Rolnictwo

Rolnictwo żarowo-odłogowe- zajmowanie ziemi pod uprawę po wcześniejszym wypaleniu roślinności stepowej lub leśnej (żyzna gleba z popiołu, spulchniona ziemia od gorąca, tania, czasochłonne, gleba b. łatwo ulega erozji, niszczenie lasu, marnowanie pól leżących odłogiem)
Dwupolówka- z całości uprawianych gruntów połowę pozostawiono bez uprawy, jak tzw. Odłóg
Trójpolówka- odłogowanie uległo ograniczeniu w skutek wprowadzenia na części pól roślinności pastewnej i jarej, bądź tzw. Roślin strukturalnych, poprawiających jakość gleby
Płodozmian- ustalenie takiej kolejności zasiewu roślin, aby każdej z upraw zapewnić jak najlepsze warunki wegetacji i dobrze wykorzystać glebę bez pogorszenia jej żyzności
Kopieniactwo- uprawa roli za pomocą kija i wideł kopieniaczych-motyki
Beduin(kozak)- odważny, niezależny koczownik
Nomadyzm- wypas koczowniczy(ciągłą wędrówka ze stadami w poszukiwaniu pastwisk)

Rolnictwo wysokotowarowe- na wielką skalę, przede wszystkim produkcja na handel
Rolnictwo plantacyjne:
-monokultura- jedna uprawa przez wiele lat
-banany, orzeszki ziemne, trzcina cukrowa, palma oleista, Bukowiec, kawa, herbata, kauczukowiec, bawełna, juta, sizal(twarde i bardzo wytrzymałe włókno z gatunku agawy)
-uprawa roślin o specyficznych wymaganiach klimatycznych
-zajmuje duże powierzchnie
-duże nakłady pieniędzy, siły roboczej
-ryzykowne(zwrot kosztów po dłuższym okresie)
-duże wahania na rynku światowym
-Azja, Afryka, Ameryka Łacińska
Rolnictwo USA
-duże powierzchnie
-równinne tereny
-gleby brunatne, czarnoziemy
-korzystny klimat
-zintensyfikowanie
-zmechanizowanie
-nawożenie racjonalne
-nowe odmiany
-płodozmian
-wysoka specjalizacja
-dążenie do ekologii
-melioracja
-wykorzystywanie nowości technologicznych
-szeroko stosowana mikroelektronika i komputer
-wykorzystywanie urządzeń agrolotniczych
-systemy irygacyjne(użyźnianie gleby poprzez wprowadzanie do systemu nawadniającego skondensowanych nawozów mineralnych)
Rolnictwo Europy Zach.:
-zróżnicowanie upraw roślin
-uwarunkowana rzeźba terenu
-kosztowniejsze
-intensywne nawożenie
-dążenie do ekologii
-nawozy mineralne, środki ochrony roślin, zabiegi weterynaryjne
-mechanizacja, komputeryzacja
-doskonałe opanowanie techniki uprawy i hodowli
-organizacja pracy
-płodozmian
Silos-budowla do tymczasowego składania mat. Sypkich
Rolnictwo towarowe(USA-farmerskie, Europa Zach.-wysokotowarowe):
-wysoki poziom mechanizacji
-racjonalne nawożenie
-ochrona roślin i melioracja
-proces powiększania gospodarstw
-b. wysoki poziom kultury rolnej
-rosnąca wydajność
-duża towarowość
-nadprodukcja żywności powoduje spadek cen

Czynniki przyrodnicze rozwoju rolnictwa:
-ukształtowanie powierzchni *lekkie nachylenie stoku(uniemożliwia retencję, zmniejszona melioracja) *równinny(zwiększają retencję i wymuszają meliorację)
-gleba *żyzność-zdolność zaspokajania roślin w skł. Odżywcze *urodzajność-określa wartość produkcyjną z duża ilością próchnicy i zasadowa mało żyzna, kwaśne, zachodzą procesy gnilne
-stosunki wodne- opady, transpiracja, parowanie, doliny rzek, strefy międzyzwrotnikowe, pustynie, lasy równikowe
-warunki klimatyczne –agroklimat: temperatura, nasłonecznienie, wiatr, opady, częstość przymrozków
Czynniki poza przyrodnicze:
-zasoby pracy: siła robocza(ludzie, zwierzęta)
-ustrój rolny- własność ziemi, wielkość gosp.
-poziom kultury rolnej
-poziom rozwoju przemysłu, zakres rozwoju rolnictwa(warunkuje zaplecze techniczne i naukowo-badawcze, zaopatruje rolnictwo i stanowi rynek zbytu dla surowców pochodzenia rolniczego)
-produkcja rolna państwa(finansowanie dopłat, ceny gwarantowane, system kredytów, ochrona rynku poprzez politykę celną)
-uwarunkowanie międzynarodowe(ceny płodów rolnych na rynkach światowych, kursy walut, międzynarodowe ceny handlowe)

Efekty produkcji rolnej- zwierzęce(obsada zwierząt) szt./100ha
-roślinne plony=zbiory: pow. Zasiewów q/ha dt/ha
1 ha=10000m2=0,01km2 1km2=100ha=1000000m2 1t=10q(10dt)=1000kg 1q=0,1t=100kg
Formy użytkowanie ziemi
-użytki rolne(UR)- łąki(wykos traw), pastwiska(zwierzęta), sady, grunty orne
-inne grunty- t. komunikacyjne, t. osadnicze, nieużytki, wody śródlądowe
-lasy
Podział roślin uprawnych
-żywieniowe(alimentacyjne)- ryż, pszenica, gryka, kukurydza
-używki(pseudoalimentacyjne)- kawa, tytoń, herbata, chmiel
-pastewne(pośrednioalimentacyjne)- trawa, burak pastewny, marchew pastewna
-przemysłowe(niealimentacyjne)-len, bawełna, juta, konopie

Chów-opieka, utrzymywanie zwierząt gospodarczych
Hodowla- zabiegi zmierzające do otrzymywania bardziej przydatnych gospodarczo gatunków zwierząt poprzez selekcję zwierząt do reprodukcji i użytkowania gatunków
Jeden gram białka zwierzęcego jest produkowany z 6 gram roślinnego
Formy chowu zwierząt:
-pastwiskowe- wypasanie na stałych wielkopowierzchniowych pastwiskach
-pastwiskowo-oborowy- powiązanie chowu z uprawą roślin pastewnych
-przemysłowy(zmechanizowany)- w pomieszczeniach zamkniętych, pasza sprowadzana z zewnątrz
Przystosowanie zwierząt do skrajnych warunków naturalnych
-subpolarny- tundra- renifery
-stepy- bydło(wilgotno), owce(sucho)
-pustynie i półpustynie- wielbłądy i kozy
-las równikowy- bydło, zebry, bawół

Nakłady kapitału-środki ochrony roślin, materiał siewny, nawozy, maszyny rolnicze, dopłaty, kredyty, budynki, zakup ziemi
Nakłady pracy- siła robocza człowieka i zwierząt
Odmiany rolnictwa intensywnego:
-wysoko intensywne, kapitałochłonne(Holandia)
-plantacyjne, pracochłonne(Brazylia)
-wysoko intensywne pracochłonne(Chiny)
-umiarkowanie intensywne, indywidualne
-prywatyzowane wielkoprzestrzenne(Polska)
Odmiany rolnictwa ekstensywnego:
-o małych zasobach pracy i dużej mechanizacji(Kanada, Australia)
-o dużych zasobach pracy i małej mechanizacji(Afryka Zachodnia- Zatoka Gwinejska)
-skrajne ekstensywne, prymitywne, żarowo-odłogowe(Kotlina Konga)
-pasterstwo koczownicze(Sahel, Azja)
Towarowość=produkcja sprzedana :produkcja*100%

Człowiek potrzebuje 2700kcal.Co 10 człowiek głoduje. Produkuje się na głowę 3400kcal, połowę jedzą zwierzęta(pasza). 850 mln ludzi na świecie to głodujący(co 10), a co 4 niedożywiony.
Głód utajony(jakościowy)-głód spowodowany niedoborem określonych składników mineralnych, witamin, białka zwierzęcego.
Głód jawny(ilościowy)- brak odpowiedniej ilości spożywanego posiłku(brak kcal)
Przyczyny niedożywienia i głodu na świecie
-niewielki odsetek powierzchni nadającej się do uprawy
-brak wody, systemów irygacyjnych
-degradacja i pustynnienie gleb-zmniejszenie pow. Uprawnych
-wojny niszczące plony
-nadwyżki w krajach rozwiniętych, zamykanie rynku na import z biednych krajów
Podział państw wg. Wyżywienia ludności
-wyżywienie nazbyt obfite(>270kcal, 80g białka zw.)- Polska, USA, Izrael, Szwecja, Japonia, WB
-wyżywienie skromne, ale wystarczające(2700-2300kcal, 50-80g białka)- Brazylia, Chiny, Kolumbia, Tajlandia, Indonezja, RPA
-wyżywienie niedostateczne(2300-1300niedostateczne <1300głod <50g.białka) –Kongo, Etiopia, Sudan, Filipiny, Indie, Bangladesz, Boliwia, Angola, Somalia, Niger, Mozambik, Holandia, Panama, Kambodża)
Strefa głodu- strefa Sahelu(Afryka), Indie, Republiki Bananowe(A. Płd.), Azja: Afganistan, Pakistan, Irak, Jemen
Zielona rewolucja- wprowadzenie wysokoplennych odmian zbóż(pszenica, ryż, kukurydza) modyfikowanych genetycznie do Azji, w Afryce się nie udało-brak warunków, przyzwyczajenia ludzi), problemy: składanie, spadek cen
Eksport żywności- USA, Holandia, Francja, Australia, Brazylia
Import żywności- Japonia, Niemcy, WB, Rosja, Korea Płd.
Sposoby zwalczania głodu i niedożywienia:
-oddłużenie się krajów rozwijających się
-przebudowa rolnictwa, zwiększenie produkcji rolnej
-przeprowadzenie na szeroką skalę prac
-wdrożenie zielonej rewolucji
-ograniczenie przyrostu naturalnego poprzez rozwój oświaty i upowszechnienie modelu rodziny małodzietnej
-rozwój eksportu i inwestycji przemysłowych z wykorzystaniem własnych zasobów

Wzrost plonów(r. intensywne kapitałochłonne)- dobór odpowiednio wyselekcjonowanych nasion siennych, zwierząt hodowlanych, racjonalne nawożenie, stosowanie środków ochrony roślin, właściwy płodozmian
Powiększenie areału gruntów rolnych(r. ekstensywne)
- osuszanie dna morskiego, bagien(r. polderowe)- Holandia, Dolina Narwi
-nawadnianie obszarów pustynnych/pół. (irygacja)- Indie, Chiny
-odsalanie gleby- rośliny pochłaniające sól lub ods. Wody morskiej
-terasowanie terenów górskich(chroni przed erozją wodną i wiatrem)- Chorwacja, Japonia, Indie i Chiny
-rekultywacja gruntów poprzemysłowych
-wypalanie lasów
Najżyźniejsze łowiska: strefa mieszanie się zimnych i ciepłych prądów, strefy zanikania wód ciepłych i wynoszenia się zimnych(upwelling, downwelling), obszary szelfowe, szczególnie przy ujściach rzecznych
Akwakultura-hodowla i chów org. Żywych w wodach słonych lub słodkich
Marikultura- tylko w wodach morskich
Zwiększenie wydajności gospodarstw morskich w KSR(r. intensywne, pracochłonne)-reformy agrarne(polityka państwa), sprawiedliwy podział ziem, rozwój edukacji, zmniejszanie strat w okresie wzrostu poślin i po zbiorach
Długotrwała pomoc finansowa, naukowo-techniczna i organizacyjna dla rolnictwa KSR(dawanie wędki zamiast ryby)
Koncepcja rolnictwa zrównoważonego- zwiększanie produkcji rolnej przy zachowaniu jej zasobów naturalnych i niepowodujące degradacji środowiska
Cechy rolnictwa ekologicznego
-stosowanie nawozów naturalnych(organicznych)
-prow. Gospodarki rolnej na terenach najmniej zanieczyszczonych
-ograniczenie/rezygnacja ze stosowania chemicznych środków ochronnych
-staranny dobór sąsiadujących roślin
Płodozmian
-staranna mechaniczna pielęgnacja gleby
-rolnictwo pracochłonne
-wykluczenie hormonów/subst. Wzrostowych dla zwierząt- pasze naturalne
-rezygnacja z pasz treściwych na rzecz naturalnych

Czynniki przyrodnicze(naturalne)-wpływ środowiska na rolnictwo w Polsce
-warunki klimatyczne- temp. Powietrza i okres wegetacji(śr. Dob.>5’C), ilość i rozkład opadów atm.(ilość odpowiednia poza obszarem centralnej Polski-„cień opadowy” związany z wałem moren czołowych(jak w halnym), rozkład opadów niekorzystny, gdyż w dw. Zbiorów zbóż opady największe), przejściowość klimatu- niekorzystna, częste zmiany pogody
-w. glebowe 4% gleb I klasy
*bardzo żyzne(I-III) czarnoziemy, mady rzeczne, rędziny, czarne ziemie(pradoliny)
*średnio żyzne(III-/IV) gleby brunatne
*słabo żyzne(V-VI) bielicowe, górskie, bagienne
-ukształtowanie terenu, układ rzeźby i ekspozycja stoku
-stosunki wodne
Czynniki antropogeniczne (poza przyrodnicze)-wpływ człowieka na dobór roślin do stosunków środowiska lub adaptowanie środowiska dla potrzeb roślin
-niekorzystna struktura agrarna(powierzchnia gosp., formy własności-za małe w PL, niespecjalistyczne)
-stały wzrost poziomu mechanizacji rolnictwa- w pł-wsch. Więcej maszyn
-malejące nawożenie- nawozy sztuczne(azotowe, potasowe, fosforowe), naturalne(łubin, obornik, namuły rzeczne)
-ograniczone użycie środków ochrony roślin, chwastobójcze(chemicydy), grzybobójcze(fungicydy),owadobójcze
-dobry rozwój „otoczenia rolnictwa”-produkcja i usługi świadczone na rzecz rolnictwa
-nadmierne zatrudnienie w rolnictwie 27%akt. Zawodowo 24os/100ha
-niekorzystna struktura wieku- co 5 emeryt
-mało wykształceni rolnicy 80%podst. 20%wyższe
-ogólna kultura rolna- umiejętności rolników, wdrażanie nowinek
-dobre zaopatrzenie w energię, słabsze w wodę
-tradycje uprawy(kiedyś żyto i ziemniaki)
-bliskość rynków zbytu i przetwórni
-polityka rolna państwa

Struktura zasiewów w Polsce
-zboża 67,5% pszenica20% żyto17% pszenżyto5% wysokie plony na słabej glebie
-ziemniaki 10%
-rośliny pastewne 7,2%
-rośliny oleiste(rzepaki, rzepik)
-buraki cukrowe 2,7%
Czynniki warunkujące rozwój hodowli w Polsce
-małą wydajność użytków rolnych(krótka wegetacja ok. 200 dni)
-nieuregulowanie stosunków wodnych
-ograniczone nawożenie
-hodowla uzależniona od uprawy roślin pastewnych i produkcji pasz treściwych
Kierunki hodowli w Polsce- trzoda chlewna 70%pogłowia, bydło 25%, owce, konie

Skutki wprowadzenia wspólnej polityki rolnej
-osiągnięcie samowystarczalności żywieniowej
-poprawa wydajności pracy w rolnictwie
-wzrost dochodów rolników
-powstanie nadwyżek produkcji rolnej
-nadmierna chemizacja rolnictwa powodująca degradację środowiska
-ekspansja UE na rynki rolne innych krajów
Polskie rolnictwo”+” -niskie koszty pracy, tereny nizinne, grunty w rękach prywatnych
„-„-duży udział zatrudnienia w rolnictwie, niska wydajność pracy, duże rozdrobnienie gospodarstw, gospodarka słaba ekonomicznie, słabe warunki glebowe, duża zmienność klimatu, nieuregulowane stosunki wodne
Restrukturyzacja rolnictwa- ciągły proces przystosowania rolnictwa do zmieniających się warunków
Cele restrukturyzacji rolnictwa- wprowadzenie postępu technologicznego i biologicznego, obniżenie kosztów produkcji rolnej, podniesienie jakości produktu, sprostanie wymogom konkurencji na rynku, stworzenie nowych miejsc pracy na obszarach wiejskich(alternatywnych dla rolnictwa np. agroturystyka)
Cele działań UE w zakresie rozwoju obszarów wiejskich- rozwój gospodarstw farmerskich(duże specjalistyczne, towarowe, dochodowe), wprowadzenie mechanizmów wsparcia rynkowych, rozwój rolnictwa ekologicznego, utrzymanie gospodarstw rodzinnych(prywatnych)

Rybołówstwo- dział gospodarki polegający na poławianiu i hodowaniu ryb, a także innych zwierząt morskich, a nawet roślin z mórz i oceanów
Rybactwo-chów i hodowla oraz odławianie ryb i raków
Czynniki warunkujące wielkość połowów morskich- wielkość dostępu do morza, wielkość i jakość wód śródlądowych, zasobność łowisk morskich(w miejscach zetknięcia się wód niesionych, pojawienia się upwellingu, mieszanie się wód słodkich ze słonymi w pasie wybrzeży), możliwości techniczno-ekonomiczne rybołówstwa(rozwinięta flota, przetwórnia, zaplecze(zakłady przetwórcze i sieć dystrybucji towarów gotowych), niezawodna łączność ze statkami, możliwość wymiany załóg statków operujących na odległych łowiskach(śmigłowce), kwalifikacje kadr zaangażowanych w rybołówstwo))
Połowy ryb słodkowodnych(10mln t) głównie Azja Płd-Wsch., Chiny
Połowy ryb morskich(100mln t)-Chiny, Peru, Japonia, Chile, USA, Indie
Dominujące gatunki połowu ryb na świecie- śledzie, dorsze, tuńczyk, makrele, łososie

Obszary rolnicze o szczególnie dogodnych warunkach
-warunki klimatyczne- klimat umiarkowany ciepły, podzwrotnikowy, monsunowy
-ukształtowanie powierzchni- płaskie lub lekko faliste niziny i wyżyny oraz przedgórza i kotliny śródgórskie
-gleby-czarnoziemy, brunatne, wulkaniczne, mady rzeczne, rędziny, czarne ziemie pobagienne
Krainy rolnicze świata:
EUROPA-podzwrotnikowy, g. cynamonowe: Nizina Padańska(Włochy), Rów Rodanu(Francja), Nizina Starej Kastylii(Hiszpania), Nizina Rumuńska
-umiarkowany ciepły morski: Nizina Francuska, Angielska, Bawarska
-umiarkowany ciepły przejściowy: Wyżyna Czesko-Morawska, Lubelska, Nizina Śląska, Węgierka
-Powołże(Ukraina)- umiarkowany ciepły kontynentalny
AZJA- mady: Nizina Mezopotamii, Gangesu, Chińska
-czarnoziemy: Nizina Mandżurska, Północny Kazachstan
-gleby wulkaniczne- Wyspa Jawa
AMERYKA POŁNOCNA- klimat morski: Nizina Atlantycka, Dolina Kalifornijska
-czarnoziemy: Niziny Centralne
-Wielkie Równiny Prerii- czarnoziemy, gleby kasztanowe, klimat kontynentalny, podz. Kont.
AMERYKA POŁUDNIOWA- Pampa-czarnoziemy, Wyżyna Brazylijska- kl. Podrównikowy, wilgotny i suchy
AFRYKA- Dolna Nilu(Egipt)-mady, obszary nad Zatoką Gwinejską, RPA(kraj Przylądkowy)-Podrównikowy śródziemnomorski
AUSTRALIA- południowo-wschodnia- podzwrotnikowy morski
Krainy rolnicze Polski- czarne ziemie po bagienne: Wysoczyzna Leszczyńska, Równina Inowrocławska, Równina Wrocławska, Równina Płońsko-Łowicka
-czarnoziemy: Grzęda Sekulska, Płaskowyż Proszowicki, Wyżyna Miechowska, Wyżyna Sandomierska, Pogórze Rzeszowskie, Płaskowyż Głubczycki, Przedgórze Sudeckie,
-mady: Żuławy Wiślane