Przystosowanie organizmów do zdobywania i trawienia pokarmu.
Trawienie to zespół złożonych procesów chemicznych i fizycznych zachodzących w orga-nizmie człowieka i zwierząt, prowadzących do rozkładu pokarmu na związki prostsze, które mogą być wchłonięte i zasymilowane przez organizmy; trawienie odbywa się stopniowo w kolejnych odcinkach przewodu pokarmowego( z wyjątkiem najniższych bezkręgowców i jednokomórkowców ), gdzie pokarm ulega rozdrabnianiu, zmiękczaniu, rozcieraniu i trawie-niu przez enzymy zawarte w sokach trawiennych ( wydzieliny gruczołów trawiennych ), a także przez bakterie; proste składniki pokarmowe powstają w wyniku trawienia są następnie w jelicie wchłaniane, a nie strawione i zbędne substancje usuwane na zewnątrz; u człowieka i wyższych kręgowców trawienie chemiczne rozpoczyna się już w jamie ustnej gdzie następu-je częściowy rozkład wielocukrów; w żołądku rozpoczyna się enzymatyczne trawienie białka i tłuszczów; trawienie zostaje zakończone w jelicie – pod działaniem enzymów zawartych w soku trzustkowym oraz jelitowym i pod wpływem żółci; produkty trawienia – aminokwasy, cukry proste, kwasy tłuszczowe wchłaniane są w jelicie cienkim.
1. Pierwotniaki. Odżywianie się u pierwotniaków może mieć różny charakter; mogą one być organizmami samożywnymi (np. wiciowce roślinne, zaliczane od niedawna do pierwot-niaków), samożywnymi lub cudzożywnymi zależnie od warunków środowiska (np. euglena) lub wyłącznie cudzożywnymi (np. wiciowce zwierzęce, orzęski, sarkodowe); cudzożywne od-żywianie polega na wybiórczym transporcie poprzez błonę komórkową rozpuszczonych składników pokarmowych lub na endocytozie; u wielu pierwotniaków istnieje stałe miejsce pobierania pokarmu, cytostom; organellami trawienia są wodniczki pokarmowe, do których dołączają się pęcherzykowate struktury — lizosomy, zawierające enzymy trawienne; nie stra-wione resztki są usuwane bądź w dowolnym miejscu błony komórkowej (np. u ameb), bądź w stałym, zw. cytopyge (u orzęsków); zbędne produkty przemiany materii, nadmiar wody i soli miner. są bądź wydalane z cytoplazmy w dowolnym miejscu błony komórkowej, bądź „zbierane” przez wodniczki tętniące — organelle osmoregulacji i wydalania, a następnie usu-wane w określonym miejscu pellikuli. Materiałem zapasowym są u pierwotniaków głównie węglowodany (np. paramylon) i tłuszcze.
2. Jamochłony to zwierzęta, które mogą żyć tylko w wodzie. Najczęściej można je spo-tkać w morzach. Mają bardzo prostą budowę. Do wnętrza ciała prowadzi jeden otwór gębowy, który jest otoczony czułkami. Do zabijania drobnych zwierząt, którymi się żywią, służą im specjalne komórki parzydełkowe. Są to zwinięte nitki pokryte jadem, które są "wystrzelane" jak z procy. Jest to trucizna groźna nawet dla ludzi. Po oparzeniu przez wielką meduzę na skó-rze pojawiają się bąble, podobnie jak po dotknięciu liścia pokrzywy. Zdarzają się też gatunki jamochłonów, które mogą śmiertelnie poparzyć człowieka.
3. Płazińce (np. tasiemiec) tak bardzo przystosowały się do pasożytniczego trybu życia iż utraciły układ pokarmowy. Żyją one w ciele, a właściwie w jelicie "swego" żywiciela i wchła-niają całą powierzchnią ciała pokarm już strawiony.
4. Pierścienice to zwierzęta, które mają ciało podzielone na segmenty, czyli pierścienie. Żyją w wodzie albo w bardzo wilgotnych miejscach. Oddychają całą powierzchnią skóry.
a) wieloszczety to morskie zwierzątka, które swoją nazwę zawdzięczają sztywnym szcze-cinkom, umieszczonym na ciele. Szczecinki pomagają im w zakopywaniu się w piasku, a tak-że działają jak kotwice. Wieloszczety żyją w norkach albo ochronnych rurkach. Niektóre pły-wają i w razie niebezpieczeństwa uciekają, chowając się w szczelinach skał.
b) dżdżownice to znane wszystkim zwierzęta lądowe. Każdy z nas widział je na pewno, gdy po deszczu wychodzą na powierzchnię ziemi. Dzieje się tak dlatego, że pod mokrą ziemią nie ma powietrza i nie mogą oddychać. Są to bardzo pożyteczne stworzonka, ponieważ spulchniają ziemię i mieszają ją. Ogrodnicy bardzo je lubią, bo rośliny lepiej rosną w miej-scach, gdzie dżdżownice wykopały swoje korytarzyki. Zwierzęta te nie mają oczu, czułków i nóżek - wszystkiego, co mogłoby przeszkadzać im w ryciu podziemnych kanalików.
Wszyscy słyszeli o pijawkach, które żyją w rzekach i jeziorach. Żywią się one krwią innych zwierząt. Mają specjalne przyssawki, którymi przyczepiają się do skóry przepływającego albo stojącego w wodzie zwierzęcia. Dawniej lekarze i znachorzy polecali jako kurację na różne choroby - "puszczanie krwi". Stosowano do tego zabiegu właśnie pijawki, które wydzielają specjalną substancję, zapobiegającą krzepnięciu krwi. Nie jest to na pewno przyjemne i każdy z nas, widząc w wodzie pijawkę, stara się raczej unikać spotkania z tym małym stworzonkiem.
5. Stawonogi.
a) owady - ciało składa się z trzech części: głowy, tułowia i odwłoka. Z tułowia wyrastają najczęściej dwie pary skrzydeł i trzy pary odnóży. Są również owady bezskrzydłe.
Owady mają oczy proste, czyli przyoczka oraz złożone, to znaczy zbudowane z wielu małych oczek, z których każde odbija osobny obraz. Widzą więc one zupełnie inaczej niż my.
Owad nie widzi dobrze kształtów, ale za to bardzo dobrze dostrzega ruch. Mucha, do której się zbliżymy, szybko ucieka właśnie dzięki temu sposobowi widzenia. Na głowie owady mają czułki, którymi wyszukują pożywienie i badają otoczenie. Aparaty gębowe owadów bardzo się różnią. Niektóre mają ssawki, inne języczki, którymi zlizują pokarm, jeszcze inne, jak na przykład komar - kłujące ssawki. Odżywiają się na różne sposoby: wypijają nektar z kwiatów jak motyle, zjadają resztki zbutwiałych liści, wysysają krew zwierząt, niszczą nasze zapasy, grasując po spichlerzach i kuchniach. Owady oddychają tchawkami, czyli cienkimi rurkami przez które przepływa powietrze.
b) skorupiaki - podobnie jak owady składają się z głowy, tułowia i odwłoka. Niektóre sko-rupiaki mają głowę połączoną z tułowiem i pokryte są pancerzem. Homary i raki potrafią od-skoczyć szybko do tyłu, uderzając odwłokiem. Pancerz skorupiaków nie rośnie. Co jakiś czas pancerz pęka i zwierzę wychodzi z niego jak z ciasnego ubrania. Na miejsce starego rośnie nowy. Taka zmiana nazywa się: linienie. Skorupiaki oddychają skrzelami, ponieważ żyją w wodzie.
c) pajęczaki - są jadowite, mają wiele nóg i szybko się ruszają. Nie możemy zapominać, że są pożyteczne, bo żywią się larwami i owadami, które niszczą uprawy roślin. Pająki robią pa-jęczyny, wysnuwając lepkie nici i łapią w nie owady, którymi się żywią, zabijając je śmiercio-nośnym jadem. Kleszcze i roztocza to też pajęczaki. Roztocza wyrządzają nam duże szkody, niszcząc rośliny uprawne. Kleszcze są bardzo niebezpieczne dla zwierząt i ludzi, ponieważ wgryzają się w skórę, wypijając krew i przenoszą groźne zarazki.
6. Mięczaki.
Mięczaki to zwierzęta, które mają muszlę na zewnątrz albo wewnątrz ciała. Żyją na całym świecie, na lądzie, w morzu, w rzekach i jeziorach. Mięczaki mają specjalny fałd skóry, który wytwarza muszlę. Do jej budowy potrzebny jest wapń. Zwierzę rośnie, a jego muszla rośnie razem z nim. Muszelki ślimaków mogą mieć przeróżne kształty: okrągłe, stożkowate, pokryte kolcami lub gładkie. Są też ślimaki bez muszli. Muszle ostryg i omułków są płaskie jak dwa talerzyki połączone zawiasem.
a) głowonogi - muszla u tych mięczaków jest schowana pomiędzy fałdami skóry. Ośmior-nice mają osiem ramion, a mątwy i kałamarnice - dziesięć. Na długich ramionach znajdują się przyssawki, które pomagają w chwytaniu zdobyczy.
Kałamarnice swoją nazwę zawdzięczają płynowi, czarnemu jak atrament, który wyrzucają z siebie, gdy się czegoś przestraszą. Woda zabarwia się i nic nie widać, a kałamarnica może uciekać.
b) ślimaki - mają jedną tylko grubą nogę, a na niej głowę z czułkami. Mogą całe schować się w muszli i dlatego śmiejemy się z nich, że noszą swój dom na plecach. Muszle niektórych morskich ślimaków są tak duże i pięknie ubarwione, że używano ich jako ozdób i rogów wo-jennych.
7. Ssaki - zwierzęta o stałej ciepłocie krwi. Skóra porośnięta włosami, rzadziej naga, lub skąpo owłosiona, czasem okryta łuskami, lub płytkami kostnymi. Kończyny w ilości dwóch par, przy czym tylnych niekiedy brak. Czaszka złączona z kręgosłupem za pomocą dwóch kłykci potylicowych.
a) ryby – należą tu kręgowce o zmiennej temperaturze krwi, żyjące wyłącznie w wodzie i oddychające przez całe życie skrzelami. Ryby są doskonale przystosowane do życia w wodzie i pływania. Ich skóra jest pokryta łuskami, a umięśniony ogon pomaga im w poru-szaniu się i działa jak ster. Ryby mają słaby wzrok, ale za świetny węch. Oddychają skrzela-mi. Są to cienkie blaszki, przez które przepływa woda, zostawiając na nich tlen.
b) płazy - gromada bezowodniowców, wykazująca pierwsze zaczątki przejścia od życia wodnego do stałego bytowania w środowisku na lądzie. Głowa wyraźnie wyodrębniona od tułowia. Kończyny zawsze 4 palczaste, tylne mają 5 palców, zwykle spiętych błoną pławną. W niektórych przypadkach kończyny ulegają uwstecznieniu, brak ich również w początko-wych okresach metamorfozy (kijanki). Skóra przeważnie naga, rzadko opatrzona skostnie-niami, zwilżana wydzieliną licznych gruczołów śluzowych; zawiera mniej lub – więcej obfi-cie barwne chromatofory. Czaszka, skostniała tylko częściowo, łączy się nieruchomo z krę-gosłupem przy pomocy dwóch kłykci potylicznych. Żebra krótkie. Nozdrza zewnętrzne ko-munikują się z jamą gębową za pośrednictwem nozdrzy wewnętrznych. Zęby stożkowate, homodontyczne, stale zastępowane przez nowe. Język przyrośnięty z przodu, wyrzucany. Kręgi ogonowe zrośnięte u Anura w s c c o c y g i s. Mostek posiada tzw. episternum. Formy dorosłe oddychają skrzelami lub płucami. Oddychanie polega na przełykaniu powietrza, wciągniętego przez nozdrza . Larwy żyją przeważnie w wodzie i oddychają skrzelami. Prócz narządów oddechowych uczestniczy w tym naga powierzchnia skóry.
c) gady - gdy jest zbyt zimno, przestają się prawie ruszać, tracą apetyt i próbują ogrzać się, siadając w słońcu. Przeważnie chodzą na czterech łapach, ale nie tylko. Węże nie mają nóg, za to potrafią pełzać. Tak samo robi też beznoga jaszczurka - padalec. ok. 5 tysięcy ga-tunków współczesnych. Ciało gada okrywają łuski rogowe lub tarczki; oddychają płucami; serce o dwóch przedsionkach i dwóch łączących się komorach; rozdzielnopłciowe; owo-dniowce, z jaj składanych do ziemi lub przechodzących rozwój w drogach rodnych samicy, wylęgają się młode przystosowane do samodzielnego trybu życia; gady żyją w różnych śro-dowiskach na całej kuli ziemskiej, większość gatunków w strefie ciepłej i gorącej.
d) ptaki - mogą unieść się w powietrze, ponieważ mają lekkie, puste w środku kości. Silne mięśnie pozwalają im na machanie skrzydłami bez zmęczenia nawet przez długie godziny. Muszą bardzo dużo jeść, aby mieć siłę do latania. Nie mają zębów, więc połykają piasek i kamyczki, które rozdrabniają i mieszają pokarm w żołądku. Ptaki mają doskonały wzrok. Szczególnie ważne jest to dla ptaków drapieżnych, które z dużych wysokości potrafią do-strzec poruszającego się w trawie królika lub mysz i pikując w dół złapać zdobycz w swoje pazury. Największe ptaki drapieżne to kondory. Mogą rozłożyć skrzydła na szerokość trzech metrów. W związku z przystosowaniem się do lotu, skóra jest cienka i sucha, pozbawiona gruczołów (z wyjątkiem kuprowego), a przede wszystkim pokryta piórami. Natomiast nogi i dziób pokrywa gruby, zrogowaciały naskórek. Wytworami skórnymi są: pazury, łuski i pióra. W zależności od funkcji pióra dzielimy na konturowe, puchowe i nitkowate. Pióra zabez-pieczają przed utratą ciepła.
Gwarantuje bardzo dobrą ocenę. Dostałem za nią 6.
OTRZEGAM nie używać jej w Społeczym Gimnazjum im. Unii Europejskiej w Zamości u pani E. tyburskiej.