Porównanie konstytucji kwietniowej i marcowej - konspekt

Konstytucja Marcowa a Konstytucja Kwietniowa

I wojna światowa była nie tylko siłową próbą rozwiązania konfliktów narastających
od dziesięcioleci między największymi potęgami ówczesnego świata, lecz również doskonałą okazją do wysunięcia postulatów przez narody domagające się samostanowienia o sobie poprzez uwolnienie się spod jarzma państw zaborczych. Szczególnego wymiaru nabrał ten problem w Europie Środkowo-Wschodniej. Aspiracje niepodległościowe miało tu wiele grup narodowych. Najgorzej sytuacja ta przedstawiała się w monarchii Austro-Węgierskiej.
Pod berłem cesarza znajdowali się przedstawiciele wielu różnych nacji. Byli wśród nich Węgrzy, Czesi, Słowacy, Słoweńcy, czy Serbowie. Wyjątkowo problem ten rysował się
w przypadku Polski, ponieważ ziemie zamieszkane przez ten naród były rozdzielone między trzy państwa ? Austro-Węgry, Rzeszę Niemiecką oraz Rosję. Oczywistym stało się,
że odrodzenie państwa polskiego w granicach chociaż przybliżonych do tych sprzed pierwszego rozbioru będzie możliwe w momencie powstania konfliktu, w którym udział wezmą wszyscy zaborcy. I wojna światowa dała znakomitą szansę na spełnienie marzeń wielu pokoleń Polaków, żyjących od ponad 123 lat bez własnego państwa. Marzenia te zyskały możliwość spełnienia w chwili, gdy z wojny wszyscy zaborcy wyszli praktycznie jako przegrani. Państwa Centralne, zwyciężone przez Ententę nie miały możliwości do dalszego skutecznego powstrzymania polskich dążeń niepodległościowych, natomiast Rosja mimo,
iż należała do Ententy, nie mogła jednak utrzymać porządku w państwie przez rewolucję, która zaczęła się właśnie rozprzestrzeniać w tym największym państwie świata.
Sytuację tą wykorzystano dość dobrze, gdyż w roku 1921, gdy proces ustalania granic dobiegał końca powierzchnia Polski wynosiła około 388 tys. km2. Do osiągnięcia granic przedrozbiorowych brakowało dużo, jednak na początku XX wieku posiadanie przez Polskę takich obszarów mógłby być dużym problemem, ponieważ w XIX wieku na terenach wschodnich wśród Ukraińców, czy Białorusinów wykształciła się świadomość narodowa
i utrzymanie jedności państwa na zasadzie podobnej do monarchii habsburskiej byłoby bardzo trudne. Mimo tych trudności udało się wreszcie stworzyć niezależne państwo polskie, chociaż odsetek ludności niepolskiej nadal był duży, bo Polacy stanowili zaledwie 68% ogółu obywateli. Taka sytuacja wymagała wyjątkowego potraktowania mniejszości w prawie polskim.
W czasie istnienia II Rzeczpospolitej uchwalono dwie ustawy zasadnicze. Pierwsza
z nich to konstytucja uchwalona w marcu 1921 roku, natomiast druga ? w kwietniu 1935 r., stąd ich popularne nazwy ? Marcowa i Kwietniowa.
Celem pracy będzie przedstawienie założeń oby dokumentów oraz porównanie ich zarówno pod względem ich treści, jak i również okoliczności towarzyszącym ich powstawaniu, które wynikały w głównej mierze z sytuacji, jaka panowała na świecie w czasie tworzenia tych konstytucji.
Za cezury czasowe w przypadku Konstytucji Marcowej można przyjąć dzień 20 lutego 1919 roku, w którym przyjęto tzw. Małą Konstytucję. Była to ustawa tymczasowa, regulująca prawo do chwili uchwalenia właściwej konstytucji. Od tej chwili rozpoczęto prace
nad projektem nowej ustawy zasadniczej. Natomiast wydarzeniem decydującym
o przygotowaniu Konstytucji Kwietniowej był dzień 26 stycznia 1934 roku, kiedy to Komisja Konstytucyjna przedłożyła Sejmowi główne tezy nowej ustawy zasadniczej.


I. Konstytucja Marcowa:
1. Przedstawienie sytuacji prawnej w Polsce po odzyskaniu niepodległości.
2. Przedstawienie koncepcji nowej konstytucji.
3. Dokumenty poprzedzające nową ustawę zasadniczą.
4. Wpływ największych sił politycznych na kształt dokumentu.
5. Uchwalenie konstytucji.
6. Założenia przyjęte w ustawie:
a) Charakter konstytucji
b) Rola i pozycja poszczególnych organów władzy
c) Obywatel a państwo
d) Prawa mniejszości narodowych
7. Konstytucja Marcowa a inne konstytucje europejskie
II. Konstytucja Kwietniowa:
1. Przedstawienie sytuacji polityczno ? społecznej w Polsce po przewrocie majowym
2. Przedstawienie koncepcji nowej konstytucji.
3. Dokumenty przejściowe przed nową konstytucją.
4. Rola sanacji i obozów opozycyjnych na kształt nowej konstytucji.
5. Uchwalenie konstytucji.
6. Założenia Konstytucji Kwietniowej:
a) Charakter konstytucji
b) Zapisy dotyczące podziału ról między ośrodkami władzy
c) Innowacje prawne
d) Zmiany praw i obowiązków obywateli
e) Kierunek myśli politycznej wynikły z treści ustawy zasadniczej
7. Konsekwencje ostatecznego kształtu Konstytucji Kwietniowej

III. Porównanie Konstytucji Kwietniowej z Konstytucją Marcową:
1. Porównanie sytuacji politycznej w Polsce i Europie w czasie tworzenia obu dokumentów.
2. Siły polityczne wpływające na kształt konstytucji.
3. Porównanie założeń.
4. Nadzieje i obawy towarzyszące wprowadzaniu nowych ustaw zasadniczych.
5. Reakcja społeczeństwa
6. Reakcja państw Zachodu na nowe konstytucje

Aby móc dobrze porównać obie konstytucje należy sięgnąć do ich genezy, pobudek, jakie kierowały autorami ich treści oraz sytuacji politycznej w czasie ich przygotowywania.
Konstytucja Marcowa miała zgoła inne cele społeczno-polityczne do wykonania
niż Kwietniowa. Powstanie tej pierwszej wypłynęło z woli całego narodu i zostało przyjęte
z entuzjazmem przez ogromną większość społeczeństwa, natomiast jej następczyni była tworem służącym określonej grupie politycznej ? w tym przypadku rządzącemu obozowi sanacji ? do osiągnięcia swoich celów przez zwiększenie uprawnień struktur władzy,
które były w ich rękach. Przyjęcie ustawy z 1921 roku miało wielkie znaczenie psychologiczne dla narodu polskiego, ponieważ uchwalono ją kilka dni przed plebiscytem na Górnym Śląsku, co w połączeniu z dopiero podpisanym traktatem pokojowym z Rosją Radziecką było ważnym propolskim atutem w oczach Górnoślązaków, potwierdzeniem siły i jedności odradzającego się państwa polskiego.
Ostateczny kształt przyjętych konstytucji był prawnym umocnieniem politycznego programu ośrodków politycznych, które akurat w danym czasie miały decydujący wpływ
na polską politykę. W obu przypadkach ustawy zasadnicze tworzono zgodnie ze wzorcami europejskimi obowiązującymi w poszczególnych okresach dwudziestolecia międzywojennego. Konstytucja Kwietniowa, która dziś może wydawać się dokumentem kontrowersyjnym, była w 1935 roku odbiciem nacjonalistycznych nastrojów panujących wtedy w Europie.
Podczas analizy obu ustaw zasadniczych można postawić pytanie: czy były to dobre konstytucje? Obiektywnie ciężko to ocenić, jednak przyglądając się ówczesnej sytuacji
w Polsce były to pozytywne osiągnięcia polskiego ustawodawstwa. Konstytucja Marcowa powstała w takim czasie, że była z góry ?skazana? na optymistyczne przyjęcie
przez społeczeństwo, gdyż ogólna radość z odzyskania niepodległości nie pozwalała
na dogłębną analizę niekoniecznie prawidłowych zapisów konstytucji. W przypadku Konstytucji Kwietniowej społeczeństwo było już bardziej dojrzałe, toteż entuzjazm chłodziły uwagi realistów negatywnie nastawionych do nowej ustawy. Mimo wszystko bilans
II Rzeczpospolitej należy ocenić pozytywnie. Te osiągnięcia nie byłyby jednak możliwe
bez dobrych, postępowych konstytucji, które są podstawą funkcjonowania każdego państwa.