Stalinizm

Stalinizm – system polityczno-ekonomiczny, jaki powstał w ZSRR po faktycznym przejęciu pełni władzy przez Józefa Stalina.

Początkiem tego systemu był komunizm wojenny, wprowadzony jeszcze przez Lenina, opierający się na całkowitym scentralizowaniu wszelkich decyzji polityczno-ekonomicznych i prawie rewolucyjnym, czyli ostrym terrorze wprowadzanym metodą ogłaszania ukazów i bezwzględnego ich egzekwowania bez pośrednictwa normalnego systemu prawnego.

Ten chaotyczny początkowo system wytworzył w końcu, w dużym stopniu pod przywództwem Stalina, swoje ramy instytucjonalne.

Podstawowymi cechami stalinizmu były:
- Nieograniczona władza Stalina prowadząca w późniejszym okresie do tzw. kultu jednostki.
- Kontrola wszelkich dziedzin życia przez nomenklaturę partyjną.
- Aparat terroru ukierunkowany na zwalczanie realnych i domniemanych przeciwników władzy sowieckiej oraz zastraszenie społeczeństwa.
- Zakrojona na szeroką skalę militaryzacja kraju.
- Ekonomia oparta na ścisłym, centralnym planowaniu inwestycji i centralnej dystrybucji dóbr.
- Kolektywizacja rolnictwa i położenie nacisku na przemysł ciężki i produkcję zbrojeniową.
- Wspieranie ruchów komunistycznych w innych krajach.
- Polityka imperialna zmierząjąca do podporządkowywania innych państw władzy ZSRR.

Zazwyczaj przyjmuje się, że pełna wersja stalinizmu trwała od roku 1929 (pozbycie się z kierownictwa WKP(b) głównych oponentów Stalina) do roku 1953 (śmierć Stalina). Po 1953 system ten zaczął powoli ewoluować do socjalizmu nomenklaturowego, w którym pod koniec istnienia ZSRR władzę sprawowała kilkusettysięczna grupa najważniejszych działaczy partii i podporządkowany tej grupie aparat biurokratyczny oraz aparat przymusu i kontroli. Stalinizm do roku 1945 funkcjonował wyłącznie w ZSRR. Po drugiej wojnie światowej został jednak eksportowany do państw, które w wyniku tej wojny dostały się pod kontrolę ZSRR. Próbowano go też wprowadzić w Chinach, jednak tam przekształcił się on szybko w maoizm.