Bolesław Prus
Bolesław Prus
20 VIII 1847 - 19 V 1912
Jego prawdziwe imię i nazwisko to Aleksander Głowacki. Zastąpił je pseudonimem, utworzonym od nazwy rodowego herbu. Mając w młodości plany kariery w dziedzinie nauk ścisłych, traktował swoje pierwsze humoreski prasowe jako niezbyt ambitną pracę zarobkową. Nazwiskiem Głowacki sygnował tylko poważne rozprawy. Później, gdy uznał swoją twórczość literacką za działalność równie pożyteczną jak zajęcia naukowe, nie zmieniał już przyzwyczajeń publiczności do pseudonimu i pozostał przy Prusie.
Urodził się w Hrubieszowie na Lubelszczyźnie w rodzinie zarządcy prywatnych majątków ziemskich. Matka zmarła, gdy miał 3 lata a ojciec ok. roku 1856. Zaopiekowała się nim babka zamieszkała w Puławach, a po jej śmierci ciotka z Lublina. Naukę rozpoczął w Szkole Realnej w Lublinie, następnie przeniósł się do Siedlec i Kielc, gdzie mieszkał jego starszy brat Leon Głowacki - nauczyciel historii.W 1863 r. uciekł do oddziału powstańczego. Ranny podczas potyczki w pobliżu Siedlec - dostał się do niewoli rosyjskiej. Po kuracji w szpitalu pozwolono mu jako młodocianemu wrócić do rodziny w Lublinie. W 1864 r. aresztowano go. Zwolniony po 3 miesiącach wstąpił do liceum lubelskiego. Ukończył je w 1868 r. i został przyjęty na Wydział Matematyczno-Fizyczny Szkoły Głównej w Warszawie.
Zrezygnował po II roku ze studiów i przeniósł się do szkoły rolniczo-leśnej w Puławach. Tu również nie zagrzał miejsca i ponownie wyjechał do Warszawy gdzie imał się różnych zajęć (m. in. pracy fizycznej w zakładach metalowych). Od 1872 r. współpracował jako felietonista z "Opiekunem Domowym" i "Niwą", od 1873 -z humorystyczną "Muchą", od 1874 z "Kolcami". W 1875 r. w "Kurierze Warszawskim" zaczął drukować kronikę tygodniową. Dało mu to dostatecznie pewną podstawę bytu by się ożenić. Wybranką była kuzynka Oktawia Trembińska. Ich związek był wypełniony trwałymi uczuciami, wzajemnym wspomaganiem się oraz bogactwem wrażeń. Prus stronił od "wielkiego świata". Wolał zacisze warszawskiego mieszkania i kameralne rozmowy w znajomym gronie. Ze względu na agorafobię (lęk przestrzeni) unikał dalekich podróży i rozległych widoków. Większość letnich urlopów spędził w Nałęczowie.
Zmarł w Warszawie. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim. Na grobie wystawiono pomnik dłuta S. Jackowskiego z napisem Serce serc.
Twórczość
Zatrudniwszy się w "Kurierze Warszawskim" stał się dziennikarzem zawodowym. Do r. 1887 zamieścił tam 345 felietonów tygodniowych. Po przejściu do "Kuriera Codziennego" w 1887 r. opublikował do 1901 r. 373 felietony. W latach 1905-11 dla "Tygodnika Ilustrowanego" napisał 178 kronik. Dodając do tego podobne teksty, zamieszczane w innych pismach, to bilans jego dorobku felietonowego wynosi ok. 1100 kronik. W opinii krytyków i historyków literatury jego felietonistyka należy do klasycznych osiągnięć gatunku. Zdumiewa bogactwem obserwacji, rozmaitością nastrojów, pomysłowością "przypraw" humorystycznych i stylizacyjnych. Nawiązywali do niej późniejsi polscy mistrzowie gatunku, m. in. Antoni Słonimski.Drugi dział twórczości Prusa to małe formy narracyjne. Liczy on ok. 110 utworów. Są tu pisane w młodości szkice humorystyczne, obrazki w rodzaju utworu Na wakacjach (1884), nowele, jak np. Antek, Katarynka i Michałko (1880), Kamizelka (1882), Z legend dawnego Egiptu (1888) i Sen (1890). Są też obszerniejsze od nowel opowiadania i szkice powieściowe, jak Sieroca dola (1877), Przygoda Stasia (1879), Powracająca fala (1880), Grzechy dzieciństwa (1883) i Omyłka (1884). Atut tych utworów to wnikliwe psychologicznie zarysowanie sylwetek dzieci i bohaterów niepozornych kondycją społeczną. Przykuwają one naszą uwagę problematyką moralną, delikatnością rysunku życia wewnętrznego, sugestywnością i starannością konstrukcji.
Na plon powieściowy Prusa składają się: Placówka (1886), Lalka (1889), Emancypantki (1893), Faraon (1896), Dzieci (1908) i niedokończone Przemiany (1912). Powieści te poprzedziła Anielka (1880), pokrewna przez zakrój tematyki.Prus poświęcił wiele uwagi pracy społecznej, np. biorąc udział w zakładaniu Kasy Przezorności i Pomocy dla Literatów i Dziennikarzy, 1905 - zostając członkiem Komitetu Obywatelskiego niosącego pomoc pozbawionym pracy robotnikom, 1897 - patronując powstaniu Towarzystwa Higieny Praktycznej im. Bolesława Prusa. Utwory opublikowane w tym okresie, np. Ze wspomnień cyklisty (1903), nie mają już większego znaczenia. Wydarzenia 1905 znalazły wyraz w powieści Dzieci (1906). Śmierć pisarza przerwała pracę nad powieścią Przemiany.Prus jest uważany za jednego z najwybitniejszych prozaików w dziejach literatury polskiej. Wydania m.in.: Pisma (tom 1-4, 1897, wydanie 2 - 1904), Pisma (tom 1-15, 1918-1927), Pisma (tom 1-23, 1924-1927), Pisma (tom 1-29, 1948-1952), Listy (1959), Kroniki (tom 1-20, 1953-1970), Wybór pism (tom 1-10, 1954, wydanie 5 - 1974-1975).