Luteranizm, kalwinizm, anglikanizm - główne zasady

Marcin Luter

ur. 10 listopada 1483 w Eisleben, zm. 18 lutego 1546 w Eisleben niemiecki reformator religijny, teoretyk i twórca reformacji, mnich augustiański, doktor teologii. Autor 95 tez potępiających praktykę sprzedaży odpustów, w których odrzucał możliwość kupienia łaski bożej. Pomimo, że nie brał czynnego udziału w wystąpieniach religijnych i społeczno-politycznych, a jedynie pisał polemiki i katechezy, skupił wokół swojej idei całą opozycję Kościoła katolickiego. Przełożył Biblię na język niemiecki

Podstawę jego nauki stanowią cztery hasła: jedynie pismo, jedynie Chrystus, jedynie łaska i jedynie słowo.
Luteranizm doktryna teologiczna i chrześcijański ruch reformacyjny, zapoczątkowany przez Marcina Lutra w XVI wieku (za datę jego rozpoczęcia uważa się rok 1517). Stanowi jeden z nurtów protestantyzmu i ewangelicyzmu.

Główne zasady Luteranizmu:
- Odrzucenie dogmatów ustanowionych przez sobory i papieży z wyjątkiem wniosków czterech pierwszych soborów powszechnych; tylko Pismo Święte jest źródłem objawienia (zasada sola scriptura).
- Głową Kościoła nie jest papież, ale Jezus Chrystus, będący jedynym pośrednikiem w zbawieniu (sola Christus).
- Dla zbawienia najważniejszy jest wewnętrzny akt wiary (sola fide). Wiara jest ufnością wobec Boga i posłuszeństwem jego woli, a dopiero owocem wiary są dobre uczynki.
- Ewangelicy wierzą w zbawienie z łaski usprawiedliwiającej (sola gratia).
- Sakramenty są "znakami i świadectwami woli Bożej". Uznawane są jedynie dwa: Chrzest i Komunia św., podawana pod dwiema postaciami. Obecność Chrystusa w eucharystii jest rozumiana jako konsubstancjacja (współistnienie).
- Matkę Jezusa jako "błogosławioną między niewiastami" otaczają szacunkiem, lecz od tego szacunku daleko jest do czci, jaka należy się jedynie Bogu. Luteranie odrzucają kult świętych - modlić wolno się tylko do trójjedynego Boga. Pobożność ewangelicka opiera się głównie na posłuszeństwie wobec Słowa Bożego, na szczerej modlitwie, przykładnym życiu rodzinnym i sumiennym wykonywaniu wszelkich obowiązków.
- Luteranie praktykują spowiedź ogólną, ale uznają również spowiedź indywidualną.
- Duchowni - księża przewodniczą obrzędom i organizują je. Nie obowiązuje ich celibat. Ksiądz nie jest kapłanem, gdyż luteranie uznają kapłaństwo powszechne ochrzczonych.

Jan Kalwin

ur. 10 lipca 1509 w Noyon, zm. 27 maja 1564 w Genewie) – jeden z najważniejszych reformatorów chrześcijaństwa, nazywany czasem "drugim patriarchą reformacji", obok Marcina Lutra. Młodszy od Lutra o 25 lat, był znacznie bardziej radykalny w swoich poglądach.

Twórca doktryny religijnej kalwinizmu, przyjętej przez kościoły ewangelicko-reformowane, opierającej się na predestynacji, symbolicznej obecności Jezusa Chrystusa w Eucharystii i surowych regułach życia.
Kalwin był również uzdolnionym organizatorem - twórcą "prezbiterialnego" systemu rządów, który wywarł duży wpływ na teorię państwa demokratycznego. Dzieło Kalwina Institutio Religionis Christianae zaliczane jest do najważniejszych w historii.

Kalwinizm

To jedna z ważniejszych doktryn i wyznań protestanckich. Kalwinizm zaliczany jest do ewangelicyzmu historycznego tj. wyznań wywodzących się wprost z reformacji.
Kalwinizm wywodzi się z reformacji szwajcarskiej, którego działaczem był m.in. Huldrych Zwingli. Ostateczną postać nadał jej Jan Kalwin. Kalwinizm odegrał znaczną rolę w formowaniu się wielu ruchów protestanckich: purytanów, hugenotów, anabaptystów, szkockich prezbiterian. Obecnie stanowi dominujące wyznanie w Holandii, Szkocji, oraz wielu kantonach Szwajcarii. Ponadto najwięcej osób wyznaje kalwinizm w Republice Południowej Afryki, Niemczech i w USA. W Polsce liczy około 3000 wyznawców.

Główne zasady kalwinizmu:
- surowe wskazania etyczne
- symboliczne sakramenty chrztu i komunii św. (w eucharystii nie ma transsubstancjacji (tylko duchowa obecność Chrystusa))
- luźno powiązane wspólnoty wiernych
- zakaz umieszczania w kościele obrazów i rzeźb (bezwzględny ikonoklazm)
- kult Biblii
- powszechne kapłaństwo wszystkich wiernych (brak wydzielonego, hierarchicznego duchowieństwa).
- zbawienie jest ograniczone, tzn. Jezus umarł nie dla zbawienia wszystkich ludzi, lecz tylko tych wybranych przez Boga
- bezwarunkowa predestynacja
- niezależność od państwa (różnica np. z luteranizmem)
- odrzucenie wolnej woli człowieka (łaski Boga raz danej nie można stracić, ani z własnej woli odrzucić)
- akcentowanie wszechmocy Boga i nicości człowieka, "skażonego" przez grzech pierworodny
- podkreślanie roli wiary ("religia wiary") w opozycji do innych tzw. "religii uczynków" (np. katolicyzmu)

Henryk VIII Tudor

(urodzony 28 czerwca 1491 w Greenwich – zmarł 28 stycznia 1547 w Londynie), – król Anglii od 22 kwietnia 1509 do końca życia, lord Irlandii w latach 1494-1542, następnie król Irlandii 1542-1547. Drugi monarcha z dynastii Tudorów (po swoim ojcu, Henryku VII). Słynny z powodu swoich sześciu żon oraz jako monarcha o najbardziej, spośród angielskich władców, nieskrępowanej władzy. Brak męskiego potomka w małżeństwie z Katarzyną Aragońską spowodował wystąpienie o rozwód, które spotkało się z odmową, co skłoniło króla do zerwania z papiestwem. W 1534 r. za zgodą parlamentu i prymasa Anglii Tomasza Cranmera ogłoszono niezależność Kościoła Anglii od Rzymu. Akt supremacyjny ogłosił króla Anglii "jedyną i najważniejszą głową na Ziemi Kościoła anglikańskiego". Papież Klemens VII ekskomunikował króla, ale większa część społeczeństwa angielskiego, w tym episkopat i kler, poparła reformy i uznała króla za zwierzchnika Kościoła. Nieliczni przeciwnicy, w tym kanclerz Anglii i wybitny filozof Tomasz Morus (później kanonizowany) zostali ścięci

Anglikanizm - odłam chrześcijaństwa, który powstał w Anglii w XVI wieku. Anglikanizm w części wywodzi się z tradycji protestanckiej, jednak w dużym stopniu zachował teologiczną więź z katolicyzmem

Główne zasady anglikanizmu:
- Źródłem objawienia jest Biblia, interpretowana w oparciu o Tradycję, przy prymacie Biblii. Uznano dogmaty trzech pierwszych soborów ekumenicznych.
- Uznano, że Jezus Chrystus jest obecny w eucharystii w sposób symboliczny.
- Uznano zasadę usprawiedliwienia przez wiarę oraz przeznaczenia (predestynacji) do zbawienia, kładąc nacisk na: pracę człowieka, wolną wolę i łaskę Bożą.
- Odrzucono wiarę w czyściec, kult świętych i relikwi.
- Odrzucono zwierzchnictwo papieża.
- Zachowano hierarchiczny (episkopalny) ustrój Kościoła z nienaruszoną sukcesją apostolską. Wyznaczanie biskupów jest przywilejem króla.
- Udzielanie sakramentów, kaznodziejstwo i odprawianie nabożeństw zastrzeżono dla duchownych wyświęcanych przez biskupów.
- Odrzucono celibat.

Za panowania Gustawa I Wazy szerzące sie od lat 20. XVI w. wśród szwedzkich mieszczan i szlachty idee reformacji spowodowaly stopniowe przyjecie przez Sz. luteranizmu. Nowe prady religijne wplyney na znaczne ozywienie intelektualne m.in. sa z nim zwiazane poczatki piśmiennictwa w jezyku szwedzkim. Uchwalona 1527 sekularyzacja wiekszosci dobr kościelnych zasilila skarb króla, ulatwiajac monarchii finansowe uniezależnienie sie od hanzeatyckiej Lubeki i uzyskanie przewagi nad możnymi.