Kości

1. Kości, stawy i więzadła tworzą bierny układ ruchu a mięśnie czynny układ ruchu.

2. Szkielet stanowi rusztowanie ciała i oparcie dla mięśni. Pełni również następujące funkcje:
• Wzrostową(przyrost kości decyduje o wzroście organizmu)
• Ochronną dla narzadów
• Krwiotwórcza(szpik kostny wypełnający wnętrze kości tworzy cialka krwi)
• Magazynujacą(w kościach gromadzi się wiele soli mineralnych , szczególnie soli wapnia)

3. Kształt kości wchodzących w skład szkieletu jest bardzo zróżnicowany. Można je podzielić na:
• Kości płaskie, np. kości czaszki łopatka
• Kości krótkie, np. kości nadgarstka, kości stępu
• Kości długie, np. kość udowa, ramienia
• Kości różnokształtne, np. kręgi

4. Szkielet dzieli się ma szkielet osiowy, którego kształt wchodzi czaszka, kręgosłup, żebra i mostek, oraz szkielet kończyn.

5. Istnieją kości, które nie pełnią funkcji szkieletowych. Są nimi zęby służące do rozdrabniania pokarmu i kosteczki słuchowe w uchu środkowym.

6. Głównym składnikiem szkieletu osobnika dorosłego jest tkanka kostna, z której zbudowane sa kości. Ma ona dużą wytrzymałość mechaniczną i duży stopień twardości. Zawiera ok. 65% składników mineralnych(nieorganicznych)i ok. 35% składników organicznych. Drugim rodzajem tkanki tworzącej szkielet jest tkanka chrzęstna.

7. Budowę fizyczną kości poznamy na przykładzie kości dlugiej, w której wyodrębnić można trzon oraz dwie nasady górną i dolną.

8. Okostna-to włóknista błona ochraniająca kosc od zewnątrz-jest silnie unaczyniona(odżywia kość)i unerwiona. Znajdują się w niej tzw. komórki kościotwórcze , od których zaczyna się wytwarzanie tkanki kostnej w okresie wzrastania kości lub po ich złamaniu.

9. Nasada górna jest zbudowana, podobnie jak nasada dolna, z tkanki kostnej gąbczastej, która składa się z różnej grubości beleczek kostnych. Układ przestrzenny tych beleczek zapewnia kościom maksymalną sztywność i odporność na działanie sił odkształcających. Miedzy beleczkami istnieją przestrzenie, które sa przedłużeniem jamy szpikowej. Trzon jest zbudowany z tkanki kostnej zbitej. Ma ona postac zwartej substancji i dopiero obserwacja mikroskopowa pozwala dostrzec w niej istniejące przerwy.

10. jama szpikowa jest to znajdująca się wewnątrz trzonu przestrzeń wypełniona szpikiem kostnym.

11. szpik kostny czerwony – tkanka kościotwórcza wypelniajca jemę kostną-produkuje wszystkie rodzaje komórek krwi. U noworodków cały szpik jest czerwony. W miare starzenia się organizmu szpik kostny czerwony jest zastępowany przez żółty, który nie ma właściwości krwiotwórczych, a barwę zawdzięcza gromadzącym się w nim kropelkom tłuszczu.

12. W skład kości wchodzą dwa rodzaje związków chemicznych:
• Osseina-substancja organiczna, która nadaje kościom sprężystość;
• Sole mineralne(głównie węglany i fosforany wapnia), które nadają kości twardość i wytrzymałość.

13. Stosunek ilościowy związków organicznych i nieorganicznych decyduje o właściwościach mechanicznych kości.

14. W pobliżu zakończeń rosnącej kości znajdują się elementy tkanki chrzęstnej, tzw. chrząstka nasadowa. Jest to miejsce wzrostu kości na długość. Po zakończonym wzroście chrząstka ta zanika, a na jej miejsce pojawia się tkanka kostna.
szczególnie szybki wzrost następuje w pierwszych 2 latach życia dziecka. W okresie tym niedobór witaminy D³ może stać się przyczyną wystąpienia krzywicy. Pierwsze jej objawy to utrata łaknienia, wzmożone pocenie się i niepokój.

15. U ludzi starszych następuje zmniejszenie ilości wapnia w kościach(odwapnienie) i zanik masy kostnej(rozrzedzenie kości) spowodowany tym, że beleczki kostne stają się coraz cieńsze i zanikają. Zmniejsza to wytrzymałość mechaniczna kości, prowadzi do ich większej kruchości, a tym samym do zwiększonej podatności na złamania(choroba zwana zrzeszotnieniem kości-osteoporoza).

16. Na skutek urazów mechanicznych może dojść do złamania kości, czyli przerwania jej ciągłości. Złamania dzielimy na;
• Zamknięte-kość nie przerywa powłoki skóry.
• Otwarte- kość przerywa powłokę skóry, istnieje niebezpieczeństwo zakażenia

17. Złamanie można rozpoznać na podstawie następujących objawów:
• Ból pojawia się natychmiast po złamaniu i nasila się przy próbach wykonywania ruchu
• Następuje utrata lub ograniczenie ruchomości złamanej kości.
• Widoczne jest zniekształcenie obrzęk

18. Pierwsza pomoc przy złamaniach polega na unieruchomieniu dwóch sąsiednich stawów. W przypadku złamania kończyny dolnej unieruchomienie można wykonać, wkładając złamaną nogę pomiędzy np. dwie deski, narty, a następnie ją bandażując. W razie braku sztywnych przedmiotów, można przybandażować złamaną nogę do zdrowej. Gdy złamaniu ulega kończyna górna, do jej unieruchomienia można zastosować temblak z chusty trójkątnej lub po prostu przybandażować do klatki piersiowej. Pamiętajcie, że złamania zawsze wymagają interwencji lekarza, ponieważ dokładne nastawienie , unieruchomienie odłamków kości poprzez założenie opatrunku gipsowego jest warunkiem prawidłowego zrośnięcia się kości. Czasami konieczne jest operacyjne zespolenie kości metalowymi łącznikami(śrubami).

19. W procesie gojenia się złamania, czyli odtwarzania ciągłości uszkodzonej kości, komórek okostnej powstaje tkanka zwana kostniną. Ulega ona stopniowej mineralizacji, zespalając kość w miejscu złamania. W procesach tych dużą rolę odgrywa wiek chorego. U osobników młodych zrastanie się kości następuje stosunkowo szybko.

20. Czaszka to kostne rusztowanie głowy. Część górną i tylną nazywa się mózgoczaszką(czaszka mózgowa), część zaś przednio-dolną – trzewioczaszką(czaszka twarzowa) . Kości czaszki sa połączone nieruchomo za pomocą szwów(połączeń stałych kości).

21. Mózgoczaszka stanowi ochronę mózgową a trzewioczaszka chroni narządy zmysłów, początkowe odcinki przewodu pokarmowego(jama ustna) i dróg oddechowych(jama nosowa).

22. U niemowląt na granicach zetknięcia się kości czaszki dośc długo utrzymuje się tkanka łączna , tworząc w niektórych rejonach wgłębienia zwane ciemiączkami. Obecnośc ciemiączek i nieskostniałych połączeń między kośćmi sklepienia czaszki ułatwia poród, ponieważ dopasowuje się do kształtu kanału miednicy matki. Ciemiączko tylne zrasta wkrótce po urodzeniu, natomiast ciemiączko przednia zamyka się do 18 miesiąca życia.

23. Kręgosłup składa się z kości zwanych kręgami. Górny koniec kręgosłupa podpiera czaszkę, dolny łączy się z kośćmi miednicy. Kręgosłup jest:
• Osią i główną podporą ciała
• Narządem ruchu
• Osłoną dla rdzenia kręgowego

24. Kręgosłup składa się z 33-34 kręgów i dzieli się na 5 odcinków:
• Szyjny (7)
• Piersiowy (12)
• Lędźwiowy (5)
• Krzyżowy (5)
• Guziczny(ogonowy) (4-5)
Kręgi poszczególnych odcinków kręgosłupa wykazują pewne różnice w budowie, kształcie i wielkości.

25. Typowy kręg(np. piersiowy) składa się z: trzonu, łuku, wyrostków kręgowych. Wyrostki kręgowe sa miejscem przyczepu mięśni. Pomiędzy trzonami sąsiadujących kręgów są umieszczone zbudowane z chrząstki krążki między kręgowe, zwane dyskami. Pełnią one funkcję amortyzacyjna w wypaku urazów kręgosłupa oraz umożliwiają zgięcie, prostowanie, ruchy boczne i obrotowe.

26. Otwory nakładających się na siebie kregów tworzą kanał kręgowy.

27. Kręg szczytowy to atlas. Jest to pierwszy kręg szyjny nie mający trzonu ale składa się z 2 łuków.

28. Kręgosłup nie jest całkiem prosty, ma krzywizny fizjologiczne, czyli związane z funkcją ( kifozy i lordozy).l jest wygięty w kształcie podwójnej litery „S”. Charakterystyczne wygięcia kręgosłupa człowieka umożliwiają prawidłowe przenoszenie obciążenia ciała oraz amortyzują wstrząsy. Często jednak te wygięcia chorobliwie się pogłębiają lub pojawia się boczne skrzywienie kręgosłupa-skolioza.

29. Konsekwencją wad w budowie kręgosłupa jest wadliwa postawa. Postawa ciała to sposób trzymania ciała w pozycji stojącej uwarunkowanej ustawieniem kręgosłupa w stosunku do miednicy, ustawieniem głowy oraz sprawnością i wydolnością mięśni.

30. Wiele wad postawy jest wynikiem nieodpowiedniego trybu życia i złych przyzwyczajeń(noszenie teczki stale w jednej ręce lub na jednym ramieniu, nieprawidłowa postawa przy pisaniu i czytaniu). Do wykształcenia się wadliwej postawy przyczyniają się również: złe oświetlenie, niewłaściwe odżywianie, sypianie w niedostosowanym łóżku, brak ruchu na świeżym powietrzu oraz przebyte choroby(krzywica).

31. Wady postawy mogą być przyczyną schorzeń płuc i serca. Wady postawy usuwa m. in. Gimnastyka korekcyjna oraz gorsety ortopedyczne. Czasem jednak konieczna jest operacja. Wykształcenie prawidłowej postawy ma duże znaczenie dla zdrowia i normalnego rozwoju.

32. Na skutek urazów mechanicznych może dojść do uszkodzenia kręgosłupa bądź jego złamania. Zdarza się to przede wszystkim w wypadkach drogowych, podczas upadku z wysokości, a także przy skokach do wody. Uszkodzenie rdzenia kręgowego i nerwów może prowadzić do trwałego kalectwa a nawet do śmierci. W przypadku podejrzenia urazu kręgosłupa nie należy poszkodowanego podnosić ani stawiac na nogi. Musi on zostać w pozycji leżącej i na noszach zostać przewieziony do szpitala.

33. U noworodków kręgosłup pozbawiony jest fizjologicznych krzywizn, które kształtują się wraz z rozwojem funkcji motorycznych, czyli związanych z ruchem(unoszenie głowy, siadanie, chodzenie).

34. Szkielet klatki piersiowej składa się z:
• 12 kręgów piersiowych
• 12 par żeber
• Mostka

35. Zależnie od sposobu połączenia z mostkiem żebra dzielą sę na:
• Żebra prawdziwe(I – VII) – łączą się z mostkiem bezpośrednio przez chrząstki międzyżebrowe
• Żebra rzekome (VIII, IX, X) – łączą się ze sobą i poprzez żebro VII - z mostkiem
• Żebra wolne (XI, XII)-nie maja połączenia z mostkiem, kończą się wolno w ścianach jamy brzusznej.

36. Dzięki budowie chrzęstno-kostnej klatka piersiowa jest mocna i sprężysta. Zapewnia zawartym w niej narządom(sercu, płucom, przełykowi) dobrą ochrone. Dzięki ruchomości żeber możliwe jest rozszerzanie się i kurczenie klatki piersiowej podczas oddychania.

37. Kończyna górna dzieli się na obręcz kończyny górnej(barkową) oraz na część wolną. W skład obręczy barkowej wchodzą: 2 łopatki i 2 obojczyki. Obręcz barkowa stanowi miejsce przyczepu kończyn górnych. Wolna część kończyny górnej składa się z kości ramiennej, kości przedramienia oraz kości ręki.

38. Obojczyk-esowato wygięta kosć długa, która jednym końcem łączy się z mostkiem, a drugim z łopatką; zaznacza granicę między szyja a klatką piersiową

39. Łopatka-płaska, trójkątna szeroka kość łącząca się z kością ramienia i obojczykiem; przylega od strony grzbietowej.

40. Kości nadgarstka-8 kości krótkich ułożonych w 2 rzędach.

41. Kości śródręcza-5 kości długich, z których każda odpowiada jednej z kości palców.

42. Paliczki-kości długie; kciuk składa się z 2, a pozostałe palce z 3 paliczków.

43. Kończyna dolna dzieli się na obręcz kończyny dolnej(miednicową) oraz część wolną. W skład obręczy miednicowej wchodzą:
• Kości biodrowe (2)
• Kości kulszowe (2)
• Kości łonowe (2)
• Kość krzyżowa

44. Od tyłu obręcz miednicową zamyka kość krzyżowa będąca częścią kręgosłupa. Obręcz miednicowa stanowi miejsce przyczepu kończyn dolnych. Jest ona kostną ochrona pęcherza moczowego, a u kobiet także miednicy. Do okresu dojrzewania poszczególne kości miednicy są wyraźnie oddzielone od siebie warstwą chrząstki. U dorosłego człowieka kości te tworza całość.

45. Kość miedniczna rozwinęła się z 3 oddzielnych kości: biodrowej, kulszowej i łonowej. Obie kości miedniczne łącza się ze sobą spojeniem łonowym, które zbudowane jest z chrząstki włóknistej. Miednice kobiety i mężczyzny różnią się od siebie kształtem. Miednica mężczyzny jest wąska, a kobiety krótka i szeroka. U kobiety kości biodrowe są bardziej rozchylone, a kosci łonowe tworzą kąt rozwarty. Ma to znaczenie przy porodzie. Różnica w budowie miednicy mężczyzny i kobiety jest wykorzystywana w badaniach archeologicznych i w kryminalistyce.

46. Wolna częśc kończyny dolnej składa się z kości udowej, kości podudzia oraz kości stopy

47. Kość udowa-najdłuższa kość w szkielecie, bardzo masywna i wytrzymała

48. Rzepka-krótka, zaokrąglona, nieco spłaszczona kość; osłania od przodu staw kolanowy

49. Kości stępu- 7 kości krótkich, z których największa jest kość piętowa

50. Śródstopie-5 kości długich odpowiadające kościom palców

51. Paliczki-kości długie, pierwszy palec składa się z 2 a pozostałe z 3 paliczków

52. Stopa człowieka przystosowana jest do przenoszenia dużych i zmiennych obciążeń. W trakcie chodzenia kazda ze stóp przez moment musi utrzymać masę całego ciała. Kościec stopy tworzy charakterystyczne sklepienia podłużne i poprzeczne. Stopę jako całość wzmacniają liczne więzadła.

53. Jedną z wad nabytych jest tzw. płaskostopie(stopa płaska). Jest to zniekształcenie stopy polegające na obniżeniu się jej fizjologicznych sklepień, w wyniku czego staje się ona płaska. Przyczyną tego rodzaju wady może być np. nadmierne, długotrwałe obciążenie stóp przy jednoczesnym osłabianiu mięśni i wiązadeł lub noszenie niewłaściwego obuwia. Płaskostopie występuje dość często, więc zwróćcie uwagę, czy nie pojawił się u was pierwszy sygnał tego typu deformacji-ból i uczucie drętwienia stóp po wysiłkach fizycznych. Ten ból wskazuje na niewydolność stóp, a więc początek płaskostopia. Zaawansowanemu płaskostopiu towarzyszy koślawienie stóp. Przy tego rodzaju schorzenia stosuje się ćwiczenia korekcyjne oraz wkładki ortopedyczne.

54. Szkielet dorosłego człowieka składa się z 206 kości, a szkielet noworodka z 270.Są one połączone ze sobą. Kości tworzą:
• Połączenia ścisłe
• Połączenia półścisłe
• Połączenia ruchome

55. W ścisłych(nieruchomych) połączeniach kości nie ma możliwości przemieszczania się kości względem siebie. Typowym przykładem mogą tu być kości czaszki. Brzegi tych kości zachodzą na siebie i tworzą ząbkowane linie. Taki rodzaj połączenia nazywamy szwem.

56. W połączeniach półścisłych kości (chrząstkozrostach) między dwoma zakończeniami kostnymi znajdują się krążki chrzęstne lub chrzęstno-włókniste. Najbardziej typowe połączenia półścisłe występują między kręgami. Dzięki nim kręgosłup wykazuje pewną ruchomość. Innym przykładem jest połączenie kości występujące w spojeniu łonowym.

57. Torebka stawowa- błona, która zamyka od zewnątrz jamę stawową, zapewnia stabilność stawowi odgranicza go o otoczenia.