Rola witamin w życiu człowieka
Ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu człowieka odgrywają witaminy. Witaminy są to egzogenne związki chemiczne. Aby jednoznacznie wykazać rolę witamin, należy przeanalizować procesy, w których biorą one udział. Witaminy mogą być wchłonięte tylko w postaci prostych związków organicznych. Dzięlą się ze względu na funkcje: a)prosetetyczne-znajdują się we wszystkich komórkach i wchodzą w skład koenzymów (witaminy grupy B, witamina K), b)indukcyjne-nie uczestniczą w całokształcie metabolizmu, więc nie są równomiernie rozmieszczone w organizmie (witaminy A, C, D). Dzielą się również na rozpuszczalnośc: a)rozpuszczalne w tłuszczach (witaminy A, D, K) b)rozpuszczalne w wodzie(witaminy grupy B, witamina C). Głównym źródłem witamin są warzywa i owoce. Witaminy mogą także powstawać w organizmie z pobieranych substancji wyjściowych-prowitamin. Jeżeli mamy brak lub niedobór witamin nazywamy to AWITAMINOZA, natomiast nadmiar witamin to HIPERWITAMINOZA. Brak witamin w organizmie człowieka może spowodować upośledzone wchłanianie, zwiększenie działania związków chemicznych-antywitamin, zbyt małej podaży w pożywieniu. Czynniki które powodują niedobór witamin:
-niedostateczne lub nieprawidłowe odżywianie,
-podeszły wiek,
-alkoholizm,
-przyjmowanie leków,
-zaburzenia trawienia (żołądek, jelito cienkie),
-leczenie antybiotykami,
-przewlekłe choroby wątroby.
Wzmożone zapotrzebowanie na witaminy jest podczas ciąży w trakcie karmienia piersią oraz u osób które uprawiają sport wyczynowy. Witaminy rozpuszczalne w wodzie wydalane są przez nerki z moczem, więc nie dochodzi do gromadzenia się ich w nadmiarze w ustroju. Natomiast witaminy rozpuszczalne w tłuszczach mogą gromadzić się w narządach wewnętrznych, zwłaszcza w wątrobie, powodując szkodliwy dla organizmu nadmiar witamin-hiperwitaminozę, np.: podczas stosowania dużych dawek witaminy A i D. Wszystkie witaminy z grupy B mają wiele cech wspólnych i z tego względu są często określane jako witaminy B-kompleks. Są one rozpuszczalne w wodzie. Do grupy witamin B należą : tiamina (witamina B1), ryboflawina (witamina B2), niacyna (kwas nikotynowy, nikotynamid, witamina B3, witamina PP) kwas pantotenowy (pantenol, pantotenian wapnia, witamina B5), biotyna (koenzym R, witamina H), cholina, inozytol, pirydoksyna (adermina, witamina B6), kwas foliowy (folacyna, witamina B11, B14witamina M), kobalamina (cyjanokobalamina, witamina B12), kwas orotowy (witamina B13), kwas pangamowy (Calgam, witamina B15), letril (witamina B17), kwas para-aminobenzoesowy (PAB). Witamina A jest bardzo ważna do prawidłowego funkcjonowania narządu wzroku, do utrzymywania prawidłowego stanu skóry i błon śluzowych, a także do niektórych funkcji seksualnych i mechanizmów odpornościowych. Stany i choroby, w których występuje nadmiar witaminy A:
-spożywanie nadmiernych ilości wątroby zwierzęcej
-przyjmowanie dużych dawek witaminy A.
Stany i choroby, w których występuje niedobór witaminy A:
-nieprawidłowe odżywianie
-sztuczne odżywianie
-choroby
-stres psychiczny.
Witamina D wpływa na przemianę wapnia i fosforu i odgrywa istotną rolę w tworzeniu kości.
Stany i choroby, w których występuje nadmiar wit.D:
-przyjmowanie dużych dawek wit.D
Stany i choroby, w których występuje niedobór wit.D:
-niedobór światła słonecznego
-wiek dziecięcy
-ciąża
-zaburzenia trawienia tłuszczów
-zaburzenia metabolizmu kości
-wrodzona odporność na wit.D.
Witamina K jest zbiorczą nazwą grupy trzech substancji:wit.K1(filochinon), wit.K2(menachion), wit.K3(naftochion). Witamina K ma istotne znaczenie dla produkcji pewnych ważnych białek w ustroju, szczególnie czynników krzepnięcia. W celach profilaktycznych stosowane jest doustne podawanie wit.K1 niemowlętom.
Witamina C potrzebna jest do tego, by wiele życiowych procesów biochemicznych i fizjologicznych mogło przebiegać bez zakłóceń. Wit.C zwiększa m in. wchłanianie żelaza zawartego w pożywieniu, stabilizuje tkankę łączną (biosynteza kolagenu), wzmacnia układ odpornościowy, wpływa korzystnie na produkcję hormonów i neuroprzekaźników i działa odtruwająco na organizm.
Stany i choroby, przy których występuje niedobór wit.C:
-reumatyczne schorzenie stawów
-choroby przewodu pokarmowego
-infekcje
-dializa
-alkoholizm.
Witamina B1-tiamina:
Występuje w organizmie ludzkim w czterech różnych postaciach: jako wolna tiamina oraz w postaci trzech estrów fosforanu tiaminy. Jest ona jednym z najważniejszych koenzymów. Organizm potrafi magazynować ją tylko w niewielkim stopniu dlatego musi być ona przyjmowana wraz z pożywieniem.
Witamina B2-ryboflawina:
Wit.B2 jest pojęciem zbiorczym dla wolnej ryboflawiny i dwóch innych związków ryboflawiny. Ryboflawina występuje we wszystkich organizmach roślinnych i zwierzęcych. Wit.B2 bierze udział w metabolizmie węglowodanów, aminokwasów, kwasów tłuszczowych i puryn, a także w przemianach energetycznych i metabolizmie hormonów.
Witamina B6-pirydoksyna:
Składa się z sześciu różnych związków, bierze udział w licznych procesach metabolicznych, a przede wszystkim przemiany aminokwasów. Ponadto odgrywa ważną rolę w biologicznej produkcji naturalnych barwników i kobalaminy oraz substancji przekaźnikowych układu nerwowego (neuroprzekaźniki).
Witamina B12-kobalamina:
Magazynowana jest w wątrobie. Ustrój ludzki potrafi z łatwością wykorzystywać kobalaminy naturalne i syntetyczne. Wit.B12 bierze udział w wytwarzaniu krwinek czerwonych oraz wpływa na metabolizm białek.
Witamina B13 -kwas orotowy:
Jej cechą jest zdolność przetwarzania stosunkowo mało wartościowych substancji w bardzo wartościowy budulec. Witaminy tej bardzo potrzebują ludzie starsi, których organizm gorzej przyswaja spożyte pokarmy.
Źródła:
"Jak zdrowo żyć"- Dr Stephen Carroll, Dr Tony Smith
"Nasze zdrowie"- Ulf Bohmig
"Czy jesteś zdrowy"- Dr Eberhard J. Wormer
Encyklopedia Popularna PWN- wydanie ósme, rok 1982
Popularna Encyklopedia Guinnessa - wydanie z roku 1995
Internet