Stanisław Moniuszko
Moniuszko Stanisław urodził się 5.05.1819r. Zmarł 4.06.1872r. Był polskim kompozytorem. Ukończył studia muzyczne u K.A. Freyera w Warszawie, D. Stefanowicza w Mińsku i C.F. Rungenhagena w Singakademie w Berlinie. W 1840r. zamieszkał w Wilnie i pełnił obowiązki organisty w kościele św. Jana. Tu powstały jego pierwsze kompozycje sceniczne – operetki i wodewile(Nocleg w Apeninach, Ideał, Karmaniol, Nowy Don Kichot, Żółta szlafmyca). Później został dyrygentem orkiestry teatru wileńskiego. Tu 1.01.1848r. przedstawił na estradzie pierwszą, 2-aktową wersję opery Halka.
W 1849 i 1856 odbył podróże artystyczne do Petersburga. Zaprezentował tam wybitniejsze swoje utwory (m.in. kantatę Milda, uwerturę koncertową Bajka). Poznał najznakomitszych muzyków rosyjskich: M.I. Glinkę, A.S. Dargomyżskiego, C.A. Cui, A.N. Sierowa.
W 1846, 1847 i 1851 przebywał w Warszawie. 1.01.1858r. wystawił w Warszawie pełną wersję Halki, odnosząc wielki sukces. W tymże roku wyjechał w podróż do Niemiec i Francji(podjął tam pracę nad Flisem). Jesienią 1858 osiadł na stałe w Warszawie. Objął tam stanowisko dyrektora (dyrygenta) Opery. Wykładał ponadto w Instytucie Muzycznym kierowanym przez A. Kątskiego. W 1865 przedstawił z wielkim sukcesem operę Straszny dwór. Jej patriotyczny charakter i demonstracyjna reakcja publiczności spowodowały zdjęcie opery z afisza przez cenzurę.
Był twórcą polskiej opery narodowej, dokonał syntezy elementów opery włoskiej, francuskiej i niemieckiej z rodzimymi melodiami, rytmami polskich tańców, cytatami, stylizacjami folkloru. W ponad 300 pieśniach nawiązał do polskiej pieśni preromantycznej, twórczości F. Schuberta oraz muzyki ludowej. Rozwinął szczególnie formę ballady wokalnej, nadając jej rozbudowany, bogaty w środki muzyczne charakter (np. Świtezianka, Czaty, Trzech Budrysów).
Stanisław Moniuszko był obok Chopina najwybitniejszą postacią na gruncie polskiej muzyki XIX w., a jego działalność miała ogromne znaczenie dla rozwoju polskiej kultury muzycznej.
Dzieła Moniuszki były: proste, bezpośrednie, pisane z myślą o potrzebach i możliwościach ówczesnych słuchaczy. Bardzo szybko docierały do najszerszych warstw społeczeństwa polskiego. Do historii przeszedł przede wszystkim jako twórca narodowej opery w pełnym tego słowa znaczeniu. Był pierwszym , którego dzieła przetrwały próbę czasu i z powodzeniem górowały nad obcym repertuarem. Nazywa się go również ojcem polskiej pieśni artystycznej ( napisał 278 pieśni, z czego 268 zostało zebranych w 12 Śpiewnikach artystycznych).
Do jego ważniejszych dzieł należą: opery - Halka (1848-1858), Hrabina (1859), Verbum nobile (1861), Straszny dwór (1865), Paria (1859-69)). Kantaty Milda (1848), Nijoła (1865), Widma (1865), Sonety krymskie (1868), uwertura fantastyczna Bajka (1848), 6 mszy, 4 Litanie ostrobramskie, Requiem, . Dokonano filmowych adaptacji oper: Halka (1913, 1930, 1937) i Straszny dwór (1936). Po wojnie tematycznie związany z Halką był film Warszawska premiera (1950).