Nauka, edukacja i technika w II Rzeczypospolitej
I. Edukacja i szkolnictwo w II Rzeczpospolitej
Pozornie dużym osiągnięciem II Rzeczpospolitej było wprowadzenie tuż po odzyskaniu niepodległości Powszechnego Obowiązku Szkolnego (zobowiązania pod groźbą sankcji prawnych opiekunów dziecka do posyłania go do wyznaczonych przez państwo placówek edukacyjnych) dla dzieci w wieku od 7 do 14 lat. Niestety w rzeczywistości całkowicie udało się go wprowadzić, już w zmienionej formie, dopiero w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Natomiast w II Rzeczpospolitej okazał się to częściowo martwy przepis, szczególnie w najbardziej zacofanych regionach kraju (Galicja Wschodnia, Nowogródczyzna, Polesie, Wołyń), gdzie nawet nie było odpowiednich placówek. Jedynie na obszarze dawnego zaboru pruskiego analfabetyzm nie przekraczał 10%. Mimo tylko połowicznego sukcesu wprowadzenia w 1919 roku Powszechnego Obowiązku Szkolnego, dało jednak efekty w postaci zmniejszenia analfabetyzmu w skali krajowej z poziomu 33% w 1921 roku do 15% w 1939 roku.
Inna ważna decyzja dotycząca edukacji to wprowadzenie do konstytucji marcowej zapisu prawa do bezpłatnej nauki na poziomie siedmioletniej powszechnej szkoły podstawowej. Zdarzało się jednak nadal, iż trudne warunki materialne uniemożliwiały młodzieży wiejskiej naukę do końca siódmej klasy i w wielu biednych regionach kończono ją na czterech klasach, gdyż młodzież była potrzebna przy ciężkich pracach fizycznych w gospodarstwie.
Z pewnością innym ważnym sukcesem II Rzeczpospolitej w drodze do stworzenia światłego i wykształconego społeczeństwa było otwarcie w latach 1921 - 1939 dziesięciu nowych szkół wyższych (w roku 1921 było ich zaledwie 17, w 1939 liczba ta wynosiła już 27). W placówkach tych studiowało 50 tysięcy osób. Głównym centrum edukacyjnym była Warszawa, gdzie znajdowało się dziesięć szkół wyższych. Do najbardziej znaczących placówek zaliczyć można Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Jagielloński oraz Politechnikę Lwowską.
II. Nauka i filozofia w II Rzeczpospolitej
W okresie międzywojennym Polskę na arenie światowej rozsławiali głównie filozofowie, matematycy i socjologowie. Oto najważniejsze i najwybitniejsze postacie:
Władysław Tatarkiewicz (1886 - 1979) - wybitny historyk filozofii zajmujący się głównie estetyką i historią sztuki, autor wielokrotnie wznawianego podręcznika akademickiego "Historia Filozofii"
-
Tadeusz Kotarbiński (1996 - 1981) - logik i etyk, zwolennik utylitaryzmu (koncepcja etyczna, zgodnie z którą działanie jest uznawane za dobre moralnie, jeżeli chcąc zaspokoić własne przyjemności i potrzeby oraz zabiegając o własny interes, służy się dobru ogółu), twórca kierunku w filozofii nazwanego reizmem, głoszącego, iż nie istnieją nie tylko przedmioty psychiczne, ale także "zdarzenia", "stany rzeczy", "stosunki", "własność", naprawdę istnieją tylko rzeczy, etykę definiował jako racjonalne kierowanie życiem duchowym
-
Florian Witold Znaniecki (1882 - 1958) - filozof i socjolog, podkreślał, iż rzeczywistość składa się z wielu porządków - nie tylko fizyczno-przyrodniczego, ale i psychicznego, społecznego, idealnego, sformułował zasadę tzw. współczynnika humanistycznego, która głosiła, że zjawiska społeczne należy traktować jako przedmiot czyichś czynności
-
Stefan Banach (1892 - 1945) - jeden z najwybitniejszych polskich matematyków, zapoczątkował współczesną analizę funkcjonalną, wniósł istotny wkład w rozwój teorii topologicznych przestrzeni wektorowych, zajmował się ponadto teorią liczb rzeczywistych i szeregów ortogonalnych, twórca tzw. lwowskiej szkoły matematycznej
-
Hugo Dyonizy Steinhaus (1887 - 1972) - matematyk, współtwórca tzw. lwowskiej szkoły matematyki, autor prac (ponad 170 pozycji) z dziedziny analizy matematycznej, teorii prawdopodobieństwa, statystyki matematycznej i jej zastosowań
-
Wacław Sierpiński (1882 - 1969) - matematyk, Autor prac z dziedziny teorii funkcji rzeczywistych, teorii liczb i teorii mnogości
-
Eugeniusz Romer (1871 - 1954) - geograf i kartograf, stworzył cenione na całym świecie odwzorowania kartograficzne i atlasy, jego imieniem nazwano jeden z lodowców w Górach Eliasza
-
Ignacy Mościcki (1867 - 1946) - wybitny chemik, prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1926 - 1939, twórca metody otrzymywania kwasu azotowego z powietrza, prowadził prace związane z organizacją przemysłu chemicznego w niepodległej Polsce, po śmierci swego protektora i politycznego patrona, Józefa Piłsudskiego, zorganizował umiarkowaną frakcję sanacyjną, tzw. grupę zamkową, na której czele stanął
III. Technika w II Rzeczpospolitej
Niepodległa Polska znalazła się w bardzo trudnej pozycji startowej do tworzenia silnego, nowoczesnego i niezależnego państwa. Jednak konieczność budowy wielu gałęzi przemysłu od podstaw sprawiła, że były one bardzo nowoczesne i zaawansowane technologicznie. Port w Gdyni był największym i najnowocześniejszym tego typu obiektem na Morzu Bałtyckim, Polska posiadała bardzo nowoczesny system komunikacji radiowej (m.in. najwyższy na świecie maszt radiowy w Raszynie), ponadto w Centralnym Okręgu Przemysłowym powstawały nowoczesne zakłady lotnicze, chemiczne, spożywcze, metalurgiczne, odzieżowe, mineralne i zbrojeniowe. Dziełem polskiej myśli technicznej były także doskonałe projekty bombowców "Łoś" i myśliwców PZL - P - 24 oraz dział przeciwlotniczych i przeciwpancernych. Wybuch II wojny światowej sprawił, że żadnego z wyżej wymienionych nie udało się wprowadzić do masowej produkcji. Poza sektorem zbrojeniowym, polscy inżynierowie lotnictwa S.W. Rogalski, S. Wigura i J. Drzewiecki pochwalić się mogli także stworzeniem projektu bardzo popularnego samolotu sportowo - rekreacyjnego RWD, których stworzono w sumie 23 wersje.