Rola diety w życiu człowieka

Dieta odgrywa bardzo ważną rolę w życiu człowieka. Dostarczając organizmowi odpowiednich składników odżywczych, prawidłowo się rozwijamy i funkcjonujemy. Dlatego tak ważne jest, aby zwracać uwagę na to, co i jak się je. Nauką zajmującą się racjonalnym żywieniem jest dietetyka.
Bada ona rolę składników pokarmowych w przemianach materii i energii na poziomie komórek, narządów, układów i całego organizmu. Dzięki wynikom tych badań możliwe jest wskazanie zagrożeń wynikających z nieprawidłowego odżywiania, weryfikacja oraz określenie konkretnych zaleceń i diet najlepiej służących do utrzymania zdrowia.
Zrównoważona dieta to taka, która jest złożona z białek, tłuszczów i węglowodanów. Dostarcza ona organizmowi niezbędnych substancji odżywczych, wykorzystywanych do wzrostu, produkcji energii oraz procesów naprawczych. Powinna ona zawierać również niezbędne sole mineralne, witaminy oraz błonnik Białka stanowią podstawowy budulec komórek, pomagają zwalczać infekcje, transportują substancje do wszystkich części organizmu i tworzą enzymy oraz hormony. Dobowe zapotrzebowanie na białko u dorosłego człowieka wynosi 1g na 1 kg masy ciała, a u dzieci, młodzieży i kobiet karmiących waha się od 1,5-3,5 g na 1 kg masy ciała. Kolejną grupą makroelementów są tłuszcze, które dostarczają dwa razy tyle energii co białka i węglowodany, a także są niezbędne do działania niektórych witamin ( rozpuszczania ) i wchłaniania ich ze światła jelita. Stanowią również dla organizmu warstwę izolacyjną. Dzienna norma spożycia tłuszczów przez osoby dorosłe wynosi 1 g na 1 kg masy ciała. Podwyższoną ilość tłuszczów powinny spożywać osoby ciężko pracujące, uprawiające sport , przebywające w niskich temperaturach. Inną potrzebną grupą związków w diecie są węglowodany. Produktem przekształceń węglowodanów jest glukoza- główny substrat energetyczny komórek i „paliwo” wykorzystywane przez mózg. Węglowodany złożone zawierają błonnik, ważny element do funkcjonowania układu pokarmowego. Dobowe zapotrzebowanie na cukrowce u osoby dorosłej wynosi 5-6 g na 1 kg masy ciała i zależy od wielkości energii wydatkowanej przez organizm oraz od poziomu spożycia tłuszczów. Cukrowce są główną grupą składników pokarmowych wykorzystywanych przez organizm jako źródło energii potrzebnej do pokrycia dobowych wydatków energetycznych. Składniki mineralne stanowią ok. 4% masy ciała, jednak poprzez ich wydalanie z moczem, potem, kałem trzeba je uzupełniać. Witaminy mimo niewielkiego zapotrzebowania % odgrywają istotną rolę.
W normalnej diecie składniki dostarczające energii powinny występować w następujących proporcjach: białka 12-14% do 15%; tłuszcze 30% ( w tym minimum 3% powinny stanowić niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe); węglowodany 50-60% w tym ok. 10% cukry proste ( nawet do 70% kosztem tłuszczów). Ilość energii, jaka może się wyzwolić w organizmie po spożyciu posiłku nazywamy jego kalorycznością lub wartością kaloryczną tego pożywienia. Współczynnik ( równoważnik) energetyczny - określa ilość kcal ( kilokaloria), jaka wyzwala się podczas spalania w organizmie lub poza nim 1 g danego składnika pokarmowego.
Zachwianie równowagi żywieniowej powodują różnorakie schorzenia takie jak: nadwaga, otyłość, anoreksja, bulimia, niedożywienie. Nadwaga to nadmierny ciężar ciała w stosunku do wzrostu. Nadwaga często prowadzi do otyłości, z którą mamy do czynienia, jeśli masa ciała przekracza o 20% górną granicę należnej masy ciała. Jest ona przyczyną wielu zaburzeń fizjologicznych i innych chorób. Ludzie otyli mają większe skłonności do zachorowania m.in. na cukrzyce, miażdżyce, nadciśnienie, choroby serca. Otyłość powoduje skrócenie życia. Jednym z czynników powodujących tą przypadłość jest nieprawidłowe odżywianie. Stosunkowo łatwo można z nią walczyć przez odpowiednią dietę i ćwiczenia. Trudnymi do zwalczenia chorobami są:anoreksja i bulimia. Bulimia polega na objadaniu się, a następnie prowokowaniu wymiotów. Bulimik na ogół wygląda zdrowo. Objawami bulimii są: arytmia serca, powiększenie gruczoły szyjne, rany na przełyku, przepuklina, zakażenie gruczołów ślinowych, blizny na grzbiecie dłoni od częstego wkładania do gardła w celu wywołania wymiotów, zawroty głowy, omdlenia, zmęczenie i bóle mięśni oraz gardła.
Przy częstych wymiotach kwasy żołądkowe niszczą szybko szkliwo, co można zaobserwować po wewnętrznej stronie zębów, a także takich objawów jak:
liczne dziury w zębach, ubytki zębów, poważne schorzenia dziąseł.
Bulimicy, którzy są przez cały czas odwodnieni na skutek utrzymania surowej diety, nadużywania środków przeczyszczających i wymiotów są narażeni na niebezpieczeństwo zachorowania na kamienicę nerkową. Wśród bulimików, którzy wymiotują pięć lub więcej razy dziennie może wystąpić samoczynne zwracanie jedzenia. Nadużywanie środków przeczyszczających wywołuje ubytki potasu, sodu i magnezu. Poważną konsekwencją o podłożu psychicznym jest poczucie podporządkowania jedzeniu. Kiedy objadanie się i przeczyszczanie jest częste i utrwala się, osoba cierpiąca na bulimię nagle dostrzega, że jej całe życie obraca się wokół żywności? Cykl objadania się i przeczyszczenia staje się podstawową organizacją całego dnia. Bulimik pragnie stłumić w sobie pęd do obżarstwa, ale gdy zaczyna się objadać nie jest w stanie przestać. Jest to silniejsze od niego. Poczucie samotności w tłumie:, choć bulimik sprawia często wrażenie osoby towarzyskiej w rzeczywistości czuje się samotny. Jednakże bulimika łatwiej namówić na leczenie niż anorektyka.
Anoreksja, czyli jadłowstręt psychiczny często nazywa się „chorobą odchudzających się”, ale wbrew temu potocznemu określeniu, przyczyna choroby jest o wiele bardziej złożona niż proste pragnienie utraty wagi. Prowadzi także, w odróżnieniu od racjonalnej diety odchudzającej, do bardzo silnego uzależnienia psychicznego. Anoreksja jest poważnym problemem polegającym na braku łaknienia, dotykającym niemal wyłącznie młodych ludzi między 11 a 30 rokiem życia. Cierpią na nią częściej dziewczęta niż chłopcy. Popularność szczupłej sylwetki i urody zewnętrznej promowana przez filmy, reklamy i telewizję może usprawiedliwiać odmawianie sobie pokarmu. Wiele nastolatek skłonnych jest do przesady naśladować modne sylwetki, choć wcale nie mają nadwagi.
Kiedy normalna, zdrowa osoba zaczyna się odchudzać, może zrezygnować z diety w każdej chwil? Dla większości ludzi uczucie głodu czy wyrzekanie się ulubionej potrawy jest tak nieprzyjemne, ze problemem jest wytrwanie przy podjętej decyzji. Tymczasem anorektycy są tak silnie skoncentrowani na problemie swej wagi, że nie potrafią przerwać głodówki. Czasem stosują dodatkowo środki farmakologiczne (np. leki czyszczące) i prowokują wymioty. To może doprowadzić do zaburzenia równowagi hormonalnej organizmu i spadku jego odporności oraz wydolności. Najważniejsze jest rozpoznanie choroby i jak najwcześniejsze rozpoczęcie leczenia. Choć w początkowej fazie trudno rozpoznać anoreksję, potem utrata wagi jest tak oczywista, że nie ulega wątpliwości konieczność wizyty u lekarza. Poza widoczną utratą wagi u anorektyka występują także inne charakterystyczne objawy. W przypadku młodej dziewczyny może dojść do zatrzymania miesiączki, może cierpieć na biegunki i zaparcia. Pogorszy się jej krążenie krwi i w związku z obniżeniem odporności, będzie bardziej podatna na infekcje. Może też nastąpić zmiana w zachowaniu. Może stać się skryta i nietowarzyska, nagle mieć złe wyniki w szkole, może wykazywać nadwrażliwość, co do swojego wyglądu. Zdarzyć się nawet może, że zacznie chować jedzenie, udając przed rodziną, że je normalnie.
Dbające o zdrowie rodziny zwrócą się o pomoc lekarską na długo przez zaostrzeniem się objawów. Podstawowe zadanie polega na zwiększeniu wagi przynajmniej do poziomu nie zagrażającego życiu, co może wymagać hospitalizacji. Potem następuje trudniejsza część kuracji. Obejmuje ona rozmowy z rodzicami w celu ustalenia natury choroby i jej przyczyn, by na ich podstawie opracować sposoby zaradzenia trudnej sytuacji. Przede wszystkim ofiara choroby musi zrozumieć, że jadłowstręt psychiczny nie jest jedynie związany z problemem wagi. Pacjentka, przy pomocy terapeuty, musi rozpocząć poszukiwanie własnej tożsamości, a także stawić czoła wewnętrznym lękom i wątpliwościom. Musi także uwierzyć, że jej opinia o samej sobie i swoim wyglądzie była błędna i stopniowo wypracować nowy wizerunek własnej osoby.

Niedożywienie to zbyt mała masa ciała w stosunku do wzrostu i spowodowane jest %; niedostateczną podażą substratów odżywczych lub ich nadmierną utratą. Obecnie nastała moda na odżywianie bezmięsne, czyli wegetarianizm. Jako najogólniejsza orientacja żywieniowa kładzie największy nacisk na wyłączenie z diety mięsa, motywując to względami humanitarnymi i zdrowotnymi. Jako zalecane pokarmy wskazuje warzywa, owoce, zboże i nabiał. W granicach tej orientacji istnieją jednak kierunki, z których każdy postuluje całkiem odmienne sposoby żywienia.
Wśród nich wyróżniamy:
-lakto-owo-wegetarianizm
-lakto-wegetarianizm
-weganizm
-witarianizm
-rutarianizm
Lakto-owo-wegetarianizm to odmiana wegetarianizmu, w której nie zjada się tylko i wyłącznie zwierząt, korzystając jednak z ich produktów w postaci mleka i przetworów oraz jajek. Lakto - oznacza mleko, owo - jajko. Ta forma wegetarianizmu jest najbardziej powszechną wśród wegetarian.
Lakto-wegetarianie, jak łatwo się domyślić, idą o krok dalej, odrzucając spożywanie jajek. Jest to głównie spowodowane postrzeganiem jajka jako wczesnej fazy rozwoju kury.
Weganizm reprezentuje stanowisko wegetariańskie w wersji bardziej radykalnej i konsekwentnej, głosząc potrzebę odżywiania wyłącznie roślinnego z wyłączeniem nie tylko mięsa, ale i wszystkich pokarmów pochodzenia zwierzęcego, jak mleko i jego przetwory oraz jajka, w przekonaniu, że bardzo trudno by było oddzielić handel krowim mlekiem od handlu krowim mięsem, a handel jajkami - od handlu drobiem.
Witarianizm wyklucza z diety pokarmy gotowane, stawiając na spożywanie wyłącznie surowych warzyw i owoców. Podczas gotowania każdy pokarm ulega częściowemu bądź całkowitemu "wypraniu" z witamin. Spożywanie surowych pokarmów umożliwia przyswojenie wszystkich ich składników, ponieważ żadne z nich nie są zabijane wysoką temperaturą gotowania czy smażenia. Ponadto pokarmy surowe nieporównywalnie lepiej i szybciej są przez organizm trawione i wydalane.
Frutarianizm to jeszcze dalej idąca odmiana wegetarianizmu. Frutarianie spożywają wyłącznie owoce i orzechy. O tym, że owoce są pokarmem odpowiednim dla człowieka, świadczy nie tylko przystosowanie jego przewodu pokarmowego, ale także budowa całego ciała. Wyprostowany tułów, który umożliwia sięganie po wysoko rosnące owoce, chwytliwe palce, służące do zdejmowania ich z drzewa. Z powodów klimatycznych ta odmiana wegetarianizmu jest mało popularna, zwłaszcza w naszym regionie.
Każda z wyżej wymienionych odmian wegetarianizmu posiada wielu zwolenników, i choć najwięcej jest "zwykłych" wegetarian, łączy nas wszystkich jedno - dążenie do jak najmniejszego sprawiania bólu zwierzętom. Nie ma reguł i nakazów, nikt do niczego się nie zmusza. Postępowanie każdego wegetarianina wypływa z jego wewnętrznych potrzeb i sumienia, sposobu pojmowania życia, światopoglądu. I choć niektóre z przedstawionych form wegetarianizmu mogą się Wam wydawać dziwne, śmieszne czy nawet "nienormalne", zapewniam, że żadna z nich - prawidłowo prowadzona - nie tylko nie szkodzi, ale sprzyja zdrowiu i pomaga w walce z wieloma chorobami i ich zapobieganiu, a zwłaszcza dotyczy to tzw. chorób cywilizacyjnych, takich jak rak, nadciśnienie, miażdżyca, cukrzyca, osteoporoza i wiele innych.
Z wyżej przedstawionych aspektów wynika, że dieta stanowi nieodłączny element życia każdego człowieka i jest ona bardzo ważna