GOP - Górnośląski Okręg Przemysłowy

W ostatnich latach przemysł systematycznie traci w Polsce na znaczeniu jako miejsce pracy i zarobkowania Polaków. Po pewnym okresie fetyszyzacji przemysłu nadszedł czas racjonalnego traktowania tego działu gospodarki i jego rozwoju stosowanie do możliwości zbytu produkowanych wyrobów na rynkach krajowych i zagranicznych. W związku z tym wiele zakładów przemysłowych zamknięto, a inne całkowicie zmieniły swój charakter. Efektem rozwoju tej sytuacji jest zanik funkcji przemysłowych w pewnych miejscowościach i na pewnych obszarach. W ten sposób dochodzi do stopniowej degradacji właściwości obszaru, który za kilka lat trudno będzie nazwać okręgiem przemysłowym. Są też i takie obszary, gdzie o upadku przemysłu zadecydują wyczerpujące się zasoby surowców mineralnych. Nie mają zatem dobrej perspektywy okręgi przemysłowe powstałe w związku z eksploatacją węgla kamiennego.
Powstanie tego regionu przemysłowego jest związane z występowaniem bogatych złóż węgla kamiennego, cynku i ołowiu, a dawniej także niezbyt bogatych oraz ubogich w pierwiastek metalczny rud żelaza. Dynamiczny rozwój przemysłu rozpoczął się w końcu XIX w. I trwał do końca lat 70. XX w. W strukturze przemysłu dominuje górnictwo węgla kamiennego, przemysł karbochemiczny, energetyczny, hutnictwo żelaza oraz cynku i ołowiu, cięzki przemysł maszynowy, samochodowy oraz chemiczny. Wraz z upływem lat granice okręgu przesuwały się, szczególnie w kierunku południowo-zachodnim, o czym decydowało postępujące uprzemysłowienie nowych obszarów oraz poważna rozbudowa miast (Tychy, Jastrzębie Zdrój, Rybnik, Ruda Śląska, Wodzisław Śląski i inne.). Budowane nowe kopalnie (okręg rybnicki), huty (np. huta żelaza „Katowice”, huta cynku w Miasteczku Śląskim), elektrownie oraz zakłady przetwórcze. Braki w zakresie zatrudnienia pokrywano ludnością migrującą, przyciąganą do pracy oferowanymi mieszkaniami. Sytuacja materialna oraz warunki obsługi mieszkańców, wobec preferencji górnictwa i tego regionu, były lepsze niż gdzie indziej. Gorsze były jednak środowiskowe warunki życia (nadkoncentracja przemysłu, degradacja środowiska, fatalne warunki sanitarne). Dziś region ten przeżywa poważne problemy, natrury ekonomicznej, społecznej i ekologicznej. Potrzebna jest szybka jednak przemyslana wszechstronna restrukturyzacja.
Górnośląski Okręg Przemysłowy (GOP) jest to najważniejsza w Polsce aglomeracja miejsko-przemysłowa, połozona w północnej części Górnośląskiego Zagłebia Węglowego (byłe woj. katowickie). GOP zajmuje obszar ok. 2,7 tys. km2, który zamieszkuje ponad 2,5 mln osób, tj. ok. 925 mieszkańców na 1 km2 (średnio w Polsce 121). 95% ludności mieszka w miastach stanowiących kontrybucję górnośląską : Będzin, Bytom, Chorzów, Czeladź, Dąbrowa Górnicza, Gliwice, Katowice, Mysłowice, Ruda Śląska, Siemianowice Śląskie, Sosnowiec, Świętochłowice, Tychy i Zabrze. Najważniejszymi gałeziami przemysłowymi GOP są: górnictwo węgla kamiennego, hutnictwo żelaza, energetyka, przemysł maszynowy, metalowy, chemiczny, koksowniczy, materiały budowlane, spożywcze, hutnictwo cynku. Wydobycie węgla kamiennego, podjęte na większą skalę w XVIII w., przyczyniło się do powstania i rozwoju GOP. Węgiel eksploatowany w zachodniej części GOP, lepszy jakościowo, przerabiany jest częściowo na koks i gaz w Zabrzu, Gliwicach, Bytomiu i Rudzie Śląskiej. Węgiel eksploatowany we wschodniej częśi zagłębia jest głównie spalany w elektrowniach na obrzeżu GOP (największe w Łaziskach Górnych, Będzienie, Jaworznie, Sierszy, Skawinie). Hutnictwo żelaza GOP kochysta z paliwa miejscowego (węgiel, koks, gaz). Obejmuje ono huty powstałe przeważnie w XIX w. Oraz Hutę „Katowice” uruchomioną w 1976r.Hutnictwo cynku i ołowiu wykorzystuje złoża rud cynkowo-ołowiowych w okolocy Bytomia i Tarnowskich Gór oraz stare hałdy. Huty cynku znajdują się w Miasteczku Śląskim i Świętochłowicach. Przemysł maszynowy, metalowy i elektrotechniczny, wyspecjalizował się głównie w produkcji ciężkich odlewów, maszyn górniczych, urządzeń dla hutnictwa, konstrukcji stalowych, urządzeń transportowych itp. Po II wojnie światowej przemysł GOP rozszerzył znacznie asortymeny swoich wyrbów, np. na silniki okrętowe (Świętochłowice), wagony tramwajowe (Chorzów), sprzęt motoryzacyjny (Sosnowiec), wyroby elektroniczne (Zabrze, Tychy). Do nowszych inwestycji należy Zakład Montażu Fabryki Samochodów Małolitrażowych w Tychach. Spośród innych gałęzi przemysłu większe znaczenie ma zwłaszcza przemysł chemiczny, szklarski, materiałów budowlanych, włókienniczy, odzieżowi oraz poligraficzny.
Tak duża koncentracja przemysłu na niewielkim obszarze przyczyniła się do znacznego przekształcenia środowiska geograficznego. Typwoymi elementami krajobrazu GOP są hałdy, wyrobiska, zapadliska. Pod względem ilości gromadzonych odpadów przemysłowycj oraz wielkości emisji pyłów i gazów zajmuje on w Polsce tzrecie miejsce. Jest to jeden z obszarów o najwiekszym zagrożeniu ekologicznym, co odbija się negatywnie na stanie zdrowotnym ludności. Sytuacja nie polepsza się pomimo podjęcia prac nad rekultywacją zdegradowanego środowiska i zakładaniem urządzeń hamujących emisje przemysłow oraz oczyszczalni ścieków.
Między Katowicami, Chorzowem a Siemianowicami Śląskimi założono Park Kultury i Wypoczynku. Wokół GOP powstaje leśny pas ochronny, zagospodarowany dla wypoczynku krótkoterminowego. Miasta GOP, przeważnie sąsiadujące bezpośrednio ze sobą są powiązane gęstą siecią linii kolejowych, dróg kołowych, linii tramwajowych i autobusowych. Odbywa się na nich intensywny ruch towarowy i osobowy. Najważniejszymi węzłami kolejowymi w ruchu osobowym są Katowice i Gliwice, w ruchu towarowym – Tarnowskie Góry. Głównym ośrodkiem administracyjnym, usługowym, naukowym i kulturowym okręgu są Katowice. Miasta GOP, powstałe przeważnie w XIX i XX w., nie mają wielu zabytków historycznych i archelologicznych. Do ciekawszych pod tym względem należą : Bytom, Gliwice, Będzin i Tarnowskie Góry. Dużą atrakcją turystyki krajoznawczej są zakłady przemysłowe, zwłaszcza kopalnie węgla i huty żelaza, częściowo udostępnione do zwiedzania