Ogólna charakterystyka romantyzmu
Ogólna charakterystyka romantyzmu
• Romantyzm na świecie
o Zapoczątkowany pod koniec XVIII wieku twórczością autorów niemieckich spod znaku tzw. Sturm und Drang (burzy i naporów).
o Tło historyczne
Preromantyzm w Niemczech – niesprzyjająca sytuacja wewnętrzna
Grecja przeciw okupacji tureckiej (1821)
Powstanie dekabrystów w Rosji (1825)
Rewolucja lipcowa we Francji (1830)
Wojna krymska (1853)
• Romantyzm w Polsce
o Początek – I tom „Poezji” Mickiewicza (w tym „Ballady i romanse”) – 1822 r.; koniec 1863 – wybuch powstania styczniowego
o Tło historyczne
Powstanie listopadowe (1830 – 31)
Próba powstania w Galicji
Wiosna Ludów
Legiony Polskie we Włoszech (Mickiewicz)
Powstanie styczniowe
o Bohater romantyczny – bezkompromisowy bojownik o wolność lub wieszcz, duchowy przewodnik narodu; kieruje się ideałami rewolucji francuskiej (wolność, równość, braterstwo), dąży do wyzwolenia;
• Epoka pierwiastka dionizyjskiego (Nietzsche) – energia, siła, witalność, podświadomość, noc, siła nieuporządkowana
• Odrzucenie klasycystycznych prawideł, zwątpienie w wiedzę książkową i nauki mędrców, zaufanie wierze i prostemu ludowi
• Myślenie religijne – chrystianizm
• Nawiązania do tradycji i kultury ludu – ludowość, folklor
• Indywidualizm
• Uczuciowość, wrażliwość,
• Tajemniczość, zainteresowanie zjawiskami nadprzyrodzonymi
• Kult historii, w szczególności średniowiecza (historyzm, gotyzm, eposy rycerskie, legendy, średniowieczne powieści awanturniczo-miłosne)
• Gra wyobraźni, egzotyka, orient, irracjonalne uczucia i zachowania, marzycielstwo, niezwykłość i fantastyka
• Duch ponad materią, spirytualizm
• Oryginalność, autonomiczność, absolut, narodowość, patriotyczność, eklektyzm i synkretyzm (mieszanie stylów i gatunków)
• Kategoria nieskończoności (również w malarstwie – Turner, Delacroix, Goya)
• Mesjanizm, odrębność narodowa, bunt, spisek, konspiracja, powstanie
• Bunt nieprzeciętnej, genialnej jednostki (np. artysty, poety) przeciw światu i normom społecznym i obyczajowym w imieniu celów własnych (miłość) lub interesów grupowych (narodowych)
• Nie wiązanie wartości człowieka z urodzeniem i przynależnością do określonej klasy społecznej
• Opisywanie prostych ludzi i ich problemów
• Nowe gatunki literackie: ballada, poemat epicki, dramat romantyczny, poemat dygresyjny
• Dramat romantyczny <- wpływy Szekspira
• Wielkie podróże mistyczne (nie edukacyjne)
• Kult muzyki jako najmniej materialnej (Wagner, Beethoven, Chopin)
• Podstawowe pojęcia nie wymieniane wcześniej:
o Bajronizm – wzorzec poety i jego twórczości, typ postawy uosabiany przez bohaterów utworów George’a Byrona, charakteryzuje się nieprzeciętnością, wybujałym indywidualizmem, tajemniczością, niezgodnością z rzeczywistością, dumą, pogardą dla świata, cierpieniem, samotnością, brakiem szczęścia, zmierzaniem do samounicestwienia (bohater „Burzy” Mickiewicza”)
o Spirytualizm – pogląd uznający, że istota rzeczywistości jest duchowa, świat widzialny jest wyrazem jej aktywności, głosi wyższość ducha nad materią (krytyka postawy starca w balladzie „Romantyczność” Mickiewicza, „Dziady”)
o Spirytyzm – wiara w możliwość pojawiania się dusz zmarłych i porozumiewania się z nimi