Rolnictwo

Rolnictwo – dział gospodarki narodowej, którego celem jest pozyskiwanie produktów do bezpośredniego spożycia przez ludzi i zwierzęta oraz dostarczanie surowców dla przemysłu spożywczego, obuwniczego, chemicznego i włókienniczego.

Rolnictwo naturalne – rolnictwo, które produkuje niemal wyłącznie dla swoich potrzeb.
Rolnictwo towarowe – rolnictwo produkujące na zaopatrzenie rynku krajowego czy światowego.

HISTORYCZNE NASTEPSTWA ZMIANY SYSTEMÓW UPRAWY ZIEMII:
- zbieractwo i łowiectwo, neolityczna rewolucja agrarna (rozwój rolnictwa starożytnej Mezopotamii)
- System żarowo-odłogowy (polegał na zajmowaniu ziemi pod uprawę po wcześniejszym wypaleniu roślinności stepowej lub leśnej)
- Dwupolówka (polega na tym, że z całości uprawianych gruntów, połowę pozostawiano bez uprawy jako tzw. Odłóg)
- Trójpolówka (odłogowanie ulegało ograniczeniu w skutek wprowadzenia na część pól roślinności pastewnej, jarej bądz tzw. Roślin strukturotwórczych, poprawiających jakość gleby)
- Płodozmian (polega na ustaleniu takiej kolejności zasiewu roślin, aby każdej z upraw zapewnić jak najlepsze warunki wegetacji oraz dobrze wykorzystac glebę bez pogorszenia jej żyzności)

WYSTEPOWANIE RÓZNYCH SYSTEMÓW UPRAWY ZIEMII WE WSPOŁCZESNYM ŚWIECIE
-- ROLNICTWO ŻAROWO-ODŁOGOWE – rozwinął sie na obszarze Bliskiego Wschodu. Z tąd rozprzestrzenił sie szeroko w róznych strefach klimatycznych. W Europie stosowany był jeszcze w okresie średniowiecza. Obecnie zachował sie na obszarach krajów tropikalnych Afryki, Ameryki Południowej i Azji Południowow-Wschodniej.
WYSTEPOWANIE: głownie w lesie równikowym oraz na pograniczu sawanny i terenów leśnych.

POLEGA NA:
a) wypala się wyznaczoną część terenu leśnego
b) otrzymany po spaleniu popiół użyźnia glebę
c) uprawia się:
- zboża: proso, sorgo, ryż, kukurydzę
- rośliny okopowe: maniok, bataty
- rośliny strączkowe: fasola
d) mieszana uprawa roślin (polega na sadzeniu na sadzeniu lub siewie w bliskim sąsiedztwie róznych roslin uprawnych)
e) trzyletnia uprawa, kilka lub kilkanaście lat odłogu
f) obszary: Afryka, Ameryka Płd. i Azja Płd. - Wsch.

-- KULTURA RYŻU –- uprawa ryżu wywodzi się z tropikalnego rolnictwa odłogowego. Ponad 90% światowych zbiorów ryżu pochodzi z monsunowych obszarów południowej i południowo-wschodniej Azji. Ryż może być uprawiany na różnych glebach, ale rośnie najlepiej, gdy gleba zawiera pewną ilość gliny, zatrzymującej wodę.
Nawadnianie przelewowe-jest to regulacja dopływu wody, która odbywa się przez otwieranie i zamykanie przepustów

POLEGA NA:
- podporządkowaniu upraw cyklicznemu występowaniu monsunów
- tworzy się terasy: system nawadniania przelewowego
- ryż suchy(górski), ryż mokry "padi"
- niezbędny warunek do uprawy ryżu to występowanie dużych zasobów pracy
- obecnie na obszarach występowania monsunów Azja Płd. - Wsch.

-- PASTERSTWO KOCZOWNICZE -- podstawową cechą rolnictwa koczowniczego jest chów zwierząt prowadzony w formie ciągłej wędrówki ze stadami w poszukiwaniu pastwisk. Wypas koczowniczy nazywany jest też nomadyzmem.
Nomadyzm jako forma rolnictwa wynika bezpośrednio z panującego klimatu.

WYSTEPOWANIE: Pasterstwo koczownicze rozwinęło się w pierwszym okresie na olbrzymich przestrzeniach stepów i lasostepów w Azji, Europie, Afryce. Obecnie obszarami występowania pasterstwa koczowniczego są: Afryka, zwłaszcza
obrzeża Sahary, Półwysep Arabski, Mezopotamia, Iran, Afganistan.

POLEGA NA:
a) obszary: stepy i lasostepy obrzeża Sahary, Płw. Arabski, Mezopotamia, Syberia, Azja Środkowa i Zach.
b) Polega na wypasaniu zwierząt na naturalnych pastwiskach i wędrówkach w poszukiwaniu nowych miejsc do wypasu
c) Hoduje się: wielbłądy, owce, kozy, osły, bydło rogate

ROLNICTWO FARMERSKIE: (USA, Kanada, Australia, Nowa Zelandia)
a) polega na: uprawie na wielkich farmach i przeznaczeniu prawie całej produkcji na sprzedaż
b) gospodarstwo specjalistyczne nastawione na jeden rodzaj produkcji - zbożowej, hodowlanej, pasterskiej, drobiowej, bawełnianej, mleczarskiej
c) cechy: bardzo wysoki poziom mechanizacji, nawożenie, ochrona roślin i melioracja, stosowanie mikroelektroniki i komputerów

CECHY ROLNICTWA AMERYKANSKIEGO:
- wysoka, mechanizacja, racjonalne nawozenie, środki ochrony roślin, melioracje, zastosowanie mikroelektroniki i komputerów, bardzo małe zatrudnienie w rolnictwie, czołowe miejsca w produkcji płodów rolnych, duża rola w międzynarodowym handlu płodami rolnymi, dopłaty wyrównawcze.

KORZYSTNE WARUNKI NATURALNE:
- wystepuja na obszarach prerii, z urodzajnymi czarnoziemami i glebami brunatnymi, porośniętymi w przeszłości trawiastymi lasostepami i lasami liściastymi.

ROLNICTWO WYSOKOTOWAROWE EUROPY ZACHODNIEJ:
a) polega na: selekcji upraw wynikającej z warunków naturalnych, historycznego rozwoju i osiągniętego poziomu
b) charakteryzuje się:
- ciągłe wprowadzanie nowych odmian roślin uprawnych i ras hodowlanych zwierząt
- stosowanie nawozów mineralnych, środków ochrony roślin i zabiegów weterynaryjnych
- mechanizację i komputeryzację

PROTEKCJONIZM --- ochrona rynku wewnetrznego poprzez:
- subwencje do produktów rolnych i środków produkcji
- interwencyjny skup i sprzedaz produktów rolnych oraz gromadzenie zapasów
- kontyngenty jakosciowe i ilościowe
- cła zaporowe
- współfinansowanie przemian strukturalnych

NEGATYWNE SKUTKI PRODUKCJI ROLNICZEJ:
- znaczny poziom skazenia ekosystemów spowodowany zanieczyszczeniem gleby, wód, roślinności nawozami oraz środkami ochrony roślin i innymi substancjami chemicznymi; stosowanie hormonów i antybiotyków w produkcji zwierzecej; tuchenie zwierzat poprzez ograniczanie im swobody ruchu i stłoczenie na niewielkiej powierzchnii, niszczenie naturalnego krajobrazu poprzez regulacje stosunków wodnych, likwidacje miedz, kęp swobodnie rosnących drzew.

ROLNICTWO PLANTACYJNE:
a) polega na uprawie roślin danego gatunku na dużych obszarach
b) cecha charakterystyczna - monokultura ( uprawa roślin jednego gatunku. Zaletą jest specjalizacja sprzyjająca intensyfikacji produkcji, wadą jest wyjałowienie i degradacja gleby)
c) uprawia się: banany, bawełnę , orzeszki ziemne, trzcinę cukrową, kauczukowiec, kakaowiec, kawę, herbatę, jutę
d) obszary: Azja, Afryka, Ameryka Łacińska
e) w produkcji kauczuku przodują: Tajlandia 35%, Indonezja 22%, Malezja16%

JEST RYZYKOWNY EKONOMICZNIE ZE WZGLEDU NA:
- duze nakłady inwestycyjne przy zakładaniu plantacji, zwrot kosztów nakładów po dłuzszym okresie, duze wahania cen na rynku światowym.

CZYNNIKI ROZWOJU ROLNICTWA NA ŚWIECIE:
PRZYRODNICZE:
---- ukształtowanie powierzchni, warunki klimatyczne (agroklimatyczne: nasłonecznienie, temp. opady,
wiatry i pojawienie się przymrozków),
---- warunki glebowe (żyzność i urodzajność)
a) Żyznosc Gleby – jest to zdolność zaspokajania odżywczych potrzeb żyjących na niej roślin przez
dostarczenie składników pokarmowych i wody.
b) Urodzajność gleby – to cecha określajaca wartość produkcyjną, w duzym stopniu wpływa na nia
działalnosc człowieka.
---- warunki wodne (określa się je przez sumę opadów, wielkość parowana i możliwość transpiracji
wody).

POZAPRZYRODNICZE:
---- zasoby pracy (szczególnie istotne w krajach słaborozwinietych. Duzymi zasobami pracy dysponuje
wiekszosc krajów Azji Południowo-Wschodniej),
---- ustrój rolny, inaczej struktura agralna (własność ziemi i wielkosc gospodarstw)
---- poziom kultury rolnej (nawożenie, stosowanie srodków ochrony roślin, meliorację, mechanizacja
rolnictwa, stosowanie nowych odmian plennych, wykształcenie i umiejętnosci rolnika)
---- poziom rozwoju przemysłu i usług dla rolnictwa (warunkuje zaplecze techniczne i naukowo-
badawcze, zaopatruje rolnictwo i stanowi jednoczesnie rynek zbytu dla surowców
pochodzenia rolniczego)
---- polityka rolna panstwa (UE, finansowanie dopłat, ceny gwarantowane, system kredytów, ochrona
runku rolnego itp.)
---- Uwarunkowania miedzynarodowe (cechy płodów rolnych na rynkach światowych, kursy walut,
miedzynarod. Umowy handlowe)

CZYNNIKI WPŁYWAJACE NA ROZWOJ ROLNICTWA W POLSCE:
PRZYRODNICZE:
- ukształtowanie terenu, klimat (ilość opadów, długość okresu wegetacyjnego – srednio w Polsce 200dni, max. Nizina Śląska 220 dni. W gorach i Suwalszczyźnie 180 dni)
- żyzność gleb, warunki wodne, agroklimat

POZAPRZYRODNICZE:
- ustrój rolny (rozdrobnienie gospodarstw i gruntów), zasoby pracy (nadmierne zatrudnienie wynosi ok. 27% ogółu pracujących)
- przeludnienie wsi, bezrobocie na wsi (45% wszystkich bezrobotnych)
- niski poziom wykształcenia ludności rolniczej (średnie wykształcenie w mieście blisko 34% posiada, a na wsi 15-16%. Ludzi z wyzszym wykształceniem na wsi jest mniej niz 2%)
- formy własności gospodarki po II wojnie światowej i obecnie, mechanizacja rolnictwa i chemizacja.

UPRAWA ROSLIN:

STRUKTURA UZYTKOWANIA ZIEMI: kształtuje sie w wyniku działania roznorodnych czynników rozwoju rolnictwa
- grunty orne 11,5%, Łąki i pastwiska 25,4%, lasy 30,1%, pozostałe grunty i nieuzytki 33%

UZYTKOWANIE ZIEMI NA KONTYNENTACH:
- Europa – grunty i nieuzytki (33%)
- Ameryka Południowa – lasy (46,5%)
- Australia – łąki i pastwisa (50,7%)
- Afryka – pozostałe grunty i nieuzytki (41,9%) (a grunty orne 5,8%)
- Ameryka Północna – pozostałe (39,5%) (lasy – 32%)
- Azja Połnocna – pozostałe (36,6%) (grunty orne 16,5%)

FORMY I STRUKTURY UZYTKOWANIA ZIEMI NA ŚWIECIE:
- ogólne uzytki rolne zajmują na Świecie 36,9% powierzchni kraju, grunty orne i sady 11,5%, łąki i pastwiska 25,4%. Lasy natomiast zajmuja 30,1% a pozostałe grunty i nieuzytki 33,0%

WARUNKI I OBSZARY UPRAW NA ŚWIECIE:

GŁOWNE ROŚLINY ZBOZOWE (ZBOŻA – maja podstawowe znaczenie w wyzywieniu świata)

--- PRZENICA (zajmuje ponad 30% powierzchni przeznaczonej pod uprawę zbóż. Jest rośliną o stosunkowo duzych wymaganiach klimatycznych i glebowych. Powierzchnia zasiewów tego zboża nie zmienia sie znacznie, natomiast zbiory systematycznie rosną.)

PRODUCENCI PRZENICY:
- Chiny 18,7% (Najwiekszy producent przenicy na świecie) (rejony przenicy: Nizina Chinska i Mandżurska)
- Stany Zjednoczone 11,8% (rejon Wielkich Jezior), Indie 11,8% (dorzecze Indu), Indie 11,2%, Rosja 4,6%, Francja 6,8%, Australia, Kanada 4,1%.

--- RYZ (zbiory jego sa nieco mniejsze niz przenicy, uprawiany jest głownie w strefie równikowej, zwrotnikowej i podzwrotnikowej. Wymaga duzej ilosci ciepła i wilgoci, uprawiany jest na terenach sztucznie nawadnianych)

PRODUCENCI RYZU:
- Chiny 34,3% i Indie 21,7% (głowni producenci), Bangladesz 5,0%, Indonezja 8,6%, Wietnam 5,2%, Tajlandia 4,1%.

--- KUKURYDZA (jest trzecim najbardziej liczącym sie zbożem świata. Podobnie jak ryz ma wysokie wymagania cieplne, nie toleruje jednak nadmiernie wysokich opadów. Najlepiej plonuje na żyznych glebach próchnicznych)

PRODUCENCI KUKURYDZY:
- Stany Zjednoczone 41,0%, Chiny 20,8%, Brazylia 4,9%, Argentyna 3,2%, Meksyk 3,0%, Francja 2,4%, Indie.

--- JĘCZMIEŃ (najbardziej rozpowszechnione ze wszystkich zbóż. Ma bardzo skromne wymagania klimatyczne i glebowe. Jeczmien jary – o krótkim okresie wegetacyjnym, moze byc uprawiany nawet na obszarach podbiegunowych)

PRODUCENCI JĘCZMIENIA:
- Rosja 16% (największy producent), Kanada, Niemcy, Francja, Hiszpania, USA.

--- OWIES (o skromnych wymaganiach, moze byc uprawiany nawet na ubogich glebach górskich. Jest to zboże głownie paszowe, uprawiane są głownie w klimacie umiarkowanie chłodnym i wilgotnym)

PRODUCENCI OWSU:
- Rosja 32%, Kanada, USA, Niemcy, Polska

--- ŻYTO (uprawia sie go tam gdzie inne zboza sie nie udaja. Zasadniczo jest zbozem chlebowym ale odpadki sa cenionym dodatkiem do pasz)

PRODUCENCI ŻYTA:
- Rosja, Białoruś, Niemcy i Polska} 40%,

--- PROSO I SORGO (są uprawiane w warunkach zbyt suchych dla innych zbóż, głownie w Afryce i Azji. Wytrzymałe odporne na suszę, stanowia podstawe wyzywienia ludnosci obszarów pustynnych i półpustynnych)

PRODUCENCI PROSA I SORGA:
- USA, Indie, Argentyna, Chiny, Nigeria, Meksyk.

POZOSTAŁE UPRAWY:
ROSLINY OKOPOWE: (sa bogate w skrobie i wykorzystywane jako pokarm dla ludzi, ich zaleta jest wysoka plennosc)
1) ZIEMNIAKI (Chiny 16,2%, Rosja 10,6%, Polska 8,8%, Indie 8,5%, USA 7,3%, Ukraina 5,9%)
2) BATATY (Chiny 85%, Azja Południowow-Wschodnia)
3) MANIOK (Ameryka Łacińska, Afryka, Indie, na Archipelagu Malajskim)
4) JAM i TARO (Afryka Równikowa)

ROSLINY PRZEMYSŁOWE (cukrodajne) -- (duze zróżnicowanie pod wzgledem botanicznym oraz przeznaczenia produkcyjnego)
1) TRZCINA CUKROWA (Kuba, Meksyk, USA, Brazylia, Chiny, Filipiny, RPA)
2) BURAK CUKROWY (Ukraina, USA, Francja i Niemcy)

ROSLINY OLEISTE: (stanowią źródło tłuszczu i białka dla celów konsumpcyjnych oraz wysokobiałkowych pasz)
1) SOJA (USA 46%, Brazylia, Chiny, Argentyna)
2) ORZECH ZIEMNY (Indie, Chiny, USA, Nigeria)
3) SŁONECZNIK (Rosja, Ukraina, Mołdawa, Turcja, Hiszpania, Francja, Argentyna i USA)
4) RZEPAK (Chiny, Indie, Kanada, Francja, Wielka Brytania)

WARUNKI I OBSZARY UPRAW W POLSCE:

--- ZYTO (zajmuje najwiekszy aerał w Polsce. Nie ma wymagan, udaje sie nawet na gorszych glebach przy umiarkowanym zawozeniu)

WYSTEPOWANIE ŻYTA:
- woj. Łódzkie, mazowieckie, dolnośląskie, pomorskie, zachodniopomorskie, podlaskie, lubelskie, lubuskie.

--- PRZENICA (wymaga dobrych gleb, starannej uprawy w znacznym nawozeniu mineralnym)

WYSTEPOWANIE PRZENICY:
- lubelskie, pomorskie, malopolskie, dolnośląskie, mniejsza czesc w lubuskim, zachodniopomorskie, opolskie.

--- PSZENŻYTO (udaje sie na glebach umiarkowanie nawozonych) UPRAWIANY w zachodniej POLSC

--- OWIES (nie ma wymagan, jego uprawa zmniejsza sie wraz z malejąca hodowlą koni, uprawiany głównie na paszę dla koni)

WYSTEPOWANIE OWSU: wschodnia i południowa cześć kraju.

--- JĘCZMIEN (wymaga gleb średnich i dobrych, zasobnych w wapń, znacznie nawozonych mineralnie.)

WYSTEPOWANIE JECZMIENIA: - Wyżyna Krakowsko-Częstochowska, Wyżyna Lubelska. Cały kraj.

POZOSTAŁE UPRAWY:
ZIEMNIAKI (Podlasie, środkowa Polska)
BURAKI CUKROWE (Rejony: zamojski, lubelski, dolnośląski, wielkopolski, kujawski, żuławski i zachodniopomorski)
RZEPAK i RZEPIK (Dolny Śląsk, Pomorze Zachodnie, Kujawy i Żuławy Wiślane)
TYTON i CHMIEL (Wybrzeże, Pojezierza, Wyż Kielecka i Sandomierska)
LEN i KONOPIE (Wielkopolska, Pojezierze Pomorskie, Wyż. Lubelska)
WARZYWA i OWOCE (Region: grójecki, lubelski, kielecki, krakowski, nowosądecki)

CHÓW ZWIERZĄT GOSPODARSKICH NA ŚWIECIE:
CHÓW – wszelka działalnosc człowieka zwiazana z utrzymaniem zwierząt gospodarskich.
HODOWLA – odnosi sie do zabiegów zmierzających do otrzymania bardziej przydatnych gospodarczo
gatunków zwierząt, poprzez selekcję, krzyżowanie.

FORMY CHOWU:
a) Pastwiskowy: pasterski, koczowniczy, wędrowny
b) Pastwiskowo - oborowy
c) Przemysłowe formy hodowlane

CELE CHOWU ZWIERZĄT:
a) produkcja pożywienia
b) uzyskiwanie skór, wełny i pierza
c) w celu hodowli zwierząt pociągowych
d) w celach rekreacyjnych(hodowla koni)
e) uzyskiwanie nawozu naturalnego

***KIERUNEK MLECZNY – rozwija sie przewaznie w poblizu duzych osrodków miejskich, ktory stanowi duzy rynek zbytu na mleko i jego przetwory.
***KIERUNEK MIESNY – ma zwykle ekstensywny charakter i rozwija sie na obszarach naturalnych pastwisk obfitujących w paszę.
***KIERYNEK MLECZNO-MIESNY – najbardziej rozwiniety. Rozwinął sie w Europie i na obszarach o europejskim typie gospodarki.

POGŁOWIE ZWIERZĄT (PRODUCENCI)
a) BYDŁO - 1,4mld. na świecie
- Indie 16%
- Brazylia 12%
- Chiny 9%
- USA 7,5%
- Agentyna 4,5%
- Sudan 2,8%

b) OWCE - 1,1mld
. - Chiny 12%
- Australia 12%
- Iran i Nowa Zelandia po 5%
- Indie
- Rosja, Mongolia, Irak

c) TRZODA CHLEWNA - 960mln.(dostarcza przede wszystkim mięsa i tłuszczu)
- Chiny 51%
- USA 6%
- Brazylia 4%
- Niemcy 3%
- Hiszpania, Wietnam, Polska

EKSPORTERZY TRZODY CHLEWNEJ:
- Holandia, Dania, USA, Kanada, Argentyna.

IMPORTERZY:
- W. Brytania, Niemcy, Włochy.

ZWIERZETA POCIAGOWE, WIERZCHOWE i JUCZNE:
d) KOZY - 700mln
. - Chiny 25%
- Indie 17%
- Pakistan 7%
- Bangladesz 5%

e) KONIE- 62mln (mechanizacja rolnictwa przyczyniła się do zmniejszenia pogłowia; obecnie w
większym stopniu wykorzystywane w celach rekreacyjno sportowych.)
- Chiny 16%
- Brazylia, Meksyk, USA po 10%

f) OSŁY- 43mln.
- Chiny 25%
- Etiopia 12%
- Pakistan 10%
- Meksyk 8%

g) WIELBŁĄDY 19mln
. - Somalia 32%
- Sudan 15%
- Indie 8%
- Etiopia 6%
- Pakistan 6%
- Mauretania 6%

h) LAMA i ALPAKA - zwierzęta te występują w Andach, otrzymuje się z nich dobrą wełnę
i) JAK - żyje tylko w Tybecie, daje mleko z nawet 20% zawartością tłuszczu
j) RENIFER - występuje na Płn. Europy i Azji


CHÓW ZWIERZĄT GOSPODARSKICH W POLSCE:
CHÓW ZWIERZĄT - dostarcza artykułów żywnościowych i surowców przemysłowych

---BYDLO: obecnie ok. 8 mln. sztuk, ilość ciągle spada. Rozmieszczenie nierównomierne (małopolska, wielkopolska); Polska zajmuje 9 miejsce na świecie w produkcji mleka (317l/osoba)

---TRZODA CHLEWNA: chów na mięso, pogłowie ok. 20 mln sztuk (6 miejsce), najwięcej w środkowo-zachod. i półn. części kraju

---KONIE: hodowla spada, wynosi ok. 500 tys sztuk, stanowią siłę pociągową w małych gospodarstwach;

---OWCE: hodowla dla mięsa i skór, mleko i mięso sa produktami dodatkowymi; Pogłowie zmniejsza się ciągle (troche wiecej niż koni), hodowla: rejon środkowo-zachodni, karpacki, sudecki

--- DRÓB: szczególnie hodowla brojlerów

ROLNICTWO INTENSYWNE:
charakteryzuje się dużymi nakładami kapitału i siły roboczej, czego wynikiem jest zwiększenie plonów i efektów hodowli.

1. wysoko intensywne rolnictwo kapitałochłonne o małych zasobach pracy w rolnictwie i wysokim poziomie mechanizacji. (Europa Zach., niektóre obszary USA)
2. rolnictwo plantacyjne: o bardzo dużej towarowości,
3. wysoko intensywne typu pracochłonnego: towarowość jest niewielka, nie bierze udziału w wymianie międzynarodowej. (Azja Połud. – Wschod.)
4 umiarkowanie intensywne rolnictwo indywidualne i prywatyzowane rolnictwo rolnictwo wieloprzestrzenne. (np. Polska)

ROLNICTWO EKSTENSYWNE:
1.rolnictwo o małych zasobach pracy i dużej mechanizacji. (pampa w Argentynie, prerie USA i Kanady, Australia, Nowa Zelandia)
2 rolnictwo ekstensywne o dużych zasobach pracy i bardzo małej mechanizacji. (Afryka Zach. i Oceania)
3. rolnictwo skrajnie ekstensywne. (

SPOSOBY ZWIĘKSZENIA PRODUKCJI ŻYWNOŚCI:
1) wzrost plonów- poprzez dobór odpowiednio wyselekcjonowanych nasion siewnych i zwierząt hodowlanych, racjonalne nawożenie,właściwy płodozmian, stosowanie środków ochrony roślin.

ZIELONA REWOLUCJA - szereg działań sprzyjających zwiększeniu produkcji żywności.

2) powiększenie areału gruntów ornych poprzez osuszanie niektórych bagien i nawadnianie obszarów półpustynnych półpustynnych pustynnych.
3) zwiększenie produkcji żywności z mórz i oceanów.
4) zwiększenie wydajności gospodarstw rolnych.
5) długotrwała pomoc finansowa, naukowo techniczna i organizacyjna.
6) koncepcja rolnictwa zrównoważonego.

PRZYCZYNY GŁODU:
- słabe zbory, klęska żywiołowa, susze, szkodniki, wojna - głód

MIEJSCA GŁODU:
Afryka (kumulacja czynników), Ameryka Płd. i Azja Płd. -Wsch. – niedożywienie

NAJWIEKSZY GŁOD:
Angola, Tanzania, Etiopia (susza), Mozambik (susza i wojna), Somalia (konflikt wewnątrz kraju), Kenia (wojna, brak infrastruktury, szarańcza), Demokratyczna Rep. Konga (wojna),

*Są dwie metody pomagania krajom głodującym – dawanie możliwości produkcji jedzenia (USA - Afryka) lub dawanie gotowych racji żywnościowych, czego skutkiem może być rozleniwienie robotników, uzależnienie państwa (Etiopia) lub też utrzymanie reżimu (Somalia).

RODZAJE GŁODU:
- ilościowy – wartość kaloryczna pokarmów jest zbyt mała w stosunku do potrzeb organizmu
- jakościowy – niedobór lub brak w pożywieniu niektórych, istotnych do życia składników
- jawny – brak białka w pokarmie, osłabia umysłowe i fizyczne zdolności człowieka