Cukrzyca - przyczyny, skutki, sposoby leczenia.

Cukrzyca to wywołane różnymi przyczynami schorzenie metaboliczne, charakteryzujące się przewlekłym podwyższonym stężeniem glukozy we krwi. Osoby, które cierpią na to schorzenie nazywani są diabetykami. Przyczyną choroby jest defekt produkowania i działania insuliny. Insulina to główny hormon anaboliczny, niezbędny do prawidłowego metabolizmu węglowodanów, tłuszczów i białek. W wyniku braku insuliny wątroba nie przekształca odpowiedniej ilości glukozy w glikogen. Obecnie w Polsce ponad połowa chorych na cukrzycę to osoby w podeszłym wieku. Wśród chorych hospitalizowanych z powodu powikłań cukrzycy ponad 60 proc. stanowią pacjenci zbliżający się do 70. roku życia.

Cukrzyca nie jest chorobą jednolitą. Wyróżnia się kilka postaci choroby, z których najpowszechniejsze to typ 1 i typ 2. Cukrzyca typu 1 (dawniej nazywana insulinozależną lub typu dziecięcego). Jest spowodowana rzeczywistym brakiem insuliny na skutek uszkodzenia komórek. Choroba pojawia się najczęściej u dzieci i osób młodych, choć może się rozpocząć nawet po 80. roku życia. Leczenie wymaga stałego podawania insuliny. Zwykle przyczyną choroby jest uszkodzenie komórek - przez własny układ odpornościowy. Cukrzyca typu 2 (dawniej nazywana insulinoniezależną). To najczęstsza postać cukrzycy. U chorych zaburzone jest zarówno działanie, jak i wydzielanie insuliny, przy czym dominującą rolę może odgrywać jedna lub druga nieprawidłowość. Chorzy są mało wrażliwi na działanie insuliny (insulinooporność). Dokładne przyczyny rozwoju tych zaburzeń nie są jeszcze poznane. Leczenie polega zazwyczaj na redukcji masy ciała, stosowaniu diety, wysiłku fizycznego oraz doustnych leków przeciwcukrzycowych, u części chorych po pewnym czasie trwania choroby konieczna jest insulinoterapia.

Jest jeszcze tzw. Cukrzyca ciężarnych (typu 4) o której warto wspomnieć. Jest to przejściowe zaburzenie, rozpoznawane na podstawie podwyższonego stężenia glukozy we krwi oraz obecności glukozy w moczu, pojawiające się u zdrowych dotąd kobiet i ustępujące całkowicie po zakończeniu ciąży. Niemniej stanowi ono zagrożenie dla płodu i kobiety, a ponadto u 30-50% kobiet, u których stwierdzano cukrzycę ciężarnych, w ciągu najbliższych 15 lat rozwija się cukrzyca typu 2. Uważa się, że przyczyną cukrzycy ciężarnych są zmiany fizjologiczne związane z ciążą: insulinooporność wywołana przez hormony łożyskowe (laktogen - hormon wzrostu), zaburzenia wydzielania insuliny i zwiększone wydzielanie glukozy przez wątrobę.

Są różne przyczyny pojawiania się cukrzycy. Między innymi zaawansowany wiek jest podstawową przyczyną pogarszania się tolerancji organizmu na glukozę, czyli początków cukrzycy typu II. U niektórych osób w miarę starzenia się stopniowo zanikają tzw. wyspy trzustkowe zawierające komórki beta, wytwarzające insulinę. Inną przyczyną może być spadek aktywności fizycznej (zwłaszcza u osób starszych), co powoduje zmniejszenie wykorzystania glukozy przez mięśnie. Pojawienie się insulinooporności może mieć związek ze starzeniem się. Inne przyczyny pojawienia się cukrzycy to uwarunkowania genetyczne, które przekazywane są blisko 20% chorych w rodzinach, w których występuje cukrzyca. Ponadto winowajcami są: otyłość oraz zmniejszenie masy mięśniowej, inne choroby, stresy fizyczne i emocjonalne, urazy, infekcje, przyjmowane leki (np. moczopędne). Jednak najistotniejszym czynnikiem przyspieszającym pojawienie się cukrzycy jest otyłość. Przy współistniejącej nadwadze insulina działa nieprawidłowo.

Podstawowym objawem cukrzycy jest podwyższenie stężenia glukozy we krwi. W zależności od zaawansowania choroby może ono występować jedynie po spożyciu węglowodanów lub niezależnie od niego. Zawartość cukru we krwi (glikemię) podaje się w miligramach na 100 ml krwi (mg%) lub w milimolach na litr (mmol/l). Niższe stężenie glukozy oznacza hipoglikemię, a wyższe oznacza:
- stan przedcukrzycowy (nieprawidłowa glikemia na czczo, nieprawidłowa tolerancja glukozy)
- cukrzycę, gdy: stężenie glukozy zmierzone o dowolnej porze doby przekracza 200 mg/dl, dwukrotnie poziom glukozy na czczo przekracza 126 mg/dl.

Jeżeli stężenie glukozy we krwi przekroczy próg nerkowy (zwykle ok. 160-180 mg%) pojawia się glukozuria (cukromocz), czyli wydalanie glukozy z moczem oraz wielomocz (poliuria) - powyżej 3 l na dobę jest to kolejny powód do niepokoju o nasze zdrowie. Glukozuria powoduje olbrzymie pragnienie i wysychanie błon śluzowych skóry. Mogą również wystąpić nudności. Chory jest senny i zmęczony, mimo prób zaspokajania silnego głodu (polifagia) traci na wadze. Często chorzy tracą ostrość widzenia

Stężenie glukozy we krwi zmienia się bardzo dynamicznie. W związku z tym we wszystkich typach cukrzycy najlepsze wyniki leczenia osiąga się przy aktywnym udziale chorego w leczeniu. Odpowiedni tryb życia, insulinoterapia są to szanse na uniknięcie powikłań. Jedną z metod leczenia cukrzycy jest insulinoterapia. Jest podstawowym leczeniem dla osób chorych na cukrzycę typu 1, ma również zastosowanie u chorych na cukrzycę typu 2 oraz kobiet z cukrzycą ciążową. Polega ona na wstrzykiwaniu podskórnie gotowych preparatów insulinowych. Preparaty insuliny w normalnym leczeniu podaje się podskórnie, za pomocą strzykawki lub pena (pióra insulinowego). Istnieją również bezigłowe iniektory, obecnie trwają testy insuliny do inhalacji w aerozolu. Podawana insulina ma naśladować naturalny rytm wydzielania insuliny przez trzustkę oraz insulinę potrzebną do zrównoważenia posiłków. Tzw. intensywna insulinoterapia oznacza dostosowywanie na bieżąco przez chorego ilości insuliny do spożywanych posiłków, wysiłku fizycznego i innych czynników - w odróżnieniu od terapii tradycyjnej, w której to posiłki i tryb życia są dostosowane do wstrzykiwanej insuliny. Innym sposobem leczenia tego schorzenia jest przyjmowanie doustnych leków przeciwcukrzycowych. Stosowane są one w cukrzycy typu 2. Główne mechanizmy działania poszczególnych grup leków to fakt iż: zwiększają wydzielanie insuliny, hamują uwalnianie glukozy z wątroby, hamują uwalnianie glukozy z węglowodanów złożonych w jelicie, zmniejszają insulinooporność tkanek. Wysiłek fizyczny, dieta i odpowiedni tryb życia są również jednymi ze sposobów leczenia cukrzycy. W większości przypadków cukrzycę typu 2 daje się początkowo dobrze kontrolować za pomocą odpowiedniej diety (produkty o niskim indeksie glikemicznym złożone węglowodany, zmniejszona ilość tłuszczów nasyconych, więcej rozpuszczalnego błonnika) i wysiłku fizycznego. Ponieważ ten typ cukrzycy wiąże się zwykle z nadwagą, utrata wagi zwiększa wrażliwość na insulinę. W cukrzycy typu 1 ograniczenia dietetyczne nie są tak istotne. Poza koniecznością dopasowania dawek insuliny do spożywanych pokarmów (lub odwrotnie) zaleca się unikanie produktów o bardzo wysokim indeksie glikemicznym i produktów mogących przyspieszać rozwój powikłań (jak miażdżyca). Wysiłek fizyczny pomaga zapobiegać powikłaniom.

Dla cukrzycy typu 1: przeszczepy wysepek trzustkowych, wykorzystanie komórek macierzystych do powstania komórek wytwarzających insulinę, pompa z mechanizmem sprzężenia zwrotnego, dostosowująca ilość podawanej insuliny do glikemii - są to przyszlościowe terapie, które miejmy nadzieje pozwolą na lepsze i skuteczniejsze leczenie tej choroby. Georg Christoph Lichtenberg powiedział: ? Poczucie zdrowia zdobywamy tylko przez chorobę ?. Uprzedźmy to doświadczenie i dbajmy o nasze zdrowie, abyśmy nie cierpieli na żadne schorzenia w tym na omawianą cukrzycę. Pamiętajmy o odpowiednim odżywianiu się, wysiłku fizycznym oraz badaniach kontrolnych.