Przywództwo w organizacji

Z przywództwem możemy się spotkać w każdej działalności gospodarczej zarówno prywatnej, państwowej czy życiu codziennym. Warto zatem pokusić się o przybliżenie tego pojęcia, jak również innych kategorii z nim związanych. Definicje słowa przywództwo możemy rozpatrywać w dwóch aspektach- jako proces i jako właściwość. Pierwsza z tych kategorii charakteryzuje to zagadnienia jako proces, który nie wymusza wpływu w toku kierowania i koordynowania działań uczestników skoordynowanej grupy, zmierzającej do osiągnięcia celów danej organizacji. Właściwością przywództwa zaś jest zestaw cech lub charakterystyk przypisanych tym, którzy są powszechnie postrzegani i uznawani za efektywnych przy wywieraniu tego rodzaju wpływu na inne jednostki. Z powyższych Przywództwo w organizacjizdań wprost wynika, iż przywódcą nie jest tylko kierownik w organizacji ale również inna osoba, która pełni rolę przywódcy w innych kontaktach interpersonalnych. Proces przywództwa w organizacji można określić także, jako wywieranie szczególnego wpływu kierownika na innych pracowników, w wyniku którego wykonują oni założone przez niego zadania i cele.

Przywództwo w organizacji jest procesem złożonym z kilku podstawowych składników, warto zatem pokusić się o ich wymienienie i charakterystykę.
Są to:
- Władza lidera- w organizacji sprowadza się do podejmowania decyzji przez kierownika, jak również egzekwowania ich wykonania. Upoważnienie to wypływa z tytułu zajmowanego przez niego stanowiska w organizacji,
- Zdolność rozumienia sił motywujących- przywódca w danej organizacji, powinien wiedzieć jakie czynniki motywują jego podwładnych,
- Zdolność do tworzenia klimatu wzbudzającego motywację- wynika ona wprost z cech osobistych lidera- kierownika organizacji takich jak urok osobisty, atrakcyjność czy elokwencja.
- Styl- jest to sposób w jaki oddziałuje kierownik na swoich podwładnych. Odpowiedni styl kierownika, który jest akceptowalny przez resztę grupy pracowniczej, wywołuje pozytywne rezultaty w postaci wykonywania celów całej organizacji.

Jak wykazałem, sam rozbudowany proces przywództwa w organizacji nie mógłby się odbyć bez osoby na samym szczycie przedsiębiorstwa- przywódcy, lidera, menedżera czy kierownika. Określeń tego stanowiska jest wiele i można stosować je zamiennie. Jest oczywiste, że sam proces przywództwa, jak i sukces danej organizacji zależy w dużej mierze od kierownika.
Kierownik to stanowisko w przedsiębiorstwie, zajmowane przez ludzi, którzy dzięki swojej pracy, inteligencji i kreatywności dążą do sukcesu. Aby utrzymać wypracowaną pozycję nie mogą spocząć na laurach, muszą ciągle dostosowywać się do zmian zachodzących w gospodarce, polityce i otoczeniu społecznym. Przyszłość a nawet już dzień dzisiejszy rysuje kontury nowoczesnych menedżerów, nie urzędników i biurokratów, lecz przedsiębiorców, moderatorów i promotorów. Efektywność ich działania w dużej mierze zależy od cech osobowości, zdolności, kompetencji i kreatywności, rozumianej jako odkrywanie, projektowanie, twórcza inwencja. Współcześni menedżerowie muszą sprostać o wiele bardziej poważnym i skomplikowanym wymaganiom niż te, które stoją przed nimi w kończącym się stuleciu. Od tego, jak potrafią przygotować do nadchodzących zmian siebie, swój personel i firmę zależeć będzie ich sukces, jak i całej organizacji. A sukces ten będzie coraz trudniej osiągać, gdyż zmieni się zasadniczo jego architektura: polskie firmy będą musiały w procesie integracji przygotować się do konkurencji z silnymi firmami zachodnimi, które korzystając z atutu wyróżniających kompetencji walczyć będą o polskiego konsumenta, oferując markowe wyroby wsparte agresywną reklamą .

Warto zatem pokusić się o wymienienie i scharakteryzowanie podstawowych funkcji jakie musi wypełniać kierownik w organizacji.
Są to:
- planowanie,
- organizacja pracy,
- przewodzenie projektom,
- szeroko rozumiana kontrola (personalna, jakościowa, rzeczowa).

Pierwsza funkcja ogólne wykazuje, że kierownicy-przywódcy koordynują ludzkie i materialne zadania, określają cele, działania, które zazwyczaj są oparte na określonym wzorcu. W sekcji specjalizacyjnej (fachowej) planowania kierownik odpowiada za ustalenie kosztorysu i daty realizacji projektu, zaopatrzenie w czynniki produkcji, najefektywniejsze rozdysponowanie zasobów produkcyjnych. Ponadto konstruuje zespół - dobiera ludzi o odpowiednich kwalifikacjach i wiedzy, adekwatnych do przyporządkowanej im pracy. Uzgadnia plan pracy i cele zespołów a także indywidualne plany i zamierzenia poszczególnych pracowników oraz ich miejsce w ogólnych sektorach projektu .
Organizacyjna rola na wyżej wymienionym stanowisku polega na odpowiednim połączeniu wszystkich sektorów wykorzystywanych do realizacji projektu. Przywódca reguluje godziny pracy podzespołów, zarządza zmianami pracowników, wydaje zasoby materialne poszczególnym jednostkom. Przygotowuje szkolenia i treningi przystosowujące do określonych zadań. Ustala płace i rodzaj rozliczenia, zróżnicowane zgodnie z wniesionym wkładem pracy i osiąganymi rezultatami, dysponuje budżetem zespołu. Do organizacyjnych zadań kierownika należy również zapewnienie bezpieczeństwa pracy, zabezpieczenie maszyn i innych dóbr kapitałowych zaangażowanych w realizację projektu.

Kolejnym zakresem obowiązków osoby usytuowanej na stanowisku przywódczym jest "przewodzenie" nad podwładnymi . Funkcja ta określa, w jaki sposób kierownicy, wpływają na podwykonawców doprowadzając do wykonania zlecenia. Kwestia skuteczności oddziaływania kierowników na podwładnych interesuje badaczy organizacji od dziesięcioleci. Na początku lat trzydziestych XX w. amerykański psycholog K. Lewin w serii eksperymentów wykazał wpływ stylu kierowania na klimat społeczny grupy i na zachowania poszczególnych jej członków.

Powyższe charakterystyki zadań i funkcji kierownika pozwalają na identyfikację podstawowych typów zachowań przywódczych:
- Kierownik autokrata: wyznacza cele i kieruje aktywnością grupy i poszczególnych jej członków; przydziela każdemu członkowi przedmiot i zakres działania oraz współpracowników. Przy ocenie działalności nie podaje kryteriów.
- Kierownik demokrata: zachęca podwładnych do wspólnego rozmawiania, dyskutowania, ustalania priorytetów, a przy ocenie działalności zabiega o przedstawienie obiektywnych podstaw oceny.
- Kierownik uchylający się od interwencji: odgrywa przyjacielską, ale pasywną rolę. Członkowie grupy mają pełną swobodę w podejmowaniu decyzji dotyczących projektu.; Kierownik uchylający się od odpowiedzialności na pytania odpowiada zgodnie z oczekiwaniami osoby pytającej i nie przedstawia własnych propozycji; unika oceniania niezależnie od tego, czy ocena byłaby pozytywna czy negatywna.

W tym miejscu trzeba podkreślić, że kierowanie jest to proces planowania, organizowania, przewodzenia i kontrolowania działalności członków organizacji oraz wykorzystania wszystkich innych jej zasobów dla osiągnięcia ustalonych celów. Z tego powodu nie każdy człowiek ma predyspozycje do objęcia tego stanowiska.
Wybór stylu zarządzania jest ściśle uzależniony od rozmiarów i rodzaju przedsiębiorstwa oraz osobistych kwalifikacji osoby zatrudnionej na stanowisku przywódcy w organizacji. Kierownik musi zapewnić, by działania członków organizacji rzeczywiście prowadziły do osiągnięcia ustalonych przez nią celów, ocenia jakość wykonania powierzonych zadań przez jednostki podwykonawcze. Funkcja kontrolowania wiąże się z podejmowaniem różnego rodzaju decyzji. Problemem decyzyjnym dużej wagi jest ustalenie ocenianej dziedziny. Kontrola merytoryczna może polegać zarówno na pełnym sprawdzeniu stanu rzeczywistego w porównaniu z zamierzonym, jak i jedynie niektórych zadań ze względu na ich istotność w przebiegu całego projektu. Po zastosowaniu właściwych środków, metod i technik opiniujących decyduje kierownik, biorąc pod uwagę najlepsze w danej sytuacji. Za pomocą funkcji kontrolnej kierownik może utrzymać organizację na właściwym torze, nie pozwalając jej na nadmierne odchylenia od celów.

Określenie kierownika jako planisty, organizatora, przywódcy i kontrolera jest dużym uszczupleniem jego roli w organizacji, przedsiębiorstwie. Osoby pracujące na tym stanowisku pracują praktycznie z każdym i na każdym szczeblu wewnątrz i na zewnątrz macierzystej organizacji nie tylko z podwładnymi. Kooperantem jest każdy, kto może przyczynić się do osiągnięcia celów jednostki lub całej organizacji. Kierownicy doprowadzają do równowagi między konkurencyjnymi celami i ustalają priorytety. W dowolnym momencie każdy z nich stoi wobec wielu organizacyjnych celów, problemów i potrzeb, współzawodniczących o czas i zasoby kierownika ( zarówno ludzkie, jak i materialne). Ze względu na to, że zasoby te zawsze są ograniczone, przywódca musi doprowadzić do najbardziej efektywnej alokacji czynników między różnymi celami i potrzebami. Tak więc, kierownik oprócz podstawowych funkcji musi być także dobrym analitykiem oraz negocjatorem chociażby w dziedzinie współpracy ze współpracownikami spoza organizacji. Ponadto zakres obowiązków kierownika jest rozszerzany w zależności od gałęzi przemysłowej, do której odnosi się stanowisko.

Reasumując, przewodzenie ludźmi w organizacji wymaga specyficznych umiejętności osoby zarządzającej, co sprawia iż menedżer musi charakteryzować się specjalistycznym wykształceniem ale także wszechstronnością i innymi kluczowymi kompetencjami, tak aby jego działania były pozytywnie skorelowane z efektywnością pracy. Nie jest to zadanie łatwe. Menedżer może być świetnym specjalistą w zakresie motywowania, koordynowania i organizowania pracy personelu, lecz problemy mogą mu sprawiać zadania związane z komunikacją, kontaktami z otoczeniem itd. To sprawia, iż trudno jest być menedżerem kompletnym i jeśli mamy z takim do czynienia tym większa jest jego rola w zarządzaniu personelem, oraz jego pośredni wkład w zarządzanie całym przedsiębiorstwem.