Wzór rycerza i władcy na podstawie wybranych tekstów średniowiecznych

W średniowieczu pojawiło się wiele wzorców parenetycznych, czyli wzorów osobowych związanych z pewnymi wyraźnie określonymi rolami społecznymi. Wzorce parenetyczne zawierały opisy podstawowych zalet i cnót, którymi powinni odznaczać się ludzie pełniący określone role, i dawały wskazówki, jak najlepiej wypełniać swoje życiowe zadania. W średniowieczu istniały wzorce idealnego władcy, rycerza, świętego. Nieco później, w literaturze renesansowej, doszły do nich jeszcze na przykład wzory szlachcica czy dworzanina. Ja postanowię bliżej przedstawić wzór rycerza i władcy.

Średniowieczny rycerz służył ojczyźnie, jego obowiązkiem było całkowite oddanie ojczyźnie i królowi. Poza tym jego obowiązkiem były walki z najeźdźcą w obronie kraju, obrona honoru, dotrzymywanie danego słowa, nie darowanie zniewagi, opieka nad wdowami i sierotami, oraz walka z wrogiem narodowym. Postawa rycerza była przykładem dla innych stanów. Rycerz był wzorem cnót, odwagi, męstwa, zdyscyplinowania, prawości, szlachetności i waleczności. Doskonałym przykładem rycerza średniowiecznego jest Zawisza Czarny z Garbowa opisany przez Jana Długosza w „Rocznikach, czyli Kronikach sławnego królestwa Polskiego”. Zawisza wyróżniał się umiejętnością w posługiwaniu się bronią, w parze ze sprawnością fizyczną szły nakazy etyczne i dopiero ich przestrzeganie czyniło z mężczyzny rycerza. Zawisza Czarny jako rycerz stale był gotowy do służby ojczyźnie, całkowicie oddany był królowi. Był człowiekiem szlachetnym, wiernym, dotrzymującym słowa, broniący honoru. Drugim wzorem idealnego Rycerza może być Roland, tytułowy bohater „Pieśni o Rolandzie”. Tuż przed swą ostatnią bitwą Roland ukazuje swój honor i odwagę. Mimo, iż zdaje sobie sprawę, że jego szanse na zwycięstwo są nikłe, nie ucieka i nie wzywa na pomoc cesarza. Nakłaniany do tego przez Oliwiera odpowiada: „Nie daj Bóg, aby przeze mnie hańbiono mój ród i aby słodka Francja miała iść w pogardę. Raczej będę walił moim Durendalem co sił...”. Na widok bitwy raduje się, „staje się pyszniejszy od lwa lub leoparda”. Mówi, że jest gotów ścierpieć wszystko w imię króla i Boga. W walce ukazuje swe wielkie rycerskie umiejętności. Swym mieczem – Durendalem – zabija ogromną ilość pogan. Zadziwia siłą ciosów, rozcina głowy, pancerze, wielokrotnie przerąbuje przeciwników na pół. Nie cofa się przed nikim. Ginie ciesząc się z tego, że zginał za ukochaną Francję

Średniowieczny władca był uznawany za człowieka wybranego przez Boga do sprawowania władcy (Boży pomazaniec). W średniowieczu uważano, że dobry władca powinien odznaczać się sprawiedliwością, mądrością, odwagą, umiejętnością dyplomacji i troską o swych poddanych. Większość tych cech posiadali Bolesław Chrobry i Bolesław Krzywousty z kroniki Galla Anonima i król Karol z pieśni o Rolandzie. Karol Wielki odznaczał się wielkim męstwem, odwagą i walecznością. Król Franków może być uznawany jako symbol kościoła walczącego z poganami. W „Pieśni o Rolandzie” ukazany jest również jako człowiek kochający i cierpiący gdy nie może zmienić decyzji Rolanda dotyczącej objęcia przez bratanka tylnej straży a następnie nie może wesprzeć go posiłkami. W polskiej literaturze mamy dwa wzorce idealnego władcy, oba opisane w kronice Galla Anonima. Bolesław Chrobry doprowadził do dużego wzrostu gospodarczego królestwa polskiego, mówiono, że za jego panowania złoto było warte tyle co srebro, a srebro było tak pospolite jak słoma. Chrobry dbał także o pozycje kościoła, przeznaczając na jego rozwój wielkie fundusze i daniny. Kolejnym wzorem idealnego władcy, jest Bolesław Krzywousty. „Marsowe dziecię” (Dziecko Marsa, rzymskiego boga wojny) – tak nazywano Bolesława Krzywoustego, przydomek ten miał świadczyć o ogromnej sile, odwadze i waleczności Bolesława. Autor kroniki ukazywał go jako wzorowego chrześcijanina i mądrego monarchę. Już jako młody chłopaka odznaczał się siłą i odwagą, często wraz z grupką rówieśników zapędzał się na tereny wroga, palił wioski i przyprowadzał jeńców. Już jako król uratował państwo polskie przed rozpadem, a następnie stopniowo je umacniał.

Wielkie czyny średniowiecznych rycerzy i władców pozwoliły im na stałe zapisać się w annałach historii. Zasłużenie ich czyny stały się natchnieniem dla poetów, pisarzy, malarzy.

Dzisiaj każdy uczeń wie kto to jest Zawisza Czarny czy Bolesław Chrobry. Ci bohaterowie wybudowali sobie pomniki których nic zniszczy.