Ogólna charakterystyka średniowiecza

Temat: 8 I 2007r.
Ogólna charakterystyka średniowiecza.

1. Tło historyczne epoki.
2. Dominacja kościoła: uniwersalny charakter kultury średniowiecznej.
3. Filozofia: teocentryzm, dualizm, gradualizm, augustynizm, tomizm, franciszkanizm, scholastyka, nominalizm, pareneza,
4. Sztuka średniowiecza:
*romańska
* gotycka

Ad.1
Nazwa „średniowiecze” wywodzi się z łacińskiego sformułowania: „medium aevum”, czyli wiek średni. Tak w XV i XVI wieku mówiono o epoce pomiędzy starożytnością i renesansem. Średniowiecze w Europie trwało ponad 10, a w Polsce 5 wieków. Za początek epoki przyjmuje się rok 476, koniec istnienia Imperium Rzymskiego, w którym został pozbawiony władzy ostatni cesarz zachodnio rzymski, Romulus Augustulus. Wielu badaczy okres od V w. do XI w. chce widzieć jako osobną od średniowiecza epokę historyczną – wieki ciemne. Za koniec średniowiecza przyjmuje się różne daty: wynalezienie druku przez Jana Gutenberga (ok. 1450), zdobycie Konstantynopola przez Turków i upadek Cesarstwa bizantyjskiego (rok 1453), koniec wojny stuletniej (rok 1453), dotarcie Krzysztofa Kolumba do Ameryki (rok 1492), przyjęcie przez władcę Wielkiego Księstwa Moskiewskiego, Iwana III Srogiego, tytułu "władcy Wszechrusi" lub powrót Krzysztofa Kolumba do Hiszpanii (rok 1493), a wreszcie wystąpienie Marcina Lutra (rok 1517).
Ad.2
Duchowosc sredniowiecza
Chrzescijanstwo stalo sie czynnikiem spajajacym kulture duchowa europejskiego sredniowiecza; u jej podstaw znajdowala sie powaga Pisma Swietego (Starego Testamentu i Nowego Testamentu) oraz tradycja Kosciola (m.in. patrystyka), inspirujaca wprost zainteresowania teologiczne objawionymi prawdami wiary, a posrednio mobilizujaca takze do badan stworzonej natury (filozofia, przyrodoznawstwo). W pierwszej fazie kultury sredniowiecza (V-XII w.) pod wplywem augustynizmu dominowalo przekonanie o potrzebie tworzenia jednej "madrosci chrzescijanskiej", w której nie odrózniano wyraznie problemów teologicznych i filozoficznych oraz starano sie rozstrzygac wszystko samym autorytetem biblijnym. Starozytnosc chrzescijanska i wczesne sredniowiecze bylo zdominowane przez neoplatonizm, który wystepowal gl. w 3 odmianach: 1) sformulowanej przez sw. Augustyna, przejetej potem np. przez sw. Anzelma z Canterbury; 2) odczytanej z pism Pseudo-Dionizego; 3) sformulowanej przez Boecjusza, przezywajacej rozkwit w XII w. w tzw. szkole chartryjskiej. Istotne przeksztalcenie kultury sredniowiecza zaczelo sie dokonywac w XII w., najpierw pod wplywem dyskusji nad rola rozumu i tworzonej przezen filozofii, utozsamianej z logika w rozstrzyganiu problemów wiary; pod wplywem sw. Anzelma z Canterbury precyzowal sie ksztalt scholastyki, opartej na harmonii rozumu i wiary oraz swoistej autonomii filozofii i teologii; drugim waznym czynnikiem byla poszerzona recepcja antyku (renesans XII-wieczny), w której szczególna role odegraly docierajace do Europy na przel. XII i XIII w. pisma Arystotelesa, oddzialujace wraz z komentarzami autorów arabskich (gl. Awicenny i Awerroesa: arabska filozofia sredniowiecza); pod wplywem arystotelizmu, przyjmowanego poczatkowo w eklektycznym zwiazku z pogladami neoplatonskimi (Wilhelm z Owernii, sw. Albert Wielki; szkola oksfordzka), sformulowano na nowo metafizyczny problem bytu (sw. Tomasz z Akwinu, tomizm). W ramach filozofii sredniowiecza uprawiano wszystkie glówne dyscypliny filozoficzne, ze szczególnym uwzglednieniem metafizyki - toczyl sie spór o powszechniki (uniwersalia), dyskutowano zagadnienie dowodu na istnienie Boga, problem róznicy istnienia (egzystencja) i istoty w bycie jednostkowym; w ramach teologii wypracowano bardziej spekulatywne podejscie do badanych prawd wiary. Od poczatku sredniowiecza ksztaltowaly sie rozmaite nurty ascetyczno-mistyczne: tradycyjna szkola benedyktynska (sw. Grzegorz Wielki, Jan de Fecamp) i kartuska (Guigo II), afektywna mistyka cysterska (sw. Bernard z Clairvaux) i franciszkanska (sw. Bonawentura), symbolizm wiktorynów, spekulatywna mistyka dominikanska w odmianie realistycznej (sw. Tomasz z Akwinu) i neoplatonskiej (Mistrz Eckhart), praktyczna ?devotio moderna? (Tomasz A Kempis). Zarówno opór autorów nurtu augustynskiego przed nowa orientacja metafizyczna w duchu tomizmu, jak i obawa teologów przed radykalna orientacja awerroistyczna, doprowadzily do potepien tez awerroistycznych i tomistycznych w 1277, co z kolei wywolalo zalamanie srodowisk uniwersyteckich, wyrazajace sie w slabosciach schylkowej scholastyki (ograniczenie sie do analiz formalnych), nowej orientacji ascetycznej (m.in. dominacja uczucia nad rozumem) i ogólnym kryzysie kultury XIV-XV w. (m.in. rezygnacja z ujec teoretycznych na rzecz samej praktyki).

Najwyższą wartością w tym okresie był Bóg. Pogląd ten nazywamy teocentryzmem. Kościół pełnił w średniowieczu rolę kulturotwórczą. Duchowni dawali początek literaturze. Na podstawie filozofii ludności wyróżnia się jej typy: - scholastyka - rozumowe udowadnianie prawd Biblii - augustynizm - teorie św. Augustyna (IV/V w.) Twierdził on, że człowiek jest usytuowany na granicy bytów wyższych (aniołowie) i bytów niższych (zwierzęta). Stąd rozdarcie człowieka między dobrem a złem, duchowością i cielesnością. Filozof uważał, że człowiek powinien wznosić się coraz wyżej. - tomizm - poglądy św. Tomasza z Akwinu. Twierdził on, że człowiek powinien walczyć ze złem i zajmować na "drabinie bytów" najwyższe miejsce. Twierdził także, że społeczność dzieli się na stany, a każdy człowiek winien pozostawać tam, gdzie wyszedł na świat. - franciszkanizm - poglądy św. Franciszka z Asyżu. Filozofia ta zawiera miłość do wszelkich stworzeń, miłosierdzie, braterstwo i ubóstwo.

Kultura średniowiecza była związana z dominującą rolą Kościoła. Nauka, sztuka i piśmiennictwo rozwijały się głównie w ośrodkach kościelnych, przy katedrach, a zwłaszcza klasztorach. Kościół dążył do stworzenia kultury o charakterze uniwersalnym, jednocząc chrześcijan wielu krajów. Idei tej służyła nauka religii, oparta na Piśmie św., a także język łaciński i tradycja antyczna, które Kościół przeszczepiał w różnych postaciach i dziedzinach kultury. Charakterystyczną cechą średniowiecza był teocentryzm, który w centrum umieszczał Boga, który stworzył świat, uosabiał dobro, piękno i prawdę. Bóg był wszędzie: z jego łaski człowiek się rodził, dla Niego żył, starając się za wszelką cenę zjednać Jego przychylność ascezą oraz wypełnianiem nakazów dekalogu, z jego woli wreszcie umierał, by otrzymać nagrodę wieczną za życie pełne wyrzeczeń. Człowiek podporządkowany był Bogu, wielbił Go oraz uznawał wyższość dóbr duchowych nad doczesnymi. W tym czasie relacja między Bogiem, a człowiekiem była prosta i jednoznaczna. Bóg był doskonałością, do której dążył w swej ziemskiej wędrówce człowiek, starał się więc żyć i umierać jak najlepiej - tak, aby zbliżyć się do Boga i osiągnąć życie wieczne. Człowiek znał cel swojego życia i starał się go wypełnić jak najlepiej potrafił.

Religii podporządkowana była także filozofia, która utraciła swoją dawną niezależność i wielostronność w podejmowaniu pytań o naturę świata i sens ludzkiego istnienia. Jej głównym zadaniem stało się wyjaśnianie i systematyzowanie prawd wiary, które traktuje się jako pewniki nie podlegające dyskusji. Najważniejsze poglądy filozoficzne rozwijające się w epoce średniowiecza to: scholastyka, mistyka i dualizm. Filozofia średniowieczna akcentowała istotne wartości człowieka, jego godność, zdolność do samopoznania, zdobywania wiedzy, miłości i czynienia dobra.
Duchem religijnym przeniknięta była także sztuka. Wysoką wartość miała architektura, muzyka i malarstwo, mniejszą rzeźba. Prymat miały motywy i pierwiastki religijne. Dwa wielkie style średniowiecza to: styl romański i styl gotycki, które prezentują przede wszystkim zabytki kościelne, wspaniałe katedry i klasztory, górujące bryłą i bogatym wystrojem nad budownictwem świeckim. Budowle w stylu romańskim wznoszone były przeważnie na planie krzyża, który stanowił główny symbol chrześcijaństwa. Wiele rzeźb miało charakter alegoryczny i przedstawiało motywy biblijne, wyobrażenie Apokalipsy, piekło, potęgę grzechu i zła, monstrualne postaci szatanów. W Polsce w epoce średniowiecza powstało wiele zabytków o charakterze religijnym: katedra na Wawelu, kościół św. Andrzeja w Krakowie, katedra w Poznaniu, rzeźby portalu kościoła św. Wincentego we Wrocławiu i drzwi gnieźnieńskie - ilustrujące życie i śmierć św. Wojciecha. Styl gotycki powiązany był z duchem scholastycznym i mistycznym dojrzałego średniowiecza. Gotyk stał się architekturą miasta, przede wszystkim wspaniałych katedr, ale także budowli świeckich. W Polsce powstało wiele zabytków gotyckich, które zaprojektowane są z dużym rozmachem: kościół Mariacki w Krakowie, ołtarz Mariacki, katedry w Gdańsku i Wrocławiu. Średniowiecze wysoko ceniło muzykę, której przypisywało wielki wpływ na ludzi. Msze kościelne, ceremonie, obrzędy i uroczystości religijne wypełniał śpiew i muzyka.
Ad.3
Średniowieczna filozofia opierała się na teocentryźmie, tzn. na założeniu, że cały świat koncentruje się wokół Boga. Bóg był uznawany za najwyższą wartość i doskonałość, to jemu podporządkowywano całe życie człowieka. To Bóg stworzył świat, to dzięki niemu powstało piękno, dobro i prawda. Większość zjawisk przyrody interpretowano jako znak od Boga. W filozofii dominowało pytanie o miejsce i rolę człowieka.

Duże znaczenie miały koncepcje filozoficzne stworzone przez św. Augustyna. Stwierdził on, że człowiek znajduje się pomiędzy niebem a ziemią, pomiędzy aniołami i zwierzętami. To umiejscowienie istoty ludzkiej powodowało rozdarcie wewnętrzne człowieka, rodziło nieustanny konflikt pomiędzy jego duchowością i cielesnością. Człowiek musiał nieustannie wybierać pomiędzy Królestwem Bożym i dobrami ziemskimi. Św. Augustyn nieustannie podkreśla dualizm świata, jego rozdwojenie. Ponadto duże znaczenie przykładał św. Augustyn do modlitwy, medytacji, rozważania nad samym sobą. Koncepcja losu ludzkiego, stworzona przez św. Augustyna, określana jest mianem pesymistycznej, przeciwstawiana jest jej koncepcja filozofii harmonijnej.

Twórcą filozofii harmonijnej był św. Tomasz z Akwinu. Uważał on, iż miejsce przypisane człowiekowi nie jest przypadkowe, lecz celowe i rozmyślne. Świat postrzegany jest jako szereg stopni, wiodących do Boga. Człowiek powinien walczyć z pokusami, zachowując jednocześnie swe miejsce na drabinie bytu. Postępowanie zgodnie z przyjętymi zasadami moralnymi i etycznymi pozwoli na stopniowe pokonywanie kolejnych stopni i w efekcie zbliżenie się do Boga. Człowiek, kierujący się cnotą może istnieć społecznie, ponieważ przestrzega on przyjętych praw i zwyczajów, zapewniających każdemu należne mu przywileje. Zharmonizowany podział świata postrzegany był jako właściwy i jedyny zgodny z koncepcją boską.

Trzecim kierunkiem filozoficznym w średniowieczu był franciszkanizm. Zakładał on umiłowanie całego świata, czerpanie radości z życia w ubóstwie, braterstwo wszystkich żyjących istot oraz radosną wiarę w Boga. Twórcą tej koncepcji był św. Franciszek z Asyżu, który wyrzekł się swojego majątku i pędził życie w zgodzie z wyznawanymi przez siebie założeniami.

Kolejnym, istotnym nurtem w średniowiecznej filozofii był mistycyzm, stworzony przez św. Bernarda. Św. Bernard mówił, iż aby poznać Boga, potrzebna jest jego łaska (którą można osiągnąć poprzez stan pokory i miłości). Prawdy wiary poznać można przez kontemplację i bogate życie wewnętrzne. Szczytem pokory jest ekstaza (stan psychiczny, w którym człowiek i jego umysł zapomina o sobie i pogrąża się w Bogu).

Ważnym pojęciem, wiążącym się ze średniowieczną filozofią jest scholastyka. Pod tym hasłem ukryte są wszystkie prawdy, przyjęte przez Kościół jako oczywiste i nie wymagające objaśniania. Jest to po prostu zbiór dogmatów i twierdzeń.
NOMINALIZM [łac.], filoz. w znaczeniu ogólnym koncepcje i doktryny filoz., które w kwestii istnienia powszechników (tj. realnych przedmiotów poznania abstrakc.) głoszą przekonanie, iż treści wszelkiej wiedzy abstrakc. (abstrakcje, pojęcia ogólne, pojęcia cech i relacji, prawa nauki) nie mogą mieć w rzeczywistości innych odpowiedników niż obiekty jednostkowe
w. Franciszek z Asyżu żył w latach 1182 – 1226. Jego prawdziwe nazwisko brzmiało Giovanni di Bernardone. Pochodził z bogatej rodziny kupieckiej. Wiódł życie wędrownego kaznodziei. Założył zakon żebraczy braci mniejszych, nazwany później franciszkanami. Najważniejsze dzieło nurtu franciszkańskiego to Kwiatki św. Franciszka - anonimowy zbiór legend o św. Franciszku i jego towarzyszach.

Św. Franciszek zapoczątkował wielki ruch filozoficzno-religijny – tzw. franciszkanizm. Był to ruch odnowy moralnej. Jego podstawą była radosna, prosta wiara, płynąca z miłości do Boga i całego stworzenia. Franciszkanizm przepełniony był ewangeliczną zasadą ubóstwa oraz miłosierdzia, braterstwa i pomocy potrzebującym.

Główne założenia franciszkanizmu:
• życie człowieka nie musi być wieczną ascezą, bolesnym oczekiwaniem na śmierć, może być afirmacją świata i jego piękna;
• sens życia człowieka tkwi w miłości braterskiej i chwaleniu Boga Stwórcy;
• radość ludziom daje obcowanie z przyrodą i jej pięknem; świat jest domem człowieka, człowiek jest częścią natury; św. Franciszek kochał wszystkie stworzenia, całą przyrodę;
• ubóstwo to wyraz miłości do bliźniego, miłość daje ludziom radość, a ta prowadzi do świętości; św. Franciszek wyrzekł się wszelkich bogactw, tak samo czynili jego bracia;
• ubóstwo uczy pokory; Franciszek mówił "Jestem tak mały, że mogę zmieszać się z pyłem";
• wypełnianie nakazów ewangelicznych jest możliwe do urzeczywistnienia, należy wprowadzać je w życie, postępować tak, jak Chrystus;
• ostatecznym szczęściem dla człowieka jest śmierć.
Teocentryzm - nazwa tego nurtu w filozofi pochodzi od greckiego Θεός (Theos) - Bóg i od łacińskiego centrum - środek.

W filozofii, postawa będąca wyrazem przekonania, że Bóg jest przyczyną, ośrodkiem i ostatecznym celem wszystkiego co istnieje. W tej perspektywie powinny być rozpatrywane zagadnienia dotyczące sensu istnienia, dziejów i przeznaczenia człowieka. Religie monoteisyczne: judaizm, chrześcijaństwo i islam są teocentryczne, jednak ze względu na odmienne podejście doktrynalne i ewolucję myśli filozoficznej na przestrzeni dziejów różnie interpretują stosunek idei teocentrycznych do praktyki życia społecznego i indywidualnego. Często teocentryzm przeciwstawia się antropocentryzmowi (gr. „ukierunkowanie na człowieka”), który ludzkie istnienie, doświadczenie i wartości uważa za swój kierunek i przewodnika.

Teocentyryzm występował w starożytnych filozofiach religii i myśli wielu filozofów. Platon określa Boga jako "Pierwszą Przyczynę" wszelkiego istnienia i wszelkiej wiedzy, "Najwyższe dobro". Arystoteles nazywa Boga nieruchomym Pierwszym Motorem wszystkich rzeczy, Tym, który porusza wszystko, sam pozostając w bezruchu. Plotyn posuwa się dalej na tej drodze myślenia i głosi, że myśl musi pozostać w tyle za tym, co nazywa Jeden (Jedyny).
Poglądy św. Augustyna:

Koncepcja Boga
Na pierwszym miejscu wśród źródeł do opracowania tego zagadnienia Augustyn stawiał Pismo Święte. Czytając dzieła Augustyna można zauważyć, iż stale
się na nie powołuje, cytuje je oraz objaśnia. Stara się ponadto, by jego filozofia przede wszystkim tłumaczyła tekst Pisma Świętego. Drugim źródłem jest neoplatońska koncepcja w filozofii.

Imię Boga, nad którym się zastanawia św. Augustyn, zostało przez niego zaczerpnięte z Biblii, gdzie Bóg przedstawia się jako „Jestem, który Jestem”. Oznacza to, iż Bóg istnieje w stopniu najwyższym, jako byt najwyższy.

Augustyn w swej koncepcji Boga objaśnia również współistotność osób boskich – Bóg jest bytem oraz substancją w sensie pełnym, elementy te są współistotne. Ponadto pochodzenie osób boskich jest wewnętrzne, a nie zewnętrzne (osoby boskie nie pochodzą od czynników będących poza nimi, na zewnątrz, ale od siebie wzajemnie, czyli z wewnątrz). Pochodzenie osób, jako że jest wewnętrzne, odbywa się wewnątrz Boga i jest to opis wewnętrznego życia boskiego. Oznacza to ponadto równość osób w Trójcy Święj. Św. Augustyn wykazał ponadto, iż Bóg istnieje w taki sposób, iż wszystko inne od niego pochodzi.
Cechy charakterystyczne tomizmu to:
• punktem wyjścia jest pierwotne, przednaukowe poznanie bytu - poznanie potoczne. Byt istnieje niezależnie od tego czy został poznany, jego strukturę stanowią: akt istnienia, forma i materia
• podstawowe pojęcia to akt (urzeczywistnienie) i możność (potencjalność) oraz istota i przypadłość. Ruch w tomistycznym ujęciu znaczy przede wszystkim przechodzenie ze stanu możności, do urzeczywistnienia i na odwrót (przemijanie).
• prawda, dobro i piękno to powszechne atrybuty bytu. Zło jest brakiem dobra i nie ma swej substancji. Każdy byt w sposób naturalny dąży pełnego urzeczywistnienia swej natury (swej doskonałości).
• dusza ludzka jest rozumną, jednostkową formą człowieka. Połączenie duszy i ciała jest celowe, bo dusza może poznawać świat tylko poprzez zmysły ciała. Istnieją formy rozumne pozbawione ciała (aniołowie), poznające rzeczywistość bez pośrednictwa zmysłów.
• człowiek posiada władze poznawcze.
•
•
. Scholastyka
Twórcami scholastyki byli Albert Wielki i św. Tomasz z Akwinu. Scholastyka jest to pewien okres w filozofii chrześcijańskiej, zbiór nurtów, których podstawowym założeniem była próba uzgodnienia prawd wiary chrześcijańskiej z rozumem naturalnym. Scholastyka była metodą rozumowania polegającą na ścisłym stosowaniu ustalonej procedury. Na rozumowanie scholastyczne składało się komentowanie tekstu, dyskusja i wyciąganie wniosków.

Podstawowe założenia scholastyki:
• Dogmaty i prawdy wiary są niepodważalne, można jednak uzasadnić je rozumowo.
• Metody rozumowego dowodzenia przejęto z Logiki Arystotelesa.
• Scholastyka stała się podstawą teologii, czyli nauki o Bogu.

Ad.4
Sztuka romańska rozwinęła się w X-XIII wieku, w Polsce w wieku XIV. Swoje początki ma we Francji, Włoszech, Niemczech.

Geneza nazwy

Pierwszy raz terminu sztuka romańska użył w 1818 normandzki archeolog, Charles Duherissiere w odniesieniu do architektury. Pojęcie to podkreślało analogię pomiędzy etapem formowania się języków romańskich, powstałych przez przemieszanie się łaciny z językami najeźdźców germańskich, oraz ówczesnymi działami sztuki, które powstały na gruncie sztuki rzymskiej, korzystającej z tradycji sztuki barbarzyńskiej. Termin ten odnosił się również do związków sztuki romańskiej z kulturą starożytnego Rzymu.

Cechy charakterystyczne architektury romańskiej:
• grube mury,
• sklepienie kolebkowe (o kształcie walca, ciężkie, masywne) lub krzyżowe (dwie skrzyżowane kolebki, tworzące krzyż),
• prostota form,
• mało zdobień, w kościołach jedynie rzeźby bądź płaskorzeźby,
• budowle z zasady są obronne,
• okna małe, wąskie jak strzelnice, położone wysoko, zakończone półkolistym łukiem,
• jedna lub trzy nawy, z których środkowa jest największa,
• mroczne wnętrza,
• ołtarz zorientowany na wschód (w stronę grobu Chrystusa).


Malarstwo i rzeźba w stylu romańskim

Rzeźba w stylu romańskim podporządkowana była architekturze. Wypełniała portale, zdobiła kapitele, wsporniki. Motywy czerpane były ze świata roślin lub zwierząt. Często rzeźbiono także figury ludzkie w scenach biblijnych lub alegorycznych.

Malarstwo było podobnie jak rzeźba związane z budowlami, głównie kościelnymi. Tworzono freski - malowidła wykonywane na ścianach, na nie zeschniętym tynku, mozaiki (to wpływ Bizancjum, widoczny zwłaszcza we Włoszech), witraże i miniatury (ilustrowano ręcznie księgi, plakietki, puzderka). Malowano w charakterystyczny sposób: najpierw obrysowywano kontur postaci, później zaś kolorowano. Postaci zazwyczaj występowały na złotym i srebrnym tle. Tematyka była głównie biblijna, często malowano także motywy roślinne.

Geneza nazwy, powstanie stylu gotyckiego

Nazwa gotyk wzięła się z nieporozumienia. Włoski humanista, Giorgio Vasari, nazwał tak sztukę Średniowiecza, chcąc podkreślić jej barbarzyński charakter. Nazwał ją gotycką, aby podkreślić jej pochodzenie od Gotów – wojowniczego ludu najeżdżającego Europę we wczesnym Średniowieczu. Pejoratywne znaczenie tego słowa odrzucono dopiero w Romantyzmie.

Powstanie gotyku jako stylu wiąże się z przebudową kościoła w Saint-Denis pod Paryżem w latach 1140-1144. Czasowo gotyk obejmuje stulecia od XII do XV. Rozwijał się on w trzech fazach: wczesnej (1144-1200), dojrzałej (XIII i XIV wiek) i późnej (XV wiek).

Cechy charakterystyczne architektury gotyckiej

Przy budowie kościoła w Saint-Denis po raz pierwszy zastosowano sklepienie krzyżowo-żebrowe, mury podparto z zewnątrz w miejscach szczególnie obciążonych i zastosowano łuk ostry, by zmniejszyć rozpieranie sił ciążących. Architekta nie krępował już więcej system wiązany, mógł łuki rozpinać na dowolnej wysokości i tworzyć monumentalne kościoły, skierowane wertykalnie – do góry. Mógł także wypruwać ściany (ponieważ nośne były tylko ściany pod żebrami krzyżowymi) i tworzyć tam witraże. Sztuka gotycka nie była zdominowana przez kościoły. Tworzono także ratusze, zamki warowne, sukiennice, hale targowe, kamienic mieszkalne, fortyfikacje i warowne bramy. Mimo to standardową budowlą, najbardziej kojarzoną z gotykiem pozostał kościół.

Jako cechy architektury gotyckiej można wymienić:
• monumentalizm budowli,
• kościoły wysokie, smukłe, jasno oświetlone,
• akcentowanie kierunków wertykalnych (w górę),
• sklepienie krzyżowo-żebrowe,
• ostre łuki,
• mury silnie przeprute,
• ogromne okna, zajmujące często całe ściany, zakończone ostrym łukiem, wypełnione witrażami (obrazami tworzonymi z kawałków kolorowego szkła),
• kościoły zwykle trzynawowe (rzadko 5), bazyliki z półkolistym chórem,
• nad głównym portalem zwykle mieściła się rozeta (okrągłe okno z witrażem).


Architektura gotycka w Polsce i w Europie

Sztuka gotycka najżywiej rozwijała się we Francji, gdzie na przełomie XII i XIII wieku powstały katedry w Paryżu, Amiens, Reim, Laon, Rouen, Beauvais. Do zabytków sztuki gotyckiej należą także opactwa w Royaumont i Opactwo Weimarskie.