Gospodarka po I wojnie światowej
Wojna wytrąciła Europę z charakterystycznego dla niej permamentnego wzrostu gospodarczego, a polityczne skutki wojny miały poważny wpływ na kształtowanie się gospodarki światowej. Na kształtowania się gospodarki światowej:
-koszty i nakłady
-zniszczenia wojenne (zburzone miasta, zniszczone drogi i linie kolejowe, spalone lasy, zdewastowane gospodarstwa rolne)
-zaciągano długi na potrzeby walczących armii.Europa potrzebowała surowców i żywności, które sprowadzała ze Stanów
Zjednoczonych czyniąc ten kraj bogatym
-było jasne, że o wyniku wojny rozstrzygnie ostateczny potencjał gospodarczy
-państwa centralne znajdowały się pod tym wzg w gorszej sytuacji- posiadały ograniczone możliwości i rezerwy siły roboczej
PRODUKCJA WĘGLA I ŻELAZA ( w mln ton)
Państwa Koalicji Państwa Centralne
węgiel surówka żelazo stal węgiel surówka żelazo stal
1914 394 22 19 331 22 21
1917 851 50 58 340 15 16
-kraje centralne nie mogły zaciągać pożyczek zagranicznych, starano się więc jak najwięcej wycisnąć z własnego społeczeństwa np.:
-Niemcy rozpisały w czasie wojny 9 pożyczek wewnętrznych (8x zwiększył się dług podczas wojny)
-w państwach Ententy większą role odgrywało zadłużenie zewnętrzne np.:
-Anglia rozpisała w czasie wojny 3-krotnie wewnętrzną pożyczkę długoterminową; Francja 4-krotną;
USA-3-krotna
-zwiększano presje podatkowa np. Anglia w latach 1913-1920 6-krotnie podnosiła podatki
-w latach 1921-1929 głównymi zjawiskami uważanymi za motory koniunktury były: boom w budownictwie przemysłowym i mieszkalnym, rozwój w przemyśłe elektrycznym i samochodowym
-głobalny wzrost produkcji w tym czasie to ok. 26%
WIELKA BRYTANIA
-mimo iż na jej terenie nie odbywały się działania wojenne to utraciła część rynków zbytu na rzecz USA
-eksport spadł do 82% w stosunku do 1914
-utraciła 1/3 dochodów z inwestycji zagranicznych
-spłacała koszty amerykańskich dostaw wojskowych
-do 1920 produkcja przemysłowa spadła o 12%
-koniunktura wzrosła dopiero pod koniec lat 20. poprzez rozwój
przemysłu motoryzacyjnego, maszynowego (56%) i urządzeń
elektrycznych (o 43%)
-udział w światowym obrocie handlowym spadł z 17% w 1913 do
14% w 1930
-dług publiczny w latach 1914-1918 wzrósł z 3,2 do 40,4 mld USD
FRANCJA
-najbardziej uprzemysłowione i rolnicze części zostały zniszczone.
-produkcja przemysłowa spadła o 40%.
-utraciła 18% ludności wieku produkcyjnym (20-45 lat)
-do 1926 na odbudowę wydała 130 mld franków
-przedwojenny poziom produkcji przemysłowej osiągnięto dopiero w 1924 a
rolniczej w 1925
-eksport francuski w 1918 wynosił 25% eksportu z 1913 a import 87%
USA
-swoje wysiłki skoncentrowano na umocnieniu osiągniętych w czasie wojny wpływów ekonomicznych i politycznych
-gwałtowny rozwój przemysłu samochodowego, naftowego, chemicznego,
stoczniowego (I miejsce w transporcie morskim)
-wzrosła produkcja żelaza miedzi, cynku
-wzrosła produkcja rolna
-wprowadzono wysokie cła
-globalny wskaźnik produkcji przemysłowej wzrósł w 1928 o 108% w stosunku do
produkcji przedwojennej
-przed wojną eksportowały za 2,5 mld USD, po 1920- 8mld USD
-inwestycje za granicą wynosiły 17 mld USD
-przeciętny dochód narodowy na jednego mieszkańca wzrósł z 354 $ w 1913 do
586$ w 1918 (wzrost dochodu o 12%)
-szacuje się ze w wyniku zakupów wojennych połowa światowych zasobów złota
znalazła się w USA
ZSRR
-po dojściu bolszewików do władzy w 1918, tępiono każdego kapitalistę,
-masowe zbrodnie Czeki i brutalne rekwizycje żywności na wsi podkopały
całkowicie gospodarkę
-chłopi zaprzestali pracy, gdyż całe plony i tak im odbierano
-lata 1920-1921 to lata głodu (5-10 mln ofiar) i buntu rosyjskiej wsi
-w 1921 Lenin założył Nową Ekonomiczną Politykę, która była realizowana do 1928:
-przywrócenie wolności handlu i reprywatyzacji
zakładów przemysłowych średniej wielkości
-prowadzenie polityki koncesji (wejście kapitału
zagranicznego)
-odbudowa przemysłu
-kolektywizacja rolnictwa w 1928- zmiana jej struktury (tworzono kołchozy- spółdzielnie rolnicze narzucające plany)- rolnicy porzucali ospodarstwa i uciekali do miast, zabijali bydło
-kryzys światowy spowodował napływ kapitału z zagranicy
-zawarto wiele układów, otrzymano wiele pożyczek
-w 1935 produkcja prąd wzrosła 2x, ruszyła produkcja żelaza
-ogólnie produkcja przemysłu wzrosła 9x
AUSTRIA
-w wyniku rozpadu monarchii austro-węgierskiej gospodarka kraju była w
katastrofalnej sytuacji
-więzy gospodarcze z innymi krajami zostały zerwane co zahamowało handel i
rozwój przemysłu
-została obciążona spłatą odszkodowań wojennych
JAPONIA
-produkcja przemysłowa cesarstwa rosła bardzo szybko ze wzg na przejecie strefy
handlowej w Azji
-inwestycje przekroczyły 1 mld jenów
-złoto napływało do skarbca japońskiego czyniąc ten kraj bogatym
NIEMCY
Postanowienia Traktatu Wersalskiego były ogromnym ciosem w gospodarkę niemiecką.
-Niemcy straciły 70 tys.km powierzchni z ważnymi dla gospodarki kraju bogactwami naturalnymi
-na rzecz Polski odebrano im Śląsk
-utracono ¾ eksploatowanych złóż żelaza, ½ węgla, ½ złóż cyny i ¾ cynku
-utracili wszystkie kolonie (kolejne złoża surowców, rynek zbytu, tanią siłę
roboczą), flotę handlowa
-ogólna produkcja przemysłowa w 1918 wynosiła 57% w stosunku do produkcji z
1913
-masowe rozbrojenie cofnęło/zatrzymało rozwój przemysłu ciężkiego i
zbrojeniowego
-finanse państwa, obciążonego wielomiliardowym zadłużeniem, próbowano ratować drukowaniem pieniędzy.
-gwałtownie spadała wartość marki i wartość płac realnych
-Niemcy płaciły odszkodowanie wojenne 132 mld marek w złocie (ostatecznie spłaciły 37 mld- głownie z pożyczek)
-w 1924 przeprowadzono reformę walutową
-napływ kapitałów anglo-amerykańskich w 1924 (pożyczka-800 mln marek)
umożliwił rozwój przemysłu:
-produkcja i eksport maszyn (II miejsce na świecie)
-produkcja samochodów (II miejsce na świecie)
-przemysł chemiczny (I miejsce na świecie)
-gospodarka uzależniona od kapitału zagranicznego
-okres kryzysu ekonomicznego w Niemczech w 1932 r.
-spadek produkcji przemysłowej do 50%
-gwałtownie rosła liczba bezrobotnych
-bankructwa małych przedsiębiorstw
Produkcja światowa 1926-1938
ZATRUDNIENIE ok..1929 roku
kraj Zatrudnienie w rolnictwie razem Zatrudnienie w przemyśle i budownictwie
Anglia 5,9 94,1 46,1
Belgia 17,0 83,0 47,1
Holandia 20,6 79,4 38,8
USA 22,0 78,7 45,0
Niemcy 28,9 71,1 40,0
Austria 31,7 68,3 33,4
Francja 35,6 64,4 33,7
Włochy 39,2 60,8 34,0
Japonia 49,6 50,4 20,1
ZSRR 50,1 47,0 24,1
Polska 70,3 29,7 13,2
KOSZTY I STRATY WOJENNE
(straty w ludziach- 8 mln osób)
Państwa centralne
Niemcy 2 740 000Austro-Węgry 1 540 000 Turcja 450 000 Bułgaria 100 000
Państwa koalicji
Francja 1 712 000Anglia 930 000Serbia 370 000USA 15 200 Rosja 1 700 000Włochy 750 000Rumunia 250 000