejmuje:
-nieletniego/podopiecznego
-wychowawców
-rodziców/otoczenie społeczne w środowisku
-instytucje
-osoby odpowiedzialne za realizację IPR
VIII. Zależności pracy resocjalizacyjnej od cech psychicznych wychowanka ? indywidualizacja oddziaływań resocjalizujących. Podejście i diagnoza interdyscyplinarna?. (diagnoza res., cel diagnozy, podział i przebieg, źródła informacji diagnostycznych, sposoby uzyskania inf. Diagn., diagnoza behawioralna, interakcyjna, wieloaspektowa)
1.Diagnoza resocjalizacyjna ? rozpoznanie stanu rzeczy co do którego zachodzi ewentualność o charakterze interwencji.
2.Cel diagnozy ? jest uzyskanie odpowiedzi na pytania:
-czy i w jakim zakresie zachowanie jednostki odchyla się od norm, czyli od zachowań porządanych społecznie?
-jakie są przyczyny tych odchyleń?
-jakie są ewentualne źródła tych dewiacji
-jakie są psychospołeczne mechanizmy prowadzące do ujawnienia zaburzeń przystosowania społecznego jednostki?
3.Źródła informacji diagnostycznych:
a)osoba wychowanka i jej zachowanie (czyny, słowa, wytwory)
b)inne osoby z otoczenia podopiecznego (rodzice, nauczyciele, rówieśnicy)
4.Sposoby uzyskania informacji diagnostycznych:
a)obserwacja
b)rozmowa
c)wywiad
d)analiza wytworów
e)eksperyment
f)metody psychologiczne i socjologiczne
g)studium przypadku uwzględniające neutralność funkcjonowania, komunikację.
5.Diagnoza behawioralna.
Przedmiotem diagnozy są reakcje dziecka na różne bodźce, zatem przedmiotem tejże diagnozy są wszelkie zachowania, które świadczą o wadliwym przystosowaniu jednostki. Według założeń zachowania społeczne i aspołeczne powstają w wyniku wyuczenia i mogą być odczuwane. Celem diagnozy ? jest określenia na które bodźce płynace ze środowiska jednostka jest wrażliwa i które powoduja że jej zachowania odchylają się od normy. Resocjalizacja w tym ujęciu polega na manipulowaniu bodźcami i opiera się na teorii uczenia się. Resocjalizacja przebiega równolegle z procesem diagnozowania.
6.Diagnoza interakcyjna.
Istota zachowania aspołecznego w tym ujęciu polega na zaburzonych stosunkach międzyludzkich. Nieprzystosowanie społeczne wynika z fałszywego obrazu siebie, świata i innych ludzi. Każdy człowiek przechodzi przez kilka faz-stadiów rozwoju. Jednostka zatrzymująca się na danym etapie jest skazana na trudności adaptacyjne w sensie indywidualnym.
7.Diagnoza wielofunkcyjna(wieloaspektowa).
Przedmiotem badania diagnosty sa nie tylko zachowania, lecz także mechanizmy regulacji zachowania człowieka w danych warunkach środowiskowo-rodzinnnych prowadzących do zaburzeń przystosowania społecznego.
W tej diagnozie badamy:
-jakość stosunków interpersonalnych
-system organizacyjny
-typy orientacji pedagogicznej i psychologicznej
X. Psychoterapia i psychoedukacja resocjalizująca:
-podejście psychodynamiczne (psychoanaliza, pozytywna kultura rówieśnicza, komuny terapeutyczne)
-podejście behawioralne (oddziaływanie: ekonomia punktowa, treningi sprawności psychologicznych)
-podejście behawioralno-kognitywne (program PTM, STOP)
1.Podejście psychodynamiczne:
a)Psychoanaliza ? przyjmuje że wszelkie formy przestępczego i dewiacyjnego zachowania są rodzajem choroby i tak jak każda choroba jeśli ma być wyleczona musi zostać dokładnie poznana (zarówno pod względem objawów znamionujących jej przebieg jak i przyczyn ją wywołujących), a następnie trzeba znaleźć odpowiednie dla niej środki prewencyjne i lecznicze.
b)Pozytywna kultura rówieśnicza:
Za pioniera zastosowanie tego rodzaju podejścia terapeutycznego do resocjalizacji nieletnich socjopatów uważa się M. Jonesa, który w 1953 roku opisał organizacyjne zasady zastosowania społeczności terapeutycznej do resocjalizacji szczególnie odpornych na wychowanie nieletnich przestępców, wykazujące głębokie zaburzenia charakteru. Najbardziej chyba istotnym krokiem w kierunku wypracowania optymalnego modelu oddziaływań społeczności terapeutycznych było wprowadzenie pojęcia i opisanie mechanizmów funkcjonowania tzw. pozytywnej kultury rówieśniczej. Dzieła tego dokonali H. Vorrath i L. Brentro.
Koncepcja pozytywnej kultury rówieśniczej podobnie jak wszystkie rodzaje terapii grupowej opiera się na przesłaniu że wychowanek zdolny jest do przyjęcia aktywnej roli w samodoskonaleniu, energię zaś do osiągnięcia tego celu powinno w nim wyzwalać aktywne uczestnictwo w różnego rodzaju przedsięwzięciach zespołowych i w systematycznych posiedzeniach terapeutycznych. Bardzo istotną cechą a zarazem słabością i ograniczeniem procesu wychowawczego opartego na omawianej metodzie jest to, że nie przygotowuje on wychowanka do zmiany otoczenia a w każdym razie nie czyni tego dostatecznie szybko.
Grupy tworzące pozytywną kulturę rówieśniczą stanowią niejako zabezpieczenie przed wykolejeniem i dezorganizacją osobowości tak długo jak długo wychowanek przebywa w tym pozytywnym otoczeniu. Zabezpieczenie to przestaje jednak działać po opuszczeniu zakładu.
W kształtowaniu pozytywnej kultury rówieśniczej główną rolę odgrywa personel wychowawczy który musi niejako wtopić się w każdą grupę wychowanków. Nie może być podziału na wychowawców i wychowanków, terapeutów i pacjentów, ani też jakiegokolwiek innego który dopuszczałby rozróżnienie na my i oni grupa wychowanków musi Stanowic integralną całość z personelem. Pozytywna kultura rówieśnicza posiada bardzo ważną zaletę, polega na zapobieganiu bierności i apatii wychowanków, która jest gorszym produktem ubocznym zakładów resocjalizujących niż nawet sama demoralizacja.
Pozytywna kultura rówieśnicza nie może istnieć bez pozytywnej kultury personelu.
Inny powszechnie znanym kanonem skuteczności oddziaływań res. Jest wytworzenie u wychowanka samodyscypliny. Elementy nauki autodyscypliny:
-element pierwszy (nauka rozumienia naturalnych, logicznych konsekwencji przestępczego zachowania)
-element drugi(nauka przyjmowania odpowiedzialności za to zachowanie)
c)Komuny terapeutyczne:
Pierwszym który szerzej omówił tę formę oddziaływań terapeutycznych był M. Jones. Główną jej teoretyczną przesłanką jest stwierdzenie, że istota wszelkich zaburzeń psychicznych tkwi w nieodpowiednim pełnieniu ról społecznych. Istota komuny terapeutycznej zasadza się na pełnym egalitaryzmie i demokracji. Nie istnieje tam hierarchiczna struktura społeczna charakterystyczna dla tradycyjnych szpitali psychiatrycznych. W społecznościach terapeutycznych zaciera się nawet różnica pomiędzy terapeutą a pacjentem w związku z czym często nawet określenie terapeuta zastępuje się słowem organizator.
W niektórych komunach przywództwo obejmują osoby działające w sposób sugestywny umiejące stworzyć wokół siebie specyficzny klimat charyzmy. Wzrost takiego przywództwa przy równoczesnych skłonnościach dominacyjnych charyzmatycznego lidera prowadzi często do przekształcenia się komun terapeutycznych w sekty religijne.
Druga ważna zasada funkcjonowania komuny terapeutycznej to zasada pełnego uczestnictwa każdego członka. Istota komuny terapeutycznej zasadza się na dobrowolnym uczestnictwie każdego członka. Do komun nie kierują sądy. Przychodzą tutaj osoby bez większego entuzjazmu. Aby dana osoba mogła pozostać w komunie musi przezwyciężyć swoją apatie i włączyć się aktywnie w życie społeczne, w życie grupy do tego stopnia aby sprawy innych osób budziły w niej równe zainteresowanie jak jej własne.
Kolejną ważną zasadą jest zasada realizmu-polega na możliwie najpełniejszym wyeliminowaniu mechanizmów obronnych z zachowania członków społeczności.
Można ją określić jako zasadę nagiej prawdy-zmuszenie poszczególnych członków aby w czasie posiedzeń terapeutycznych całkowicie zaprzestali owijania w bawełnę aby zaniechali usprawiedliwiania swych zachowań, przyjeli odpowiedzialność za swoje czyny.
Ważną zasada funkcjonowania komuny jest także konieczność permisywności wobec osób demonstrujących najbardziej nawet dziwaczne postacie zachowania.
Komuny terapeutyczne znajdują największe zastosowanie w leczeniu narkomanów i alkoholików. Najbardziej znaną w świecie komuna jest SYNANON. Założycielem wspomnianej społeczności jest Charles Dederich, który sam był nałogowym alkoholikiem.
Głowna metoda psychokorekcyjna Synanonu to gra. Gra jest powszechnym sposobem komunikowania się we wszystkich sprawach, które wywołują czyjeś pretensje. W czasie gry panować ma całkowita równość każdy ktokolwiek czuje do kogoś pretensje może je wtedy wygarnąć bez obawy przed zemstą ze strony obwinionego. W połowie lat 70tych wprowadzono w Synanomie 2 formy terapii grupowej:
a)podróż (trwa 48h głownym celem jest dostarczenie uczestnikom silnych przeżyć emocjonalnych które pomogą im przeżyć jeszcze raz własne dzieciństwo związane z nim nadzieje i rozczarowania)
b)rozproszenie (cele jest rozproszenie wątpliwości związanych z decyzją pozostania w synanonie)
Innym przykładem komuny terapeutycznej przeznaczonej do resocjalizacji przestępców wykazujących nasilone cechy psychopatyczne jest założone w 1970 r w Waszyngtonie Elucid House Community Correction Center. Na jego personel jak i uczestników składają się warunkowo zwolnienie z więzień murzyni.
2.Podejście behawioralne
a)Ekonomia punktowa:
Patrząc na panoramę zakładów resocjalizujących stosujących zasady ekonomii punktowej za najbardziej ewidentną cechę tych placówek można uznać fakt ich ogromnej różnorodności. W każdym z tych zakładów istnieje inny regulamin przyznawania punktów inny system preferencji czynności podlegający nagrodom i karom czy wreszcie specyficzny system realizacji nagród i kar. Wartość ekonomi punktowej jest nie do przecenienia w organizacji oddziaływań resocjalizujących we współczesnym świecie. Pozwala ona uzyskać każdemu zakładowi niepowtarzalność wyrażająca się w sposobie kładzenia nacisków na poszczególne rodzaje zachowań jak i na dobór odpowiednich wzmocnień. Wpływ na stałe doskonalenie pracy resocjalizującej zakładu opartej na ekonomii punktowej odbywa się na kilka sposobów:
Po 1-przez obowiązek stałego dyskutowania i udoskonalenia realizowanego systemu punktowego.
Po 2 ? na temat obowiązującego w danym zakładzie programu oddziaływań resocjalizujących wypowiadają się z regóły różnego rodzaju eksperci z zewnątrz zakładu. Rada pedagogiczna musi rozstrzygać co i w jaki sposób nagradzać a także co i w jaki sposób karać. Obecnie stosuje się rozróżnienie stopnia ważności poszczególnych cech zachowania wychowanka. Przejawia się to w 3 postaciach :
a)za jedno zachowanie wychowanek dostaje więcej punktów za inne mniej
b)jedne punkty sa bardziej wartościowe inne mniej
c)zachowania na które rada pedagogiczna zechce zwrócić uwagę rozpisane są na elementy proste.
Wszystkie uwzględnione w listach cechy określone są wg. 5 stopniowej skali tj od 0-4.
0-okropny, nie do zaakceptowania
1-słaby, trudny, rzadki
2-jako taki, wymagający nieco poprawy
3-dobry, wystarczający
4-wspaniały, ponadprzeciętny
Bardzo ważnym elementem w praktyce terapii behawioralnej są dokumenty zarobionych przez wychowanka punktów, a więc żetony, karty czy specjalne bony. Przystępując do opracowywania listy nagród należy na wstępie rozstrzygnąć czy wprowadzamy równocześnie listę kar, czy też nie. Lista wzmocnień czyli przedmiotów, czynności które można kupić za zarobione punkty może obejmować wszystkie atrakcje dla wychowanka przywileje i przedmioty które nie budza zastrzeżeń ze względu na wartość wychowawczą. Mogą więc znajdować się tam kosmetyki, łakocie, garderoba a także wizyty w domu i wyjścia do miasta. Czasami stosuje się wymiane uzyskanych przez wychowanka punktów na pieniądze. Umożliwiają one zakupy w domach sprzedaży wysyłkowej na zasadzie podobnej do tego jak to czyni człowiek pozostający na wolności. Sposobem likwidacji negatywnych skutków ekonomii punktowej są różne modyfikacje postępowania, aby maksymalnie wyeliminować sztuczność wynikającą z regularności wzmocnień i wysokości nagród.
Formy zastosowania ekonomii punktowej w resocjalizacji:
-szkoły
-obozy letnie
-zakłady karne


b)Treningi sprawności psychologicznych
Jest ona bardzo popularna w Ameryce i na całym zachodzie. Źródła tej metody wywodza się z koncepcji społecznego uczenia się sformułowanej przez Bandurę.
Bezpośrednią przyczyna powstania była sytuacja społeczna chorych psychicznie i pensjonariuszy różnego rodzaju instytucji ochronnych, masowo zwalnianych na początku lat 70tych. Był to powszechny i tani sposób wyrównywania deficytów taki rodzaj terapii który opierał się na teorii pozwalającej na krytykę uprzednich poczynań psychiatrycznych. Istota nauki zręczności psychologicznych to analityczność. Czyli próba rozkładania uczonych cech na czynniki pierwsze wystepuje w dwóch płaszczyznach : w bardzo ścisłym szczegółowym opisaniu etapów uczenia każdej sprawności oraz w rozłożeniu każdej zręczności na kilka składników behawioralnych. Trening sprawności posiada 4 elementy (etapy):
*Modelowanie-ustalenie przez wychowawcę czy terapeutę w porozumieniu z wychowankiem najbardziej potrzebnej sprawności oraz podział wybranej sprawności na odpowiednią liczbę podst. Składników
*Odgrywanie roli ? dyskusja nad znaczeniem ćwiczonej sprawności w życiu w ogóle oraz w życiu każdego członka gr. treningowej
*Korygowanie skutków osiągnięć ? odbywa się po zakończeniu odgrywania każdej sprawności. Obserwacja skutków jakie dane zachowanie wywiera na partnerze. Stałe doskonalenie przyswojonej sprawności.
*Przeniesienie i utrwalenie rezultatów wyuczonej sprawności-przeniesienie ćwiczonej sprawności do sytuacji codziennych.
Przykładowe sprawności nadające się do resocjalizacji młodzieży agresywnej i przestępczej oto niektóre z nich:
*prośba o pomoc-określenie na czym polega istota trudności niemożliwej do przezwyciężenia
*udzielanie wskazówek-określenie co powinno być zrobione i kto powinien to wykonać
*wyrażanie uczuć-stwierdzenie że żywisz do kogoś ciepłe uczucia
*przedstawienie skargi- określenie na czym polega trudność i kto jest za nie odpowiedzialny
*perswadowanie-określenie twego stanowiska odnośnie tego jaka powinna być dana osoba
*reagowanie na empatyczne uczucia ze strony innych ludzi ? wyrobienie umiejętności oceniania słów i gestów innej osoby
*wypełnianie poleceń-wyrabianie umiejętności wysłuchiwania argumentów innej osoby
*reagowanie na niepowodzenie ? określenie sytuacji uznanej za niepowodzenie
*reagowanie na skargi-wyrabianie umiejętności wysłuchiwania skarg
*przygotowanie do nieprzyjemnej rozmowy-wyobrażanie sobie siebie w nieprzyjemnej sytuacji
*wyrabianie odpowiedzialności-przyznanie się do niepowodzenia
*reagowanie na złość-cierpliwe wysłuchanie nacechowanych agresywnością argumentów innej osoby
*postępowanie w przypadku odrzucenia przez innych-zorientowanie się ze jesteś przez innych odrzucony ignorowany
Sprawą podstawową jest właściwy dobór instruktorów przeprowadzających ćwiczenia sprawności.
3.Podejście behawioralno-kognitywne
a)Program PMT:
Jest on nastawiony na aktywne zaangażowanie rodziców do pracy z dzieckiem impulsywnym, agresywnym, antysocjalnym. Po polsku może nazywać się Oddziaływanie Resocjalizacyjne Rodziców. Istota programu polega na nauczaniu rodziców w jaki sposób ich interakcje z dziećmi uczynić bardziej efektywnymi wychowawczo. Pokazuje się rodzicom jak stosować kary i nagrody.
Jak organizować dziecku pomoc w nauce, jak dokonywac obserwacji istotnych elementów jego zachowania, jak oceniać które elementy zachowania są najbardziej diagnostyczne.
Zapoznaje się rodziców z szeregiem technik resocjalizacyjnych. Do podstawowych obowiązków rodzica biorącego udział w PTM należy:
-cotygodniowe uczestnictwo w sesji terapeutycznej przez okres kilku miesięcy
PTM to program pracy z całą rodziną, czasem stosując go trzeba pomóc więcej rodzicom niż samym dzieciom.
b)Kuratorski program STOP:
Powstał on w kanadzie. Jego przygotowanie przebiegało w 6 etapach:
*faza 1 ? przestudiowanie rozwiązań organizacyjnych i filozofii najbardziej skutecznych programów res
*faza 2 ? zestawienie przesłanek naukowych i ujęć praktycznych
*faza 3 ? próby systemowej analizy podobieństw i różnic pomiedzy programami
*faza 4 ? wyłoniona została najbardziej nieskuteczna przyczyna złych programów i skuteczność dobrych
*faza 5 ? ustalenie istotnych cech które składają się na deficyt szeroko rozumianego procesu myślenia
*faza 6 ? sprawdzenie funkcjonowania w praktyce
W programie STOP ustanowiono 35 dwugodzinnych sesji w 5-6 osobowych grupach, ćwiczących z udziałem kuratora przynajmniej dwa razy w tygodniu przez 17 tygodni, wybrane zręczności. Ćwiczy się tam osiem takich sprawności:
1)rozwiązywanie problemów (9sesji) stanowi podstawowy typ zręczności nauczanych w ramach programu. Ćwiczenia dotyczą ?intelektualnego rozbioru? trudnych sytuacji, które najczęściej maja miejsce w życiu nieletnich i młodocianych przestępców, a następnie na analizowaniu każdego wyłonionego składnika w kontekście jego najbardziej racjonalnego rozwiązania.
2)zręczności społeczne (8sesji) dotyczą takich sytuacji jak proszenie o pomoc, udzielanie jej, reagowanie na nieprzyjemne reagowanie innych.
3)zręczności negocjacyjne (1sesja) polega na nauczaniu wychowanków w jaki sposób można wpływać na zachowanie innych przez przekonywanie ich oraz w jaki sposób, będąc w elastycznym w swych postawach, zachować należy właściwe stanowisko w danej sprawie.
4)kierowanie emocjami (1sesja) nauka trzech elementów kontroli własnych emocji:
-przewidywanie skutków własnego zachowania
-wyrobienie umiejętności przerywania rozpoczętej ?w porywie? akcji
-umiejętności rozpoznawania u siebie psychologicznych i fizjologicznych sygnałów wzburzenia
5)myślenie twórcze (9sesji) rozwiniecie ćwiczonych na początku pracy sprawności w zakresie rozwiązywania problemów.
6)nawyki szukania lepszych rozwiązać (2sesje) polega na wskazaniu wychowankom że w przypadku istniejących ponoć zawszę ?dwóch wyjść z trudnej sytuacji, jedno jest zawsze lepsze?, a następnie ćwiczenie nawyków wybierania ?lepszego wyjścia?.
7)krytyczne myślenie (4sesje) nauka krytycznej oceny własnego postępowania i umiejętności zmiany w przypadku znalezienia ?lepszego wyjścia?.
8)zestawienie zręczności w działaniu (1sesja) polega na pokazaniu w jaki sposób uczone do tej pory zręczności zazębiają się i uzupełniają a ponadto jak można komponować ze sobą poszczególne elementy ćwiczonych zręczności.
W programie STOP uczestniczy 130 nieletnich i młodocianych przestępców z orzeczeniem dozoru kuratorskiego, opiekuje się nimi 50 kuratorów, którzy przeszli w tym celu specjalne szkolenie.

XI. Specyfika resocjalizowania przestępców, alkoholików i narkomanów.
Alkohol jest silną trucizną wywołuje wiele różnych zaburzeń fizycznych psychicznych a przede wszystkim powoduje silne uzależnienie. W zależności od intensywności picia i uzależnienia od alkoholu w życiu jednostki można wyodrębnić różne aspekty alkoholizmu: pedagogiczne, psychologiczne, medyczne, kliniczne, społeczne, prawne oraz kryminologiczne. Silne zatrucie alkoholem prowadzi do zaburzen orientacji w czasie i przestrzeni prowadzi do ograniczenia lub braku świadomości. Może przejawiać się agresją wobec siebie i innych.
Alkoholizm jako choroba-według ekspertów WHO alkoholizm należy do toksykomanii, zaburzenia, choroby, której objawami są : przymusowe picie alkoholu, tendencja do zwiększania dawek, uzależnienie fizyczne i psychiczne. W alkoholizmie występują płytkie lub głębokie zmiany psychiczne zwane psychodegradacją alkoholową (spadek aktywności woli, uczuć moralnych, pojawieniem się urojeń). W wyniku nadmiernego konsumowania alkoholu obserwuje się coraz więcej ludzi niedostosowanych do środowiska rodzinnego, zawodowego, niedostosowanych do warunków życia w ogóle. Człowiek uzależniony od alkoholu przejawia różne formy niedostosowania społecznego przejawiającego się w różnych formach takich jak agresja, przestępczość, narkomania, alkoholizm, palenie tytoniu, uzależnienie od leków, prostytucja, samobójstwa. Taka jednostka powinna być izolowana od społeczeństwa jako destruktywna i niebezpieczna bo zagraża jednostce i grupie społecznej.
Efektywność leczenia zalezy często od siły motywacji do leczenia. Istotne jest motywowanie do leczenia. Często nastawiony jest negatywnie do leczenia i udzielanej mu pomocy a to przekreśla efekty leczenia. Alkoholik wymaga stałej pomocy długotrwałego leczenia, psychoterapii, resocjalizacji i wsparcia w grupach AA.
Leczenie kliniczne może trwać 2 lata. Terapia alkoholika obejmuje leczenie odwykowe krótkoterminowe (od 1 do 56 miesięcy) lub długoterminowe (do 2 lat). Leczenie kliniczne, odwykowe odbywa się w zakładach zamkniętych (detoksach) natomiast psychoterapia i resocjalizacja realizowana jest we wspólnotach terapeutycznych. Okres leczenia można podzielić na kilka etapów :
*okres zaprzestania picia- całkowite lub częściowe powstrzymanie się od picia alkoholu
*usunięcie lub złagodzenie objawów nadużywania alkoholu ? odbywa się w zakładzie zamkniętym
*wyrównanie zaburzeń psychofizycznych spowodowanych nadużywaniem alkoholu ?uwalnianie się od uzależnienia fizycznego , psychicznego
*utrzymanie osoby uzależnionej w abstynencji-leczenie farmakologiczne i psychoterapeutyczne
*intensywna resocjalizacja i psychoterapia ? adaptacja i wychowanie do życia w trzeźwości i bez alkoholu
W resocjalizacji i fazie zdrowienia ważne jest wsparcie rodziny, powrót do pełnionych ról w rodzinie.
XII. Resocjalizacja w środowisku otwartym: rodzina zastępcza, kuratela sądowa, socjoterapia.
1.Rodzina zastępcza.
Jest to forma opieki na dzieckiem pozbawionym tejże opieki. Istnieją trzy typy rodzin zastępczych:
Rodzina zastępcza spokrewniona z dzieckiem w stopniu pozwalającym na jego alimentację (rodzeństwo lub dziadkowie)
Rodziny spokrewnione w dalszym stopniu i biorą dzieci na czas określony.
Rodziny obce w stosunku do dziecka np. zobowiązały się wykonać wobec dziecka orzeczony środek wychowawczy.
Rodzina zastępcza jest instytucją. Dziecko nie nabywa żadnych praw np. dziedziczenie. Opiekunowie ci są opiekunami prawnymi.
Warunki jakie powinni spełniać rodzice zastępczy:
Muszą dawać rękojmię należytego wykonywania zadań związanych z opieką i wychowaniem.
Muszą mieć obywatelstwo polskie, mieszkać w kraju i korzystać z pełni praw cywilnych.
Nie może być pozbawiona praw obywatelskich i opiekuńczych.
Ma ukończone co najmniej 24 lata.
Nie jest chora na chorobę psychiczną, przewlekłą, zakaźną czy inną która uniemożliwia jej opiekę.
Ma odpowiednie warunki mieszkaniowe i stałe źródło utrzymania.
Obowiązki rodziny zastępczej:
Sprawowanie faktycznej i bieżącej opieki nad dzieckiem oraz jego wychowaniem.
Dziecko może być umieszczone w rodzinie zastępczej w przypadku:
Orzeczenia ograniczenia, pozbawienia lub zawieszenia władzy rodzicielskiej.
Orzeczenia umieszczenia w rodzinie zastępczej jako środka wychowawczego.
Za zgodą rodziców posiadających pełnię władzy rodzicielskiej ale będących w trudnej sytuacji.
Państwo udziela pomocy finansowej rodzicom zastępczym od chwili ukończenia przez dziecko 18 lat. W wyjątkowych wypadkach na czas nauki, ale nie dłużej jak do 25 roku życia (renegocjacja umowy).
2.Kuratela Sądowa
3.Socjoterapia
XIII. MOAS i zakład Sundbo.