Przemiany społeczne i polityczne w latach międzywojennych XX w.

ROZWÓJ KULTURY MASOWEJ W STANACH ZJEDNOCZONYCH

Rozwój kultury masowej był możliwy w USA dzięki rozwojowi oświaty i powszechnymi tanim środkom upowszechniania dóbr kultury. Były to między innymi gazety i wydawnictwa wielkonakładowe a także kino i radio, które najwcześniej zaczęły działalność w USA.
Kino rozwijało się bardzo szybko, pierwszy film fabularny nakręcono już w 1903r., ale stało się rozrywką masową dopiero po I wonie światowej. W 1922r. sprzedawano już koło 40 mln biletów na tydzień. W 1927r. wprowadzono kino dźwiękowe, a potem kolorowe to coraz bardziej popularyzowało kinematografie. W latach 30. XX w. sprzedaż biletów zwiększyła się już do 80 mln na tydzień. Właśnie, dlatego powstała nowa gałąź gospodarki tzw. przemysł filmowy. Którego ośrodkiem była i jest do dzisiaj dzielnica Los Angeles Hollywood, znajdują się tam wszystkie najpopularniejsze wytwórnie nagraniowe, plany filmowe i inne instytucje filmowców.

Duży wpływ na rozwój kultury masowej miała tez muzyka, która dzięki produkcji gramofonu czy radio została spopularyzowana i łatwiej dostępna, a także tańsza. W tym czasie, aby posłuchać muzyki nie trzeba było wybierać się do drogich klubów muzycznych, oper czy lokali koncertowych. Muzyka stała się bardziej popularna i musiała być bardziej dostosowano do zwykłych ludzi i ich rozrywki, czyli rożnego typu potańcówek i zabaw tanecznych, które można było zorganizować, przy gramofonie i nie trzeba było zamawiać wielkiej orkiestry. To też rozpoczęło epokę muzyki popularnej, czyli muzyki rozrywkowej nadającej się do tańca i łatwej w odbiorze, był to czas rozwoju muzyki jazzowej.
Głównym motorem produkcji była wytwórczość towarów konsumpcyjnych przeznaczonych dla indywidualnego odbiorcy. Przyczyna tego był rozwój elektryfikacji kraju, który umożliwiał produkcje na dużą skalę maszyn gospodarstwa domowego takich jak lodówka, pralka, odkurzacz czy robot kuchenny, które usprawniały życie zwykłych ludzi. Do najważniejszego działu gospodarki należał tez przemysł samochodowy. Marzeniem każdego obywatela było posiadanie samochodu, który usprawniał życie codzienne, jak i życie zawodowe.
Moda stała się coraz mniej ograniczona, stroje nie ograniczały tak ruchów, kobiet i każdy nowy trend w modzie odsłaniał coraz bardziej zalety kobiece sylwetki. Coraz większe dekolty, bluzki i sukienki bez rękawów, a także noszone przez kobiety spodnie nie budziły teraz takiej wielkiej dezaprobaty jak kiedyś. Było to skutkiem coraz mniej ograniczonych filmów.

Nowy styl spędzania wolnego czasu, sprzyjał faktom równouprawnienia kobiet. Kobiety uczestniczyły w życiu publicznym, głosowały w wyborach, grały w filmach, śpiewały, mogły pracować, także wykonywały prace typowo męskie. Kobiety zmieniały swój ubiór. Mogły się kształcić.
Poprawa życia w USA, sprzyjała tez myśli umoralnienia społeczeństwa. Właśnie, dlatego w 1920r. w styczniu wprowadzono zakaz obrotu i spożywania napojów alkoholowych tzw. prohibicja. Myślą tego przedsięwzięcia było zapewnienie powszechnej trzeźwości i podniesienie poziomu moralnego społeczeństwa. Jednak to się niezbyt udało, bo nie udało się usunąć alkoholu z życia człowieka. Po wprowadzeniu prohibicji alkohol produkowano nielegalnie w kraju lub przemycano z zagranicy. Skutkiem tego było powstanie ogromnej nielegalnej branży przemysłu alkoholowego. Była to podobna sytuacja jak teraz na rynku narkotykowym, gdzie gangi walczą ze sobą i policja o wpływy na tym rynku. Z tego powodu rozwinęły się gangi i mafie, które walczyły w tym czasie o wpływy na tym rynku. Mimo prohibicji każdy Amerykanin mógł z łatwością zdobyć alkohol w lokalach czy nielegalnych sklepach.
EUROPA ZACHODNIA

W Europie Zachodniej I wojna światowa przyczyniła się do bardzo szybkiej demokratyzacji życia politycznego. Partie polityczne przekształcały się a instytucje masowe, do których mógł należeć każdy i wywierały bardzo duży wpływ na życie polityczne kraju. Wybory pięcioprzymiotnikowe stały się norma w krajach europu zachodniej. Polegały na powszechnych, równych, tajnych, bezpośrednich oraz proporcjonalnych,(czyli równych podziałach mandatów, wg zdobytych głosów).

Zmiany, które zaszły podczas wojny w sytuacji kobiet w gospodarce państw zachodnich, były nie do odwrócenia. Dlatego, że kobiety zajęły się nie tylko domem, ale musiały przejąć zajęcia mężczyzn, którzy służyli na froncie, czyli przejęły większość męskich zajęć i je było już podziału na zawody męskie i damskie. Uzyskały prawo głosu w wyborach, uzyskały prawo do samorealizacji poza gospodarstwem domowym, a także możność wykształcenia wyższego i zawodowego.

Ważnym faktem było tez to że gospodarka europejska opierała się prawie całkowicie na gospodarce amerykańskiej. Bo osłabiona po wojnie Europa nie była tak dobrze rozwinięta jak Stany Zjednoczone, które nie ucierpiały prawie wcale na wojnie. Stany wzbogaciły się po wojnie przede wszystkim dzięki Europie Zachodniej, która bardzo optymistycznie patrzyła na amerykańskie rozwiązania techniczne. Jednak nie tylko amerykańska technika rozwijała się dobrze w Europie, ale także kinematografia i muzyka rozrywkowa. Moda amerykańska pozwoliła kobietom europejskim porzucenie tradycyjnych strojów i upodobnienie się do kobiet Ameryki Płn. A także postawa amerykańskich kobiet zachęcała do robienia kariery zawodowej.

Amerykanizowała się kultura, moda i kinematografia, ale takie dziedziny sztuki jak literatura piękna, sztuka plastyczna czy muzyka poważna, szły własnym torem i nie poddawały się wpływom USA. Kontynuowano nurty artystyczne zapoczątkowane jeszcze przed wojną. Najbardziej znanym kierunkiem sztuki powojennej Europy był surrealizm. Przeciwnikami sztuki surrealistycznej byli twórcy awangardowi, czyli inaczej abstrakcjoniści. A nowym zjawiskiem w twórczości była sztuk zaangażowania.
Surrealizm charakteryzował się tym, że twórcy chcieli uwolnić sztukę od ograniczeń narzuconych jej przez racjonalizm. Czerpali oni swoje pomysły z teorii Freuda, Junga i Bergsona, eksponując znaczenie podświadomości, zwykłego przypadku, absurdu oraz zdarzeń zupełnie irracjonalnych.

Twórcy zaczęli interesować się sztuka awangardową już w 1914r., ale dopiero trzy lata później Marcel Duchamp, który wykorzystywał w swojej twórczości produkowane masowo przedmioty życia codziennego, zaprezentował na wystawie zwykły pisuar i podpisał się jak R.Mutt(po. głupek), a rzeźbę nazwał Fontanna. Duchamp z całą zażartością bronił swojego dzieła tym, że nie ma znaczenia czy p.Mutt sam zbudował ten pisuar czy go kupił, ale on go wymyślił. Bo wybrał sobie zwykły przedmiot codziennego użytku i ochrzcił go na nowo.
Sztuka zaangażowana była nowym zjawiskiem wśród artystów. Niektórzy uważali, że zdaniem sztuki jest wpieranie wielkich idei. Dlatego sztuka była kierowana do konkretnego odbiorcy, przemawiała do niego zrozumiałym językiem i służyć przekonaniu go do wyższych racji. Niektóre kraje, uznały takie pojmowanie sztuki.

EUROPA ŚRODKOWO-WSCHODNIA

Mapa Europy Środkowo-Wschodniej zmieniła się w znacznym stopniu, na ziemiach należących do cesarstw rosyjskiego, habsburskiego oraz tureckiego, powstały nowe państwa takie jak Finlandia, Łotwa, Litwa, Estonia, Polska, Czechosłowacja, Jugosławia i Albania. Niektóre kraje zyskały terytorium, a niektóre straciły.
Po wojnie prawie wszystkie państwa nowo powstałe i istniejące już przed wojną, przyjęły demograficzno-parlamentarny model ustroju. Nawet, jeśli dalej zostawały monarchiami, jednak tylko Węgry pozostały pod władzą dyktatorską admirała Miklósa Horthyego.
Systemy demokratyczne w krajach Środkowo-wschodniej Europy nie utrzymywały się długo, ponieważ obywatele tych krajów nie mieli pojęcia o demokracji. Nie byli zdolni do tworzenia nowych partii politycznych i do kontrolowania na bieżąco partii oraz polityków. To właśnie prowadziło do wyobcowania jednej partii politycznej lub elity, a cała myśl demokracji traciła swoje poparcie wśród ludności. Jedynym krajem, który do końca lat międzywojennych pozostawał demokratycznym była Czechosłowacja.
Następną przyczyną niskiego poziomu życia w Europie środkowo-wschodniej było zacofanie gospodarcze i cywilizacyjne. Słaba gospodarka i niskie ceny produktów przeznaczonych na eksport wcale nie wzbogacały gospodarki ubogich państw. Właśnie dzięki brakowi kapitału nie można było przeprowadzić żadnych inwestycji i to pogłębiało daleko idące zacofanie.
A te tereny europy nie były pozbawione konfliktów przyczynami było między innymi: problemy narodowościowe, które zauważalne były miedzy innymi na terenie Węgier, które pozbawione zostały ziemi na rzecz Słowacji, Jugosławii czy Rumuni, a to znaczy, że także ludności, między którą dochodziło do wielu konfliktów na terenie tych państw. Problemem był także jak zawsze problemy terytorialne.

ŚWIATOWY KRYZYS GOSPODARCZY

Zarówno Niemcy jak i Wielka Brytania zależne były od amerykańskich pożyczek, które miały służyć spłaceniu wojennych kredytów u wierzycieli, którzy głównie byli Amerykanami. Ale ponieważ gospodarka Amerykańska kwitła, taka zależność nie wydawała się nieść za sobą poważnego ryzyka.
Stany Zjednoczone nie poniosły w wojnie takich strat jak Europejczycy, produkcja, eksport i dochody rosły. Ponieważ wartość udziałów ciągle rosła, wielu ludzi stwierdziło, że kupno akcji na giełdzie to pewna i prosta droga, by ulokować i powiększyć swój kapitał. Reguły handlu na giełdzie pozwalały osobom posiadającym niewielki kapitał na kupowanie „na kredyt”, a to sprawiło, że zaczęły się mnożyć nowe przedsiębiorstwa. Często zdarzało się, że grupa nowych przedsiębiorstw opierała się na jednym kapitale spółki założycielskiej. Dopóki wszystko szło dobrze nietrwałość takich rozwiązań wydawała się nieistotna, a duży popyt na akcje wciąż podwyższał ich cenę.

Ceny akcji pięły się w górę, aż osiągnęły zawrotne ceny. We wrześniu 1929r. kursy zaczęły spadać. Akcjonariusze zaniepokoili się, potem wybuchła panika, w dniu nazwanym „czarnym czwartkiem”(24 października 1929r.) sprzedano ponad 12 mln akcji. Teraz proces odwrócił się, zamiast kupować i zwiększać cenę, wszyscy masowo sprzedawali akcje i ich ceny spadały.
Kupując na kredyt nie mogli spłacić swoich zobowiązań i tracili udziały. Niedofinansowane spółki ni były w stanie pokryć swych strat i upadały. Do końca roku krach zrujnował wiele przedsiębiorstw i osób prywatnych. Chociaż paniczna sprzedaż wreszcie ustała, spadek cen utrzymywał się jeszcze prawie przez trzy lata.

Wszystkie przedsiębiorstwa, od kopalń i fabryk, po sklepy, ucierpiały pośrednio lub bezpośrednio na krachu. Firmy upadały, a banki domagały się spłat długów. W rezultacie koło 5000 banków zostało zamkniętych. Liczba amerykanów pozostających bez pracy wzrosła do ponad 13 mln, a bezdomność i skrajna nędza stały się zjawiskami powszechnymi.
Gospodarki państw europejskich szybko odczuły skutki kryzysu, ale dopiero w 1931r. jego wpływ stał się w pełni widoczny. W maju bankructwo austriackiego banku Kreditanstalt pociągnęło za sobą załamanie systemu finansowego w całej środkowej Europie. Szczególnie silnie kryzys uderzył w Niemcy, uzależnione od amerykańskich kredytów i inwestycji, na które już nie mogły liczyć. Liczba bezrobotnych wzrosła tam o 6 mln. W ciągu kilku tygodni kryzys dosięgnął Wielką Brytanie. Nawet słabiej uprzemysłowione państwa, jak Włochy czy Francja, odczuły silnie jego skutki. Ponieważ popyt na takie wyroby jak kawa, bawełna, cukier czy jedwab, dramatycznie spadł, kraje całego świata od Brazylii po Japonie stały się ofiarami kryzysu.

Jak się ratowano z kryzysu? Ekonomiści w 1929r. nic nie robili, pojawiały się publikacje, że tak widocznie musi być, jednak, kiedy całe to zjawisko zaczęło się przeciągać, szukano ratunku. Inny sposób proponował rząd, a inny kapitaliści. Interwencjonalizm państwowy, zaproponowany przez rząd przyszedł z USA, zastosowano tam politykę nowego ładu, dzięki niej sprywatyzowano większą część przedsiębiorstw, państwo znacznie sterowało ilością produkcji, ale Stany dzięki temu szybko wzniosły się z kryzysu. Służyły temu też mniejsza ilość godzin, ale większa liczba pracowników. Taką samą politykę zastosowano w Niemczech.
Kapitaliści ratowali gospodarkę przez łączenie przedsiębiorstw w kartele, i kierowanie gospodarki przez kapitalistów, ale to prowadziło do bezrobocia.