Osobowość – jej rozumienie i znaczenie dla życia

Osobowość oznacza umiejętność czy zręczność w kontaktach społecznych. Osobowość jednostki oceniana jest ze względu na jej zdolności wzbudzania pozytywnych reakcji u różnych osób w różnych okolicznościach. W drugim zastosowaniu osobowość rozumiana jest jako najbardziej wyraźne i rzucające się w oczy wrażenie, jakie jednostka wywarła na innych ludziach. O jednostce mówi się wówczas iż ma „osobowość agresywną”, „uległą” czy „lękową”. W każdym z tych wypadków obserwator wybiera tę cechę lub własność, która jest wysoce charakterystyczna dla jednostki i która prawdopodobnie stanowi ważną część ogólnego wrażenia, jakie jednostka wywiera na innych, a osobowość jednostki określana jest przez tę własność. W obu tych zastosowaniach terminu osobowość zawarty jest element oceny.

Osobowość jest żywą, podstawową formą indywidualnej istoty człowieka. Przez osobowość dokonuje się odróżnienia "ja" podmiotu od tego wszystkiego, co nim nie jest, a więc od innych ludzi i świata rzeczy. Dzięki temu doświadczeniu osobowość tworzy zamkniętą jedność strukturalną i funkcjonalną wewnątrz świadomości każdego konkretnego podmiotu. Tak pojęta osobowość ma charakter dynamiczny, nie tylko utrwala stan świadomości, ale go rozwija i wzbogaca o nowe elementy. Na ten obraz osobowości człowieka składają się zarówno pierwiastki zewnętrznego postępu, jak i jego duchowej doskonałości. Szczególną rolę w tym procesie należy przypisać cnotom, a więc indywidualnym predyspozycjom do dobrego działania, nabytym pod wpływem powtarzania pewnych czynności moralnie godziwych. Tradycja chrześcijańska wyróżnia obok cnót kardynalnych (roztropność, sprawiedliwość, męstwo, umiarkowanie) również cnoty teologiczne (wiara,  nadzieja i miłość). Cnoty budują osobowość moralną człowieka w relacji do  prawdy, dobra i piękna. Przeciwstawną siłą do prawdy, kształtującej pozytywnie osobowość moralną, jest fałsz. Przyjmuje on trojaką postać jako fałsz logiczny, moralny i fałsz życia. Zakłamanie, zło i sprzeniewierzenie się stanowi niebezpieczeństwo dla osobowości człowieka, grozi jej degeneracją i rozkładem. Osobowością człowieka, obok etyki, zajmują się również psychologia, etnologia i metafizyka.
Wśród teoretyków osobowości coraz bardziej powszechny jest pogląd, zgodnie, z którym osobowość stanowi produkt zewnętrznych warunków, przy czym idzie tu głównie o środowisko społeczne. Istotę osobowości determinują specyficzne dla człowieka stosunki interpersonalne.

Istnieje głębokie przekonanie, że treść czy istota struktur osobowości kształtowana jest w procesie interakcji człowieka z otoczeniem, zachodzącym w ciągu całego jego życia. Teoretycy osobowości powiązani z poglądem materialistycznym, niezależnie od konkretnych rozwiązań odnośnie do struktury i rozwoju osobowości, podzielają pogląd, że osobowość kształtuje się wyłącznie w działaniu. Należy traktować ją jako wynik działalności ludzkiej oraz jako produkt warunków społeczno - historycznych. Psychologowie osobowości nie ignorują jednak faktu, że ludzie różnią się między sobą pod względem wielu cech zachowania , które już nie można uznać za zjawiska fizjologiczne, i które trudno jeszcze uznać za zjawiska osobowości.

Na osobowość jednostki składają się wszystkie jej cechy. Owe cechy wynikają z jej zachowań. Niektóre cechy wiążą się ze sposobem, w jaki dana osoba działa. Szybkość i wytrwałość stanowią doskonałe przykłady cech charakteryzujących działania. Niektóre cechy są bardziej związane z postawami, np. towarzyskość, patriotyzm. Jeszcze inne cechy wskazują na zainteresowania (estetyczne, sportowe itp.). Do najważniejszych cech osobowości zaliczamy też cechy emocjonalne, jak optymizm i pesymizm, skłonność do irytacji, uleganie nastrojom, spokój i pobudliwość.

Od dawna (pewnie od momentu gdy pojawił się człowiek), przyglądając się sobie i innym pytamy o to, co to jest osobowość, skąd się bierze, od czego zależy. Odpowiedzi zależą od preferencji odpowiadającego, prezentowanej koncepcji, a czasami nawet od preferowanych społecznie trendów.