Zasady analizy i interpretacji wiersza

Analiza i interpretacja utworu poetyckiego
Analiza – badanie i opis kompozycji utworu; podmiot liryczny, zabiegi poetyckie, motyw utworu, sytuacja liryczna, zasady, którymi kierował się poeta.
Interpretacja – odpowiedź na pytanie, czemu służy powyższa konstrukcja, utworu, sens wynikający z niego, jak utwór mieści się w historii i filozofii, jest to działanie badawcze zmierzające do wydobycia sensu danego zjawiska.

Sposób postępowania:
1. Co wynika z tytułu, określić centralny motyw, temat

2. Określić rodzaj liryki:
a) bezpośrednia (Ja w pierwszej osobie)
b) pośrednia (w trzeciej osobie)
c) opisowa
d) inwokacyjna (druga osoba)
e) maski (postać podstawiona reprezentująca poglądy poety)
f) sytuacyjna
g) aktora (zamiast poety wypowiada się inna osoba)
h) podmiotu zbiorowego
i) biesiadna
j) patriotyczna
k) polityczna
l) refleksyjno-filozoficzna
m) miłosna

3. Określić sytuację liryczną (sytuacja, w jakiej pada wypowiedź podmiotu lirycznego):
a) sytuacja wyznania
b) apostrofa
c) liryka sytuacyjna (dialog)

4. Forma wypowiedzi:
a) monolog
b) dialog
c) narracja

5. Co wiemy o podmiocie lirycznym, określenie jego rodzaju

6. Wymowa utworu, analiza obrazów (za pomocą jakich środków został przedstawiony obraz):
a) rymy (żeńskie i męskie, gramatyczne i niegramatyczne, dokładne i niedokładne) parzyste i nieparzyste, okalające i krzyżowe), rytmy, onomatopeje, eufonie, aliteracje
b) archaizmy, neologizmy, zdrobnienia, zgrubienia, poetyzmy
c) powtórzenia, refreny, inwokacje, porównania, elipsy, inwersje
d) figury stylistyczne, epitety, porównania, kontrasty, alegorie, metafory, personifikacja, animizacja, oksymoron, metonimia, hiperbola, peryfraza, symbol

7. Analiza warstw językowych:
- fonetyczna (wyrazy dźwiękonaśladowcze)
- leksykalna (słownictwo)
- składniowa (budowa zdań)
morfologiczna (słowotwórstwo)

JAK PORADZIĆ SOBIE Z INTERPRETACJĄ TEKSTU POETYCKIEGO?

Moje problemy z poezją
- przesłanie poety
- trudny język
- środki stylistyczne

Czytamy 2-3 krotnie wiersz

Co trzeba zrobić przed przeczytaniem wiersza?
- zwracamy uwagę na kompozycję wiersza
(wiersz stroficzny - podział na strofy, zwrotki;
wiersz stychiczny, inaczej ciągły - brak podziału na strofy)
- zwracamy uwagę na długość wersów (czy s jednakowej, czy
różnej długości)
- zwracamy uwagę na dedykację i na datę (ewentualnie miejsce)
powstania utworu i tytuł

Pierwsze czytanie utworu
- czy wiersz nam się podoba ?
- temat wiersza (istotną rolę w określeniu tematu spełniają:
-- imiona własne, nazwy miejscowe, odwołania do faktów
-- historycznych, do tradycji biblijnej i mitologicznej)
- pochodzenie tytułu
- rozpoznanie gatunku (o ile potrafimy)
- słownictwo (wyrazy staropolskie, neologizmy, wyrazy pochodzenia obcego, cytat z obcego dzieła)
- występowanie rymów

Analiza interpretacyjna tekstu poetyckiego
- czytanie tekstu "małymi kawałkami" (można tekst podzielić na wersy, strofy lub większe całości tematyczne, które da się spójnie interpretować)
- w przypadku interpretacji pisemnej robimy najpierw notatki do każdej z małych całości tematycznych, które potem zbieramy w postaci wniosków
- każdy ma prawo do indywidualnej interpretacji pod warunkiem, że znajdzie w tekście potwierdzenia swoich słów
- jeśli rozpoznane w tekście środki stylistyczne (metafory, epitety, przenośnie, porównania) lub środki retoryczne (apostrofy, inwersje, przerzutnie, powtórzenia, wyliczenia) i mają one istotny wpływ na interpretację tekstu poetyckiego, to musimy je również uwzględnić w analizie wiersza

Pisemna interpretacja tekstu poetyckiego
Jak każde wypracowanie, interpretacja powinna zawierać wstęp, rozwinięcie i zakończenie. Proporcje:

a) Wstęp:
- informacje na temat autora
- kilka słów na temat czasu powstania utworu
- rozważania dotyczące mojego spojrzenia na świat, a wiążące się tematycznie z omawianym utworem
- nawiązania do utworów już znanych, do tradycji literackiej, do znanych mitów, motywów, inspiracji

b) Rozwinięcie:
- analiza tekstu poetyckiego, poparta cytatami w sposób funkcjonalny
- zachowujemy oryginalny podział na wersy

c) Zakończenie:
- własne wnioski, podsumowanie
- własne odczucia po przeczytaniu i zinterpretowaniu wiersza

ANALIZA I INTERPRETACJA:
Założenia podstawowe:

1. Rozpoznaj zasadę zestawienia utworów
a) podobieństwa
b) różnice
c) wstępna hipoteza odczytania utworów

2. Analiza i interpretacja (podstawowe płaszczyzny porównywania utworów)
a) miejsca nacechowane semantycznie (kluczowe wyrażenia, zwroty i motywy)
b) instancje nadawczo - odbiorcze
c) ukształtowanie wypowiedzi

3. Określenie tematu

4. Znalezienie kontekstu

5. Uogólnienie interpretacyjne zestawienia tekstów

Założenia szczegółowe:
1. Kto do kogo mówi?
2. W jakiej sytuacji?
3. W jaki sposób mówi?
4. W jakim gatunku wypowiada się? (znajomość konwencji, operowanie z zakresu poetyki oraz budowy języka)
5. Co stanowi dominantę kompozycyjną? (jej wpływ na przyjętą hipotezę)
6. O czym mówi? (tytuł, puenta, motywy)
7. Jakie występują odwołania do kontekstów kulturowych? (motywy, nawiązania intertekstualne)
8. Do jakich kontekstów można się odwołać? Interpretacja uogólniająca:
a. teza interpretacyjna
b. sposób oceny i wartościowania