Sztuka wczesnego chrześcijaństwa II-IV w.
SZTUKA WCZESNEGO CHRZEŚCIJAŃSTWA II-VI w.
Religia
Religia chrześcijańska wywodzi się z monoteistycznej religii judaistycznej. Jej zasady stały się powodem prześladowania chrześcijan w pierwszych wiekach religii.
Funkcja wczesnej sztuki chrześcijańskiej była ideowa i użytkowa. Nie przywiązywano wagi do wartości artystycznej.
Prócz Boga przedstawiano w dziełach Maryję, Aniołów i świętych.
Edykt Mediolański – 313 r. Wprowadził równouprawnienie religii chrześcijańskiej. 392 r. –Teodozjusz Wielki wydaje zakaz kultów pogańskich.
Sztuka
Chrześcijańską sztukę reprezentują zabytki podziemnych cmentarzy – katakumb, pierwsze kościoły, grobowce. Do najstarszych dzieł należą malowidła katakumb i rzeźbione sarkofagi.
Pierwsi chrześcijanie byli obywatelami rzymskimi byli przyzwyczajeni do wyrażania swoich myśli i uczuć w sposób zgodny z wielowiekową tradycją, w której się wychowali. Cała sztuka wczesnego okresu chrześcijaństwa jest próbą pogodzenia tradycyjnego sposobu wyrażania z nową zupełnie różną od antycznej. NOWE TREŚCI RELIGIJNE UBIERANO W STARĄ TRADYCYJNĄ FORMĘ. W konsekwencji dawne motywy i tematy nabierały nowego, ukrytego znaczenia. Powstał język symboli.
ARCHITEKTURA sakralna rozwijała się od IV w. Chrześcijanie modlili się początkowo w domach prywatnych. Świątynie stały się miejscem zgromadzenia gminy chrześcijańskiej. Wiele świątyń pogańskich zamieniano na kościoły.
Świątyni ( wzniesione od podstaw) na planie prostokąta z przedsionkiem, podzielonego za pomocą filarów na 3 lub 5 części – naw, świątynie miały czasem nawę poprzeczną – transept. Tworzył się wtedy plan krzyża łacińskiegoo ramionach różnej długości. Nawę główną środkową kryto dwuspadowym dachem, a boczne pulpitowymi. Na osi kościoła w końcu nawy głównej – prezbiterium zakończone półkolistym zamknięciem, absydą przeznaczoną dla duchowieństwa. Nawa środkowa była dwa razy wyższa i szersza niż boczne. Jest to zasada charakterystyczna dla typu kościoła bazylikowego. Przypomina on bazylikę rzymską od której wziął początek. ( Kościół św. Piotra w Rzymie- nie istniejący już )
Władcom i męczennikom wznoszono grobowce, na planie koła lub kwadratu, kryte kopułą. Wczesna sztuka chrześcijańska miała funkcją ideową i użytkową. Przekazywała i utrwalała w pamięci wiernych treści wiary i służyła celom liturgicznym.
SZTUKA ISLAMU
Religia
Religia monoteistyczna ISLAM. Jeden bóg Allach. Mahomet prorok. Koran święta księga. ZAKAZ PRZEDSTAWIANIA W SZTUCE POSTACI LUDZKIEJ I INNYCH ISTOT ŻYWYCH.
Architektura
Budowano z cegły ( glazura ) rzadziej z kamienia.
Świątynie – meczety, domy modlitwy. Różnorodność typów architektonicznych. Arabowie korzystali ze zdobyczy i tradycji budownictwa krajów podbitych. Meczety na założeniach centralnych – wielka hala modłów o pustym wnętrzu nakryta wydłużoną kopułą nie zdominowana żadnym akcentem wiodącym. Nisz – mikrab w jednej ze ścian wskazuje ku świętemu miastu – Mekce. Charakterystyczny akcent kompozycji architektonicznej na zewnątrz to wieżyczki – MINARETY z których wzywa się wiernych na modlitwę.
Grobowce z reguły budowle centralne na planie wielokątów foremnych.
Pałace – architektura opiera się na swobodnym układzie pomieszczeń rozdzielonych wewnętrznymi dziedzińcami z zielenią i fontanną lub basenem pośrodku, otoczonych ogrodami.
Dekoracja podporządkowana podziałom architektonicznym, dominuje nad konstrukcją.
Stiuk – mieszanina gipsu, proszku marmurowego, wapna i kleju, barwioną i dającą się kształtować w dowolne formy.
Łuki – mają różnorodne kształty : półkoliste, podkowiaste, trójlistne w kształcie oślego grzbietu.
Motywy dekoracyjne
Bogata ornamentyka w rzemiośle artystycznym, dekoracji architektonicznej w zdobieniu rękopisów ma jednolity charakter i równocześnie oznacza się wielką różnorodnością motywów.
Motywy oparte z reguły na jednej lub kilku osiach symetrii. Tworzą układy rytmiczne i skomplikowane choć logiczne. Ornamenty abstrakcyjne – geometryczne.
Sztuka islamu pełniła przede wszystkim funkcję dekoracyjną.
SZTUKA EUROPEJSKIEGO ŚREDNIOWIECZA V-XV w.
Sztuka średniowieczna ukształtowała się w wyniku współdziałania różnych czynników : wpływ kultury antycznej, ludów barbarzyńskich, wpływy arabskie.
SZTUKA BIZANTYJSKA
Ustrój feudalny.
Architektura
Miasta budowane na wzór rzymski ( wszystkie budowle, cegła, cement ) Pałace cesarskie przystosowane do ceremoniału dworskiego olśniewały przepychem. Analogia między koncepcją pałacu i świątyni.
Do najwybitniejszych zabytków architektury sakralnej wczesnego okresu należą kościoły Rawenny oraz kościół Świętej Mądrości HAGIA SOPHIA.
Hagia Sophia – zbudowana w latach 532 – 537 połączenie 2 koncepcji podłużnej i centralnej. Kościół ten może być wyrażany za symbol estetycznej i religijnej myśli Bizancjum. Zbudowany na planie prostokąta zbliżonego do kwadratu podzielony na 3 nawy o stosunku szerokości jak w bazylice. Wypunktowany środek śwqiątyni przez wzniesienie kopuły nad nim opartej na 4 filarach. Filary wtopione w ściany. Nawy boczne dzielone arkadami – łukami półkolistymi opartymi na kolumnach. Światło po raz pierwszy wprowadzono do wnętrza jako element komponujący.
W kompozycyjnej koncepcji bryły architektonicznej przenika się grecka logika, ład, jasność myśli podporządkowanej matematycznym wyliczeniom z rzymskim rozmachem, wynalazczością i wschodnim umiłowaniem przepychu, zmienności, różnorodności, bogactwa. Wnętrze świątyni ma charakter symboliczny.
MOZAIKI
Najpiękniejsze przetrwały w kościołach Rawenny.
Różnorodna tematyka.
IKONY
Eikon z greckiego obraz.
Ikony obrazy o tematyce religijnej malowane przez zakonników w technice enkaustycznej.
Służyły do modlitwy. Zazwyczaj małych rozmiarów można było je przenosić zabierać z sobą w podróż. Kompozycja zawsze centralna i statyczne, postacie malowane płaską plamą barwną obwiedzioną ciemnym konturem, gesty identyczne, ruch dostojny, hieratyczny. Złote tło. Perspektywa odwrotna.
BIZANCJUM BEZPOŚREDNI KONTYNUATOR TRADYCJI SZTUKI ANTYCZNEJ GRECKIEJ I RZYMSKIEJ.
SZTUKA BIZANCJUM ODZNACZAŁA SIĘ JEDNOLITOŚCIĄ I SCHEMATYZMEM FORM POWTARZANYCH NIEZMIENIE PRZEZ WIEKI