Finanse publiczne i prawo finansowe

PAP. WARTOśCIOWE - to dok. stwierdzające ich właścicielom określone prawa majątkowe. SP stwierdza, że jest dłużnikiem posiadacza takiego papieru i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia po upływie określonego czasu.
kategorie:
bony skarbowe – krótkoterminowe (krócej niż rok) oferowane do sprzedaży w kraju
obligacje skarbowe – termin wykupu nie może być krótszy niż rok i są oferowane do sprzedaży w kraju i za granicą,
skarbowe papiery oszczędnościowe- Oferowane do sprzedaży wyłącznie krajowym osobom fizycznym.
finanse publiczne - obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowywanie, a w szczególności :
1. pobieranie i gromadzenie dochodów,
2. wydatkowanie środków publicznych,
3. finansowanie deficytu,
4. zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne,
5. zarządzanie środkami publicznymi,
6. zarządzanie długiem publicznym.
ŚROD. PUBLICZNYMI - są :
1. dochody publiczne
2. środki pochodzące ze źródeł zagranicznych , nie podlegające zwrotowi,
3. przychody jednostek organizacyjnych i osób prawnych zaliczanych do sektora finansów publicznych , pochodzące z działalności i innych źródeł,
4. przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu gminnego ( ze sprzedaży papierów wartościowych, z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu teryt. , dochody ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych, z otrzymanych pożyczek i kredytów )
DOCHODY PUBLICZNE są to daniny publiczne w postaci podatków oraz pozostałe dochody , do których zalicza się opłaty, dochody z najmu i dzierżawy, ze sprzedaży rzeczy i praw , spadki, zapisy , darowizny w formie pieniężnej )
PAŃSTW. DŁUG PUBLICZNY -to nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów publiczn.
DŁUG SKARBU PAŃSTWA - to nominalne zadłużenie Skarbu Pańs
PAŃSTWOWY DŁUG PUBLICZNY obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z tytułu wyemitowanych papierów wartościowych, wyrażonych w pieniądzu, z zaciągniętych pożyczek, z przyjętych depozytów , z wymagalnych zobowiązań jednostek budżetowych.
FUNKCJE FINAN. PUBLICZN.
alokacyjna - państwo za pomocą przepływów pieniężnych w postaci docho i wydat budżetowych może wpływać na alokację zasobów w gospodarce dążąc do ich optymalnego wykorzystania.
redystrybucyjna ( rozdzielcza ) - polega na gromadzeniu środków finansowych przez określony fundusz ( najczęściej budżetowy ) i rozdzielaniu ich ( wypłacie ) określonym podmiotom , w określonym celu.
stabilizacyjna - za jej pomocą przy zastosowaniu właściwych rozwiązań i odpowiednich strumieni finansowych można oddziaływać na zachowanie różnych podmiotów. Można stworzyć im odpowiednie warunki do ożywienia działalności lub zmusić do jej zaniechania.
PRAWO FINANSOWE - jest jedną z gałęzi ( działów ) ukształtowanego w Polsce systemu prawa. Składa się ono z norm regulujących gospodarkę pieniężną państwa. Reguluje proces gromadzenia dochodów i wykonywania wydatków przez państwo i opłat obywateli , reguluje działalność organów finansowych, system bankowy, zasady kredytowania , itp.
PODMIOTY PRAWA FINANSOW.
1. Skarb Państwa - osoba prawna reprezentująca państwo w stosun. prawnych,
2. Jed. organizacyjne prawno-finansowe,
3. osoby fizyczne.
Źródła prawa finansowego: :
1. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej,
2. Ustawy - (np. ust o finan publicz, o sam gminnym ),
3. Ratyfikowane umowy międzynarodowe ( na podstawie art. 88 K. ),
4. Rozporządzenia - przepisy wykonawcze wydawane w celu wykonania ustaw,
5. Akty prawa miejscowego
finanse publiczne w konstytucji
Art.87 Konstytucja jest nadrzędnym aktem prawa, czyli także p. finansowego
Art. 216 środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie,
sposób nabywania, zbywania i obciążania nieruchomości, udziałów lub akcji emisji papierów wartościowych przez Skarb Państwa, NBP i inne państwowe osoby prawne ,zaciągania pożyczek, udzielania gwarancji i poręczeń majątkowych, przy czym wartość tych poręczeń, gwarancji i pożyczek nie może przekroczyć 5% rocznie PKB.
Art. 217 gwarantuje , że nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów i przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych a także zasad udzielania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatku następuje w drodze ustawy
Art. 218 organizację Skarbu Państwa i sposób zarządzania majątkiem Skarbu Państwa określa ustawa
Art. 219 - 226 poświęcone są budżetowi i w tym zakresie dotyczą :
1. uchwalania budżetu państwa w formie ustawy budżetowej,
2. gwarantuje w ustawie zasady i tryb opracowywania budżetu państwa, stopnia jego szczegółowości,
3. dopuszcza możliwość określania w ustawie o " prowizorium budżetowym ", w wyjątkowych przypadkach , dochodów i wydatków państwa w okresie krótszym niż rok.
Art. 220 omawia kwestię deficytu budżetowego oraz niemożność pokrywania deficytu przez zaciąganie zobowiązań w centralnym banku państwa.
Art. 221gwarantuje RM inicjatywę ustawodawczą w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o " prowizorium budżetowym ", zmianie ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego, ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo.
Art. 222-226mówią o procedurze dotyczącej uchwalania budżetu.
Art. 227 dot. NBP , któremu Konstytucja gwarantuje , ż jest on centralnym bankiem państwa, określa jego uprawnienia , wymienia organy NBP , określa tryb powoływania Prezesa oraz warunki jakie powinien spełniać, zadania NBP.
Art. 84 - każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podat określ. w ustaw.
Art. 89 ust.1 pkt 4źródłem finansów publicznych są ratyfikowane umowy międzynarodowe , które dotyczą znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym, np. umowy zawierane przez Polskę jako unikające podwójnego opodatkowania.
Art. 94upoważnia organy samorządu terytorialnego oraz organy administracji rządowej do ustanawiania aktów prawa miejscowego, które zgodnie z art. 87 ust. 2 są źródłem prawa na obszarze działania organów, które je ustanowiły.
Art. 118 ust. 3 - przy składaniu projektów ustaw do Sejmu , wnioskodawcy muszą przedstawić skutki finansowe ich wykonania.
Art. 123 ust. 1 - w trybie pilnym RM nie może uznać za uchwalony projekt ustawy podatkowej.
Art.146ust.4pkt5i6RM uchwala projekt budżetu państwa , kieruje wykonaniem budżetu państwa, uchwala zamknięcie rachunków państwowych i składa sprawozdanie z wykonania budżetu.
Art. 167-171 dotyczą budżetu samorządu terytorialnego
Art167ust.2dochodami samorządu terytorialnego są ich dochody własne, subwencje i dotacje celowe z budżetu pa
Art. 168 – j.s.t. maja prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie ustalonym w ustawie.
Art. 171 ust. 2 - w zakresie spraw finansowych \nadzór nad działalnością j.s.t. sprawują regionalne izby obrachunkowe ( RIO ).
Art. 190 ust.3 - w przypadku orzeczeń TK, które wiążą się z nakładami finansowymi , nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, TK określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią RM.
Art. 204 ust.1-NIK przedkłada Sejmowi 1. analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej, 2. opinię w przedmiocie absolutorium dla RM .
Ponadto Europejska Karta Samorządu Terytorialnego z dnia 15.10.1985 r. mówi o zasadach finansowania społeczności lokalnych.
Art.9ust.1. Społeczności lokalne mają prawo, w ramach narodowej polityki gospodarczej, do posiadania własnych wystarczających zasobów finansowych, którymi mogą swobodnie dysponować w ramach wykonywania swych upraw.
ust.2Wysokość zasobów finansowych społeczności lokalnych powinna być dostosowana do zakresu uprawnień przyznanych im przez Konstytucję lub przez prawo.
ust. 3. Przynajmniej część zasobów finansowych społeczności lokalnych powinna pochodzić z opłat i podatków lokalnych, których wysokość społeczności te mają prawo ustalać, w zakresie określonym ustawą.
ust. 5. Ochrona społeczności lokalnych, finansowo słabszych, wymaga zastosowania procedur wyrównawczych lub działań równoważących, mających na celu korygowanie skutków nierównego podziału potencjalnych źródeł dochodów, a także wydatków, jakie te społeczności ponoszą.



BUDŻET PAŃSTWA ( art. 61 ) roczny plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa, sądów i trybunałów, administracji rządowej.
BUDŻETEM nazywamy plan dochodów i wydatków sektora publicznego lub jego wyodrębnionej części. Jest on podstawą gospodarki finansowej państwa i gmin. Uchwalany coroczne ( przeważnie na rok kalendarzowy ) przez organy przedstawicielskie, czyli przez Sejm i Rady Gmin, przy czym odpowiednie organy wykonawcze ( Rada Ministrów i zarządy gmin ) są obowiązane przedłożyć w ustawowo określonych terminach projekty budżetu oraz ich uzasadnienia. Zarówno forma przedkładanego projektu jak i zakres przedkładanych wraz z nim materiałów informacyjnych ( uzasadnień ) są określone przepisami ustawowymi.
ZASADY BUDŻETOWE - to postulaty nauki pod adresem ustawodawstwa i praktyki dotyczące prawidłowej organizacji i funkcjonowania gospodarki budżetowej, w celu optymalnej realizacji jej zadań ( Kosikowski ).
zasada uprzedniości - postuluje uchwa. budżetu przed rozpo. roku budżetowego.
zasada powszechności - zwana też zasadą zupełności lub budżetowania brutto - postuluje, aby wszelkie przejawy działalności państwa znajdowały swój wyra w dochodach i wydatkach państwa, oraz aby wszystkie jednostki budżetowy wchodziły do budżetu całością swoich dochodów i wydatków .
zasada jedności zwana też zasadą niefunduszowania - postuluje, aby budżet był ujmowany w jednym całościowym akcie prawnym. Pozwala to na całościową ocenę zamierzeń rządu w dziedzinie finansów publicznych , ułatwia ich kontrolę, postuluje ona by budżet zorganizowany był na zasadzie jednej puli, w której całość dochodów przeznaczona jest na całość wydatków. Polskie prawo dopuszcza finansowanie zadania państwowego w ramach wyodrębnionego z budżetu państwa funduszu celowego.
zasada specjalizacji zwana też zasadą szczegółowości - postuluje, aby budżet był ustalony i wykonywany z podziałem szczegółowym dochodów i wydatków. Zasada ta jest spełniona poprzez wprowadzenie klasyfikacji budżetowej.
zasada równowagi budżetowej , ogólności , - określa konieczność dostosowania ogólnej kwoty wydatków budżetowych do ogólnej kwoty dochodów. Zasada ta nie dopuszcza instytucji deficytu budżetowego, wynikającego z nadwyżki wydatków nad dochodami.
zasada jawności - jawność budżetu realizowana jest przez jawność debaty sejmowej i debat budżetowych jednostek samorządu terytorialnego, podawanie do publicznej wiadomości budżetów i sprawozdań z ich wykonania.
DYSPONENCI BUDŻETU
W ramach wykonywania budżetu funkcjonują dysponenci środków budżetowych. obowiązuje trzystopniowy system dysponowania środkami budżetowymi.
głównymi dysponentami środków budżetu państwa są państwowe jednostki budżetowe posiadające w budżecie państwa odrębną część , tj. minister, wojewoda lub inne jednostki organizacyjne, którym Minister Finansów przyznał uprawnienia dysponenta głównego.
dysponentami II stopnia są państwowe jednostki budżetowe bezpośrednio0 podległe dysponentom głównym.
dysponenci III stopnia są państwowe jednostki budżetowe bezpośrednio podległe dysponentom drugiego stopnia albo dysponentom głównym, które otrzymane śr. wykorzystują bezpośrednio, bez prawa dalszego przekazywania.
Przy ustanawianiu dysponentów obowiązuje zasada, że dyspone. niż stopnia ustanawia dysponent wyż.stopnia.
W budżecie gminy dysponentem głównym jest zarząd gminu . Dysponentem trzeciego stopnia zaś w gminne jednostki budżetowe podległe zarządowi gminy. W przypadku budżetu gminy nie występują dysponenci drugiego stopnia.
NADWYŻKA jest to dodatnia różnica między dochodami publ. a wydatkami publ.ustalona dla okresu rozliczeniowe.
NIEDOBÓR ( deficyt ) zaś stanowi ujemny wynik budżetu, tj. wydatki publ. przewyższają dochody publ.
Deficyt może być pokryty przychodami pochodzącymi z : ( art. 64 )
a ) sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym,
b ) kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych
c ) pożyczek
d ) prywatyzacji majątku Skarbu Państw
a ) pozostałości dochodów z poprzednich lat ( nadwyżka )
REZERWY BUDŻETOWE ( art. 66 )
1.ogólna ; 2.celowe
Rezerwę ogólną w budżecie tworzy się na nieprzewidziane wydatki w wysokości nie przekraczającej 0,2 % wydatków budżetu. Dysponuje nią Rada Ministrów, która może upoważnić w drodze rozporządzenia do dysponowania nią Prezesa RM i Ministra Finansów.
Rezerwy celowe - tworzy się je na :
a ) wydatki, które nie są szczegółowo planowane podczas opracowywania budżetu,
b ) wydatki, które finansowane są ze źródeł zagranicznych.
c ) gdy inne ustawy tak stanowią .
Suma rezerw z punktu a i c nie może przekroczyć 5 % wydatków budżetu.
Podział rezerw celowych dokonuje Minister Finansów w porozumieniu z właściwym dysponentem części budżetowych , z tym , że rezerwą na wzrost wynagrodzeń w sferze budżetowej dysponuje Rada Ministrów. Rezerwy celowe mogą być wykorzystane wyłącznie na cel, na jaki zostały utworzone. [zmiany możne dokonać M.F. po uzyskaniu pozytywnej opinii komisji budżetowej właściwej ds. budżetu.

KLASYFIKACJA BUDŻETOWA to systematyczny podział dochodów i wydatków jednostek sektora publicznego, stosowany obligatoryjnie w planowaniu, ewidencji i sprawozdawczości budżetowej. To prawnie określone zasady grupowania dochodów i wydatków budżetowych. Zasady klasyfikacji budżetowej stosowane w Polsce są jednolite dla budżetu państwa oraz budżetów gmin.
Celem klasyfikacji budżetowej jest określenie kto jest upoważniony do gromadzenia i wydatkowania środków budżetowych, oraz na co przeznaczone są wydatki i skąd pochodzą dochody budżetowe.
Klasyfikacja budżetowa jest grupowaniem wg określonych kryteriów.
Kryterium podmiotowe - określa podział budżetu na poszczególne części odpowiadające aktualnej organizacji resortowej i wojewódzkiej administracji ( części ).
Kryterium przedmiotowe - zakłada podział dochodów i wydatków wg źródeł pochodzenia i celu wydatkowania ( działy i rozdziały ).
Kryterium rodzajowe - pozwala określić szczegółowo na jakie zadania wydatkowano dane środki finansowe , podaje także formy dochodów budżetowych.
Dochodami budżetu państwa ( art. 62 ) są m.in.
• podatki i opłaty
• cła
• wpłaty z zysku NBP
• wpłaty nadwyżek środków obrotowych państwowych zakł. budżetowych
• dochody z najmu i dzierżaw
• dochody pobierane przez państwowe jedn. budżetowe
• opłaty od poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa
• odsetki od środków na rachunkach bankowych państwowych jedn. budżetowych
• odsetki od lokat terminowych
• odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych
• grzywny, mandaty
• spadki , zapisy , darowizny w postaci pieniężnej na rzecz Skarbu Państwa
• inne dochody publiczne
W ustawie budżetowej dochody państwa ujmuje się wg ważniejszych źródeł dochodów i wg części i działów klasyfikacji budżetowej. Nad ich realizacją kontrolę sprawuje Minister Finansów.
wydatkami budżetu państwa są wydatki środków pieniężnych przez państwo i inne związku publiczno - prawne na cele publiczne.
Wydatki publiczne mogą być ponoszone na cele i w wysokości ustalonej w ustawie budżetowej. winny być dokonywane w sposób celowy i oszczędny, w sposób umożliwiający terminową realizacje zadań oraz w wysokość i terminach wynikających z wczesnej zaciągniętych zobowiązań.
Wydatkowania środków budżetowych dokonuje się zgodnie z ustawą o zamówieniach publicznych.
Generalnie ( art. 69 ) można je podzielić na :
a ) wydatki bieżące
b ) wydatki na obsługę długu Ska. Pań.
c ) wydatki majątkowe ( inwestycje ).
Wydatki budżetu państwa przeznaczone są ( art. 63 ) :
1. na realizację zadań wykonywanych przez organy władzy państwowej ( Sejm, Senat, Prezydent ) , organy ochrony i kontroli prawa oraz administrację rządową, sądy i trybunały,
2. subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego,
3. dotacje celowe na zad. z zakresu administracji rządowej i in. zad. zlecone jedn. samorządu terytorialnego
4. dofinansowanie zadań własnych jedn. samorządu terytorialnego
5. dotacje na zad. zlecone określone w różnych ustawach
6. współfinansowanie programów realizowanych ze środków pochodzących ze źródeł zagranicznych.

DYSCYPLINA BUDŻETOWA jest to przestrzeganie norm prawnych i planów regulujących gospodarkę finansową państwa. Jest to respektowanie przez wykonawców budżetu określonych reguł prowadzenia gospodarki budżetowej (legalności, oszczędności , celowości i gospodarności ). Ma ona charakter osobisty , nie dotyczy jednostki tylko odpowiedzialność spada na daną osobę.
Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest :
1. zaniechanie ustalenia należności SP, j.s.t. ,a także pobranie, ustalenie lub dochodzenie jej w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia a także dopuszczenie do jej przedawnienia lub niezgodne z przepisami jej umorzenie,
2. przekroczenie zakresu upoważnienia do dokonywania wydatków ze śr. publ
3. przekroczenie uprawnień do dokonywania zmian w budżecie,
4. niezgodnym z przeznaczeniem wykorzystaniu środków publicznych
5. niezgodnym z przeznaczeniem wykorzystaniu środków z funduszu celowego
6. niedokonanie pełnej i termino wpłaty do budżetu przez zakład budżetowy lub gospodarstwo pomocnicze
7. przekroczenie zakresu upoważnienia do zaciągnięcia zobowiązania obciążającego budżet,
8. wypłacenie wynagrodzeń w jednostce sektora fin. publ. bez jednoczesnego pobrania i odprowadzenia składek
9. naruszenie zasad udzielania dotacji z budżetu
10. przeznaczenie dochodów na wydatki ponoszone w jednostce
11. dopuszczenie się zwłoki w regulowaniu zobowiązań wskutek czego powstają odsetki,
12. naruszenie zasad lub trybu postępowania przy zamówieniach publicznych
13. zaniechanie przeprowadzenia i rozliczenia inwe, lub dokonanie jej w sposób niezgodny ze stanem fakt
14. wykazanie w sprawozdaniu budżetowym danych niezgodnych z danymi wynikającymi z ewidencji księgowej
15. zaniechanie przez kier. zawiadomienia rzecznika dyscypliny budżetowej o ujawnionym jej naruszeniu,
16. zawinionej zwłoce w złożeniu przez rzecznika d. b. wniosku o ukaranie
17. zwłoce lub zaniechanie wykonania prawomocnego orzeczenia komisji orzekającej w sprawie naruszenia dyscypliny budżetowej
Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych ponosi kierownik jednostki lub inny przełożony pracownika . Ponoszona jest ona zarówno za umyślne, jak i nieumyślne działanie lub zaniechanie.
kary za naruszenie dysc. budżetowej
Komisja orzekająca w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych wymierza karę wg swego uznania, w granicach przewidzianych w ustawie, biorąc pod uwagę stopień winy oraz skutek i stopień szkodliwości czynu dla ładu finansów publ.
Kary:
1. upomnienie
2. nagana
3. kara pieniężna
4. zakaz pełnienia funkcji kier. związanych z dysponowaniem środ. publ. na okres od 1 roku do 5 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.
Karę nagany i karę pieniężną wpisuje się do akt osobowych jako ujemną ocenę kwalifikacyjną.
Karę pieniężną wymierza się w wysokości od 1 miesięcznego do trzymiesięcznego wynagrodzenia pracownika.
JEDNOSTKA BUDŻETOWA - jest najbardziej typową formą organizacyjną stosowaną w sektorze finansów publicznych. Jednostki budżetowe pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu , a pobrane dochody odprowadzają na rachunek budżetu. Powyższą zasadę stosuje się zarówno do państwowych jednostek budżetowych , jak i samorządowych jednostek budżetowych.
państwowe jednostki budżetowe - tworzą, łączą i likwidują ministrowie , kierownicy urzędów centralnych i wojewodowie.
samorządowe jednostki budżetowe - tworzą, łączą i likwidują organy stanowiące samorządu terytorialnego .
Podstawą gospodarki finansowej jednostki budżetowej jest plan finansowy, tj. plan dochodów i wydatków jednostki budżetowej.
ZAKŁAD BUDŻETOWY - jest wyodrębnioną jednostką organizacyjną , nie posiada osobowości prawnej. Odpłatnie wykonuje swoje zadania, a ponadto co odróżnia go od jednostki budżetowej , to fakt, iż może on finansować swoje wydatki własnymi dochodami. W zasadzie powinien być samowystarczalny. Jednakże może on otrzymywać dotację przedmiotową z budżetu oraz dotację celową na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji.
Ponadto nowo utworzony zakład budżetowy może otrzymać jednorazową dotację z budżetu na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe.
Łączna dotacje dla zakładu budżetowego nie mogą przekroczyć 50 % jego dochodów własnych.
Podstawą gospodarki finansowej zakładu budżetowego jest roczny plan finansowy obejmujący :
a ) przychody
b ) wydatki , stanowiące koszty działalności
c ) stan środków obrotowych
d ) wpłaty do budżetu
Ponadto w planie finansowym winny być wyszczególnione :
1. przychody
2. dotacje
3. wydatki na wynagrodzenia i składki naliczane od wynagrodzeń
4. wydatki inwestycyjne ( majątkowe )
państwowe zakłady budżetowe - tworzą, łączą i likwidują ministrowie , kierownicy urzędów centralnych i wojewodowie.
samorządowe zakłady budżetowe - tworzą, łączą i likwidują organy stanowiące samorządu terytorialnego .
GOSPODARSTWO POMOCNICZE - jest wyodrębnioną organizacyjnie i finansowo częścią jednostki budżetowej ( tzw. działalnością uboczną ). może otrzymywać dotacje przedmiotowe z budżetu. tworzy kierownik jednostki budżetowej po uzyskaniu zgody :
• w przypadku gospodarstwa pomocniczego państwowej jednostki budżetowej - właściwego ministra, kierownika urzędu centralnego lub wojewody
• w przypadku gospodarstwa pomocniczego samorządowej jednostki budżetowej - zarządu jednostki samorządu terytorialnego.
Gospodarstwo pomocnicze wpłaca do budżetu 50 % osiągniętego zysku.
Podstawą gospodarki finansowej gospodarstwa pomocniczego jest plan finansowy obejmujący :
1. przychody
2. wydatki - koszty
3. rachunek wyników
4. stan środków obrotowych i rozliczenia z budżetem
W planie finansowym gospodarstwa pomocniczego wyszczególnia się :
a ) przychody własne
b ) dotacje
c ) wydatki na wynagrodzenia i składki naliczane od wynagrodzeń
W formie gosp. pomocniczego prowadzone są zazwyczaj : ośrodki szkoleniowe, warsztaty szkolne.
ŚRODKI SPECJALNE - to wyodrębniona finansowo cześć podstawowej działalności jednostki budżetowej , środki te gromadzone są na wyodrębnionym rachunku bankowym.
mogą być tworzone :
1. na podstawie ustaw lub uchwał organów stanowiących j.s.t.,
2. z tytułu spadków , zapisów i darowizn w postaci pieniężnej
3. z tytułu odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie oddane jedn. budżetowej w zarząd bądź użytkowanie,
4. z tytułu sprzedaży zapasów środków materiałowych przechowywanych w celach mobilizacyjnych.
przeznacza się na :
1. cele wskazane w ustawie , uchwale ,
2. na cele wskazane przez darczyńcę lub spadkodawcę
3. odtworzenie mienia
plan finansowy, w którym wyodrębnia się w szczególności :
a ) wynagrodzenia i składki naliczane od wynagrodzeń
b ) wydatki inwestycyjne
FUNDUSZEM CELOWYM jest fundusz powołany ustawowo, którego przychody pochodzą z dochodów publicznych a wydatki przeznaczone są na realizacją wyodrębnionych zadań.
Jeżeli fundusz celowy realizuje zadania wyodrębnione z budżetu państwa to jest on państwowym funduszem celowym
Jeżeli fundusz celowy realizuje zadania wyodrębnione z budżetu jednostki samorządu terytorialnego to jest odpowiednio gminnym, powiatowym lub wojewódzkim funduszem celowym.
Podstawą gospodarki finansowej funduszu celowego jest plan finansowy .
Szczegółowe zasady gospodarki funduszy celowych określa minister nadzorujący państwowy fundusz celowy w porozumieniu z Ministrem Finansów.
Wykaz funduszy celowych :
1. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych
2. Fundusz Pracy
3. Fundusz Gwarantowanych świadczeń Pracowniczych
4. Fundusz Administracyjny itp
ORGANY ORZEKAJąCE
Organy orzekające w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych dzieli się na organy I i II instancji.
ORGANAMI I INSTANCJI są :
1. właściwe w sprawach dot. realizacji budżetu w zakresie działów administracji rządowej , kierowanych przez ministrów - RESORTOWE KOMISJE ORZEKAJąCE przy ministrach lub przewodniczących komitetów wchodzących w skład RM oraz KOMISJE ORZEKAJąCE przy Szefie Kancelarii Prezesa RM.
2. właściwe w sprawach dot. realizacji budżetu wojewody - KOMISJE ORZEKAJąCE PRZY WOJEWODACH
3. właściwe w sprawach dot. realizacji budżetów jednostek samorządu terytorialnego - KOMISJE ORZEKAJąCE PRZY Regionalnej Izbie Obrachunkowej.
W skład komisji wchodzą przewodniczący , jego zastępcy i członkowie .
W I instancji powołuje ich odpowiednio właściwy minister , przewodniczący komitetu wchodzącego w skład RM lub Kancelarii Prezesa RM lub wojewoda
ORGANEM II INSTANCJI jest GŁÓWNA KOMISJA ORZEKAJąCA przy Ministrze Finansów.
Przewodniczącego i zastępców przewodniczącego Głównej Komisji Orzekającej powołuje i odwołuje Prezes RM na wniosek Ministra Finansów. Członków GKO powołuje i odwołuje Min. Finansów. Kadencja w komisji trwa 4 lata.
PROCEDURA POSTĘPOWANIA
Kierownik jednostki lub organ kontroli zawiadamia rzecznika dyscypliny finansów publicznych o ujawnieniu naruszenia dyscypliny.
Rzecznik po otrzymaniu zawiadomienia sporządza wniosek i składa go do komisji orzekającej.
Przewodniczący Komisji orzekającej po otrzymaniu wniosku wszczyna w ciągu 30 dni postępowanie , wyznaczając termin rozprawy i skład orzekający lub też wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania.
Na orzeczenie komisji orzekającej przysługuje odwołanie lub zażalenie.
Budżet jedn. samorządu teryt. uchwalany jest w formie uchwały budżetowej, na rok budżetowy przez organ stanowiący jednostki. Stanowi on podstawę jego gospodarki finansowej.
Obejmuje :
1. dochody i wydatki oraz przychody i rozchody danej jednostki,
2. przychody i wydatki jednostek gospodarki pozabudżetowej ( zakładów budżetowych, środków specjalnych , gospodarstw pomocniczych i funduszy celowych ).
Przygotowanie projektu budżetu należy do zarządu jednostki, który wraz z opracowaną informacją o stanie mienia komunalnego zarząd przedstawia do dnia 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy , organowi stanowiącemu i RIO.
Opinię RIO o projekcie uchwały budżetowej zarząd przedstawia organowi stanowiącemu.
Uchwała budżetowa winna być uchwalona przed rozpoczęciem roku budżetowego, najpóźniej do 31 marca roku budżetowego. W tym przypadku do tegoż czasu obowiązuje projekt budżetu. Jeżeli w budżet nie zostanie uchwalony w ww. terminie to do dnia 30 kwietnia budżet jednostki ustala RIO.
Po uchwaleniu budżetu zarząd jednostki w terminie 21 dni opracowuje układ wykonawczy, przekazuje podległym jednostkom informacje o ostatecznych kwotach dotacji i wpłat do budżetu a także opracowuje plan finansowy zadań z zakresu administracji rządowej i innych zadań zleconych jednostce innymi ustawami.
Zarząd sprawuje ogólny nadzór nad realizacją budżetu.
W toku wykonywania budżetu zarząd , po uzyskaniu pozytywnej opinii komisji właściwej ds. budżetu , może dokonać zmian w planie budżetowym między rozdziałami i paragrafami , zaś między działami - dokonuje organ stanowiący.
Zarząd jedn. samorządu teryt. może z upoważnienia zawartego w uchwale budżetowej lokować wolne środki na rachunkach bankowych, a także zaciągać kredyty bankowe w wybranych przez siebie bankach.
W budżecie jedn. samorządu teryt. mogą być tworzone :
1. rezerwy celowe - ich suma nie może przekroczyć 5% wydatków budżetu ,
2. rezerwę ogólną - nie wyższą niż 1% wydatków budżetu.
Rezerwami dysponuje zarząd jednostki.
SPRAWOZDANIA
Zarząd jednostki do dn. 31 sierpnia przedstawia organowi stanowiącemu i RIO informację o przebiegu wykonania budżetu za I półrocze. Roczne sprawozdanie z budżetu przedstawia tym samym organom do dnia 31 marca roku następnego.
Organ stanowiący rozpatruje roczne sprawozdanie z wykonania budżetu w terminie do 30 kwietnia. Po rozpatrzeniu i zapoznaniu się z opinią RIO podejmuje uchwałę w sprawie udzielenia zarządowi absolutorium. Jego nieudzielenie jest podstawą odwołania zarządu.
NADZÓR I KONTROLA NAD DZIAŁALNOśCIą FINANSOWą SAMORZąDÓW.
W sektorze publicznym niezbędne jest wyraźne określenie zasad gospodarki budżetowej i ścisła kontrola tych zasad.
Kontrolę nad gospodarką finansową sektora finansów publicznych sprawują te organy, które uchwalają plany finansowe tego sektora. Zwykle czynią to nie bezpośrednio, lecz przez wyspecjalizowane organy. W gminach takimi wyspecjalizowanymi organami kontrolnymi są przede wszystkim komisje rewizyjne a także regionalne izby obrachunkowe.
Zadania RIO polegają na :
1. kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych gmin, związków międzygminnych, stowarzyszeń gmin i powiatów, sejmików samorządowych i innych komunalnych osób prawnych,
2. pełnieniu nadzoru nad działalnością komunalną w zakresie spraw budżetowych,
3. prowadzenia działalności informacyjnej i szkoleniowej w zakresie spraw budżetowych.
Podstawowym instrumentem działalności RIO są kontrole. Celem tych kontroli jest stwierdzenie czy działalność finansowa samorządów jest prowadzona w sposób zgodny z prawem oraz czy dokumentacja finansowa jest zgodna ze stanem faktycznym. Tylko w odniesieniu do gospodarki środkami finansowymi przeznaczonymi na wykonanie zadań zleconych przez administrację rządową - RIO może również dokonywać kontroli pod względem celowości i gospodarności.
Inspektorzy RIO ds. kontroli mają prawo do zapewnienia im dostępu do wszelkich materiałów niezbędnych do wykonania ich zadań.
Po kontroli sporządza się protokół i wystąpienia pokontrolne.
Jednostka kontrolowana ma obowiązek zawiadomić RIO w ciągu 30 dni od otrzymania wystąpienia pokontrolnego o jego wykonaniu bądź przyczynach jego niewykonania.
Ponadto RIO bada uchwały budżetowe - może je uznać w całości lub części, a jeżeli do dn. 31 marca jednostka samorządu teryt. nie ustanowi budżetu to RIO ustala budżet dla tej jednostki w terminie do dn. 30 kwietnia.
RIO jest także zobowiązane do wydawania opinii o informacji jedn. samorządu teryt. o przebiegu wykonania budżetu za I półrocze i cały rok, rozpatrywania spraw dot. odmowy kontrasygnaty przez skarbnika i inne.