Znaczenie Wielkiej Emigracji w życiu Narodu Polskiego
Wielka Emigracja, mająca miejsce po klęsce powstanie listopadowego, nie była planowana, zrodziła się nagle i to już w niecały rok po powstaniu. Początkowo emigrowali głównie cywile: politycy, dziennikarze i urzędnicy, później dopiero wojskowi. Jednym z pierwszych organizatorem emigracji był Józef Bem. To on doprowadził do przerzucenia tysięcy internowanych oficerów i żołnierzy powstańczych do Francji.
Polacy, przemierzając odległe kraje, starali się zapoznać z ich kulturą, historią, sztuką, gospodarką. Zwiedzano zabytki, składano hołdy poległym Polakom - m.in. na grobie Kościuszki. To pobudzało nastroje patriotyczne wśród wychodźców.
Niestety, początkowa sympatia krajów przyjmujących emigrantów stopniowo zanikała. Szczególnie ozięble witano emigrantów we Francji, gdy docierali na miejsce swego przeznaczenia. Wynikało to z faktu, że Francuzi nie chcieli prowadzić aktywnej polityki wobec Polski, a napięcie, jakie panowało w Europie nie wykluczało możliwości wojny. Polska emigracja stała się zatem rezerwą wojskową i atutem w rozgrywkach dyplomatycznych między Paryżem a Petersburgiem. Było to z wiadomych względów niekorzystne dla Polaków. Polacy z kolei liczyli na zgodę na utworzenie legionów, które w przyszłości miały by podjąć działania zmierzające do odzyskanie niepodległości.
Do roku 1847 przez emigrację przeszło 11 tysięcy Polaków. Najliczniej, jak już wspomniałem, osiadali we Francji. Niestety, pomimo otrzymywanego zasiłku, z powodu wielkiej ilości emigrantów wychodźcy znaleźli się w bardzo trudnych warunkach materialnych. Najgorzej przebiegało życie emigrantów na prowincji. Panował tam niedostatek. Emigranci przeżywali wtedy bardzo trudny okres i byli rozbici wewnętrznie. Jedni liczyli na nowe powstanie na ziemiach polskich, drudzy na rewolucję i wojnę europejską, a jeszcze inni chcieli czekać na upadek caratu. Wielu traciło nadzieje i podejmowało prace na obczyźnie.
Dużą rolę podczas Wielkiej Emigracji odegrało utworzone w Krakowie Stowarzyszenie Ludu Polskiego. Jego celem była odbudowa Polski zjednoczonej i niepodległej. Zapowiadano powszechne prawo wyborcze, wolność osobistą, wyznania, druku, nauczania, stowarzyszeń, handlu i przemysłu. Z tworzenia sieci konspiracyjnej tego stowarzyszenia zasłynął Konarski. Także inne organizacje, jak Towarzystwo Demokratyczne Polskie, czy też działające w Anglii Gromady Ludu Polskiego dawały Polakom nadzieje. Utrzymywały one kontaktów z krajem, co było bardzo ważne, a także tworzyły sieć konspiracyjną na ziemiach okupowanych. Należy stwierdzić, że wkład w odbudowę polskiej państwowości działaczy i polityków tych organizacji, takich jak Lelewel, Pułaski, Czartoryski, Mierosławski, był nieoceniony.
Stolicą niezależnej Polski stał się Paryż. To tam poeci, pisarze, muzycy i inni twórcy znaleźli spokój pozwalający im tworzyć dzieła, które w rozbitym kraju i na emigracji pełniły bardzo ważną rolę: zagrzewały do walki, uczyły walczyć z zaborcą, koiły ból po klęskach powstańczych. Należy tu także wspomnieć o tych, którzy pomagali swą weną twórczą - mam tu na myśli Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, a także Fryderyka Chopina. Ich udział w pracę na rzecz odzyskania niepodległości jest ogromny. Poprzez swoją twórczość przyczyniali się oni do upowszechnienia ideałów walki z przemocą, niepodległości, obrony podstawowych wartości moralnych, nawet kosztem życia i szczęścia osobistego. Romantycy upowszechniali też polski mesjanizm, swoistą mistykę narodu, powołanego poprzez cierpienie do oswobodzenia ludzkości. Wielka Emigracja odegrała więc, jak widać, dużą rolę w kształtowaniu się świadomości patriotycznej i politycznej Polaków, która w pewnym stopniu przetrwała aż po dzień dzisiejszy.
Także dzięki Wielkiej Emigracji w tym trudnym okresie mogła rozwijać się polska nauka, kultura, sztuka.
Podsumowując, Wielkiej Emigracji nie nadano tej nazwy ze względu na jej rozmiar (choć na pewno był on wyjątkowy), lecz dlatego, że położyła ona podwaliny pod budowę niepodległego państwa polskiego. Zainicjowała działania konspiracyjne, walkę zbrojną w kraju oraz programy polityczne na przyszłość. Ogromne znaczenie miał również jej różnorodny skład społeczny (szlachta, inteligencja, mieszczaństwo, chłopi), który niewątpliwie pomógł utworzyć tak rozbudowane programy polityczne stowarzyszeń emigracyjnych. Wielka Emigracja reprezentowała cały naród, stanowiła jego rzeczywistą elitę intelektualną i zdecydowała o przetrwaniu Narodu Polskiego.