Uzależnienie od Nikotyny

Nikotynizm

1. O NIKOTYNIZMIE
Początkowo palenie było dobrze widzianym w eleganckim towarzystwie zwyczajem, gestem świadczącym o dobrych manierach, wysokiej klasie, kulturze i zamożności. Później stało się powszechną używką. Dla młodzieży papierosy zawsze były atrybutem dorosłości. Zazwyczaj palenie wśród młodzieży wpierw staje się stylem, sposobem dowartościowania siebie a później uzależnieniem. O szkodliwości palenia mówi się głośno w świecie od ponad 15 lat. W Polsce też pojawiały się nieśmiałe tendencje walki z nałogiem palenia. Pozytywnym działaniem w tym zakresie jest wprowadzenie zakazów palenia w środkach komunikacji, urzędach, lokalach, miejscach pracy itd. a także wyznaczenie miejsc, w których palenie jest możliwe. Szersza świadomość społeczna skutków palenia spowodowała w Polsce - podobnie jak w USA i Europie Zachodniej - zmniejszenie liczby palących. Również wiele osób uzależnionych od nikotyny uwolniło się od tego nałogu (chociaż wymagało to niekiedy wielkiego trudu).
2. CO ZAWIERA PAPIEROS?
Historycznie papieros składał się z tytoniu oraz papierowego opakowania (celulozowej bibułki). Produkowane obecnie papierosy są dalekie od XIX-wiecznych oryginałów i stały się produktem przemysłowym. W trakcie produkcji dodaje się do nich setki substancji konserwujących, zmieniających własności, poprawiających smak czy jakość produktu. Jednocześnie procesy te nie są kontrolowane przez służby publiczne i pozostają tajemnicą producentów. I tak na przykład do papierosów dodawane są: specjalne sole, które powodują, że papieros stale się tli, amoniak zwiększający właściwości uzależniające. nikotyny, kakao, cukier i lukrecja poprawiające smak oraz gliceryna utrzymująca świeżość tytoniu.
Podczas spalania papierosa zachodzi wiele procesów fizycznych i chemicznych, m.in. destylacja, kondensacja, utlenianie, redukcja, dekarboksylacja. Procesy te warunkują skład chemiczny dymu tytoniowego, w tym jego właściwości toksyczne. Wchłanianie dymu tytoniowego zachodzi głównie w układzie oddechowym. Składniki dymu przenikają z pęcherzyków płucnych do krwiobiegu i są rozprowadzane po całym organizmie. Mieszanina 4000 związków chemicznych może uszkadzać nie tylko narządy, ale wpływa na wszystkie procesy życiowe (endokrynne, immunologiczne, przemiany metaboliczne etc.) organizmu. Badania wykazały, że dym tytoniowy podrażnia błonę śluzową nosa i jamy ustnej, przełyku oraz żołądka, prowadząc również do jej uszkodzenia, wykazuje właściwości alergizujące, ma działanie toksyczne na układ oddechowy, sercowo-naczyniowy, nerwowy, a także na wszystkie inne narządy i tkanki (m.in. trzustkę, nerki i pęcherz moczowy), może prowadzić do mutagennych, teratogennych oraz rakotwórczych zmian komórkowych.
Substancje zawarte w dymie papierosowym (m.in. tlenek węgla, nikotyna, rakotwórcze węglowodory aromatyczne) w wyniku palenia papierosów przez kobiety w ciąży przenikają przez łożysko matki i dochodzą do wszystkich tkanek formującego się płodu.
Tak chemicznie "spreparowany" papieros po zapaleniu dostarcza palaczowi nie tylko nikotyny, ale przede wszystkim 4000 innych toksycznych związków chemicznych, w tym ponad 40 substancji o działaniu rakotwórczym, oto niektóre z nich:
? ACETON ? trujący rozpuszczalnik organiczny, składnik farb i lakierów,
? METANOL ? trucizna, składnik benzyn silnikowych oraz trujący alkohol powodujący ślepotę,
? NAFTALEN ? środek owadobójczy,
? TLENEK WĘGLA ? składnik spalin, śmiertelnie trujący gaz, powoduje zaczadzenie,
? TOULIDYNA ? trujący rozpuszczalnik chemiczny, stosowana w syntezie chemicznej,
? AMONIAK ? parząca substancja, drażniący gaz, stosowany w chłodnictwie, składnik nawozów mineralnych,
? ARSEN ? trujący metal ciężki, składnik chemicznych środków bojowych,
? DIBENZOAKRYDYNA ? stosowana w produkcji barwników,
? FENOL ? kwas karbolowy, składnik środków żrących,
? BUTAN ? gaz pędny, stosowany do wyrobu benzyny syntetycznej,
? DDT ? insektycyd polichlorowy, silna trucizna insektobójcza.
SUBSTANCJE RAKOTWÓRCZE:
? NAFTYLOAMINA ? składnik barwników, stosowany w drukarstwie,
? PIREN ? stosowany w syntezie organicznej,
? DIMETYLONITROZOAMINA ? silna substancja rakotwórcza, stosowana w przemyśle chemicznym,
? KADM ? rakotwórczy metal ciężki,
? BENZOPIREN ? stosowany w przemyśle chemicznym,
? CHLOREK WINYLU ? stosowany w produkcji plastiku,
? CYJANOWODÓR ? kwas pruski, stosowany w komorach gazowych podczas II wojny światowej,
? URETAN ? organiczny środek rakotwórczy,
? TOLUEN ? rakotwórczy rozpuszczalnik przemysłowy,
? POLON?210 ? pierwiastek promieniotwórczy, wysoko radiotoksyczny.
W papierosach najgroźniejszą substancją jest nikotyna, ponieważ uzależnia jak narkotyk:
? NIKOTYNA - C10H14N2
Alkaloid występujący w liściach i korzeniach tytoniu. Ciecz o temperaturze topnienia
-10C, temperaturze wrzenia 246C, nieorganicznie rozpuszczalna w wodzie przy temperaturze poniżej 64C i powyżej 205C, łatwo rozpuszczalna w alkoholu, eterze.
Brunatnieje przy dostępie powietrza. Bardzo trująca i poraża ośrodkowy układ
nerwowy; otrzymywana przez destylację tytoniu z mlekiem wapiennym i ekstrakcję
eterem. Stosowana w medycynie, garbarstwie, jako składnik środków owadobójczych,
składnik palonych mieszanek tytoniowych.

3. SZKODLIWOŚĆ PALENIA PAPIEROSÓW
Palenie papierosów ma negatywny wpływ na zdrowie człowieka, jest w 100% wyleczalna, lecz z głupoty i nieświadomości ludzi umiera z jej powodu ok. 10 mln istnień na całym świecie, czyli 25 % ludności Polski, więc wyobraźmy sobie sytuacje, że w okresie pomiędzy kolejnymi igrzyskami olimpijskimi umiera cała ludność Polski, straszne ale prawdziwe.
Głównymi chorobami spowodowanymi przez nadmierne palenie tytoniu jest rak płuc, który polega na tym, żę substancje smoliste, które zawiera tytoń osadzają się na ścianach płuc powoli ?zżerając je? oraz uszkodzenie krtani, które w zaawansowanym stopniu prowadzi do trwałej utraty głosu, leczenie tej przypadłości jest długotrwałe i kosztochłonne. Inne chroby to m.in.: przewlekły nieżyt oskrzeli, rozdema płucna, choroba wieńcowa, a nawet śmierć.
Osoby planujące potomstwo powinny być świadome ryzyka, jakie niesie palenie tytoniu zarówno podczas ciąży, jak też po urodzeniu dziecka. Jeśli oboje przyszli rodzice palą, trzeba zacząć od rzucenia palenia przynajmniej przez jedno z nich. Płód rozwijający się w czasie ciąży jest odżywiany za pośrednictwem łożyska, a z wielu badań wiadomo, że palenie tytoniu przez ciężarną pogarsza krążenie krwi w łożysku. Najważniejsze stadia rozwoju płodu kończą się w ósmym tygodniu ciąży, trzeba zatem rozważyć rzucenie palenia zanim jeszcze dojdzie do zapłodnienia. Palenie tytoniu między innymi:
? Obniża płodność, utrudniając tym samym zajście w ciążę
? Zaburza wzrost płodu w czasie ciąży
? Zwiększa ryzyko powikłań w czasie ciąży
? Zwiększa ryzyko poronienia, porodu przedwczesnego i śmierci płodu
? Zwiększa ryzyko wystąpienia tzw. niskiej wagi urodzeniowej
? Zwiększa ryzyko zespołu zaburzeń oddechowych u noworodka (utrudnienia oddychania wskutek niedostatecznego rozprężania się płuc)
? Zagraża zdrowiu noworodka w krytycznych pierwszych dniach i tygodniach życia
? Zwiększa ryzyko wystąpienia zespołu nagłej śmierci noworodków
Badania udowodniły, że obok wymienionych wyżej zagrożeń dzieci urodzone przez kobiety, które paliły w czasie ciąży, rozwijają się w porównaniu z innymi nieco wolniej pod względem fizycznym oraz psychicznym. Ponadto niemowlęta wzrastające w warunkach, gdzie dorośli w otoczeniu palą, częściej trafiają pod opiekę medyczną z powodu zaburzeń oddechowych w ciągu pierwszych dwóch lat życia.
Często jako metodę leczenia podaję się jakieś tabletki, gumy do żucia, ale przecież te
środki też zawierają nikotynę i według mnie nie pomagają.
Podsumowując PALENIE PAPIEROSÓW JEST SZKODLIWE lecz do pokonania nałogu wystarczy odrobina chęci i mocnej motywacji oraz wsparcia rodziny w tych trudnych dla
palacza chwilach. Jeśli i to nie pomoże należy zwrócić się do odpowiedniego specjalisty,
który pomoże nam dobrać odpowiednią kurację.

4. NIKOTYNA NARKOTYKIEM
Nikotyna oddziałuje w mózgu na ośrodkowy układ nerwowy, podobnie jak heroina czy kokaina. Nikotyna jest zatem narkotykiem.
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), palenie jest największym pojedynczym śmiertelnym zagrożeniem dla zdrowia. Tytoń odpowiada za ponad 500 000 zgonów w Unii Europejskiej. WHO szacuje, że około jedna trzecia dorosłej ludności na świecie to palacze. Co roku tytoń jest przyczyną ponad 5 milionów przedwczesnych zgonów na świecie, co oznacza, że każdego dnia z powodu palenia umiera 14000 osób.
Uzależnienie od nikotyny jest trudne do pokonania. Jest to reakcja neurobiologiczna, oficjalnie zaliczana do chorób. Nikotyna w sposób sztuczny pobudza uwalnianie substancji w mózgu, zaburzając równowagę chemiczną. Organizm musi się do tego przystosować. A kiedy już to uczyni, odwrócenie sytuacji nie jest łatwe. Badania wykazują, że większość palących usiłowała przerwać uzależnienie, ale objawy abstynencji ich przerosły.
W momencie wciągnięcia dymu tytoniowego nikotyna dostaje się do płuc, gdzie zostaje wchłonięta do nasyconej tlenem krwi, a z nią przetransportowana do serca i wpompowana do tętnic. W końcu dochodzi do mózgu, przy czym mózg osób uzależnionych różni się od mózgu niepalących.

5. CYKL UZALEŻNIENIA OD NIKOTYNY
1. Od momentu wchłonięcia dymu tytoniowego przez palacza nikotyna zawarta w dymie dociera do mózgu w ciągu zaledwie kilku sekund.
2. Nikotyna pobudza wydzielanie dopaminy, uznawanej za substancję odpowiedzialną za doznawanie przyjemności związanej z paleniem.
3. Nikotyna oddziałuje także na noradrenalinę, substancję wpływającą na ożywienie i pobudzenie aktywności organizmu.
4. W momencie przerwania palenia poziom dopaminy i noradrenaliny spada. Palacz nie odczuwa już przyjemności, lecz doznaje przykrych objawów abstynencji.
5. Palacz sięga po następnego papierosa, aby złagodzić objawy abstynencji i ponownie odczuwać przyjemność. Z czasem mózg osoby palącej przyzwyczaja się do działania nikotyny i w ten sposób palacz uzależnia się od niej.

6. BIERNE PALENIE
Dym tytoniowy jest najczęstszym źródłem substancji uczulających w naszym otoczeniu. Wymuszony kontakt z dymem tytoniowym może prowadzić nie tylko do łzawienia oczu, alergii, kaszlu i napadów astmy oskrzelowej, ale również do wielu innych poważnych chorób. Żony palących mężów chorują dwukrotnie częściej na raka płuc niż partnerki mężczyzn niepalących. Ostatnie badania naukowe wskazują na znaczący związek wymuszonego biernego palenia z zawałem serca. Może to być gorzka prawda dla palaczy. Jednakże wiele osób nie lubi dymu tytoniowego. Tym, którzy nigdy nie palili (a jest ich większość także w Polsce) dym tytoniowy śmierdzi. Niektórzy nie znoszą wprost kontaktu z nim.
Noworodki palących matek w porównaniu z dziećmi nie palących rodziców rodzą się o 200-300 gramów lżejsze, tym samym są gorzej przygotowane do życia. W Polsce pali 30% kobiet w okresie ciąży. Dojrzewający w łonie palącej matki płód jest skazany na niezwykle groźne konsekwencje zdrowotne. Dzieci mieszkające z palącymi osobami są ofiarami biernego palenia. a ich układ oddechowy rozwija się gorzej. To właśnie one są pierwszymi ofiarami palących rodziców. Styl życia i nawyki palacza wynoszą z domu. Niedawno prasa podała informację o śmiertelnym zatruciu dymem tytoniowym noworodka przez niefrasobliwych rodziców...
Zaprzestanie palenia przez rodziców jest bardzo korzystne dla zdrowia ich dzieci. Rzucenie palenia przez matkę przed zajściem w ciążę jest bardzo ważne. Taka decyzja po przyjściu dziecka na świat jest również niezwykle istotna dla zdrowia noworodka. Palenie papierosów przez ojca i innych domowników źle wpływa na stan zdrowia dziecka po urodzeniu. Może też mieć ujemne skutki dla zdrowia płodu w okresie ciąży.
? Bierne palenie tytoniu przyczynia się do cięższego przebiegu i częstszego występowania objawów chorobowych u dzieci chorych na astmę,
? Palenie tytoniu przez matkę, zwłaszcza w okresie ciąży, jest prawdopodobną przyczyną zmniejszenia wydolności płuc jej dziecka,
? Narażenie niepalących matek na dym tytoniowy w okresie ciąży jest przyczyną obniżenia urodzeniowej masy ciała ich dzieci,
? Palenie tytoniu przez matkę jest jedną z głównych przyczyn zespołu nagłej śmierci niemowląt. Uważa się. że zasadniczą rolę odgrywa tu narażenie płodu na dym tytoniowy w okresie ciąży, jak również niemowlęcia po urodzeniu,
? Palenie tytoniu przez rodziców jest związane z trudnościami w uczeniu się, zaburzeniami zachowania i upośledzeniem rozwoju mowy u ich dzieci Istnieją dowody, że przyczyną zaburzeń są: wdychanie dymu tytoniowego z otoczenia przez niepalącą matkę podczas ciąży oraz bierne palenie przez dziecko po przyjściuściu na świat,
? Bierne palenie tytoniu wywołuje w organizmach dzieci zmiany fizjologiczne, które mogą zwiększać ryzyko chorób układu krążenia.
Dużą liczbę przypadków wyżej wymienionych schorzeń można przypisać wpływowi biernego palenia. Z pewnością istnieją szczególnie podatne grupy dzieci, w przypadku których ryzyko indywidualne jest jeszcze wyższe. Narażenie dzieci na dym tytoniowy i jego ujemne skutki dla zdrowia mogą zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia dalszych, negatywnych konsekwencji zdrowotnych w dorosłym życiu.

7. TERAPIE ANTYNIKOTYNOWE
Najważniejszym czynnikiem bez którego nie uda się nam rzucić palenie jest motywacja. Osoby bez motywacji lub ze słabą najczęściej wracają do nałogu, podczas gdy osoby z silną motywacją są w stanie rzucić nałóg nawet bez dodatkowej pomocy ze strony lekarza. Najczęściej motywacją są względy zdrowotne, troska o dobro dzieci, względy finansowe i estetyczne. Im częściej podejmuje się próbę rzucenia nałogu tym większe Do metod pomocnych w zwalczeniu nałogu palenia należą: Terapia behawioralna: Polega na stosowaniu technik mających na celu zniechęcenie nas do palenia opartych na teori uczenia się i warunkowania. W trakcie palenia dokanuje się innego niemiłego dzialania dzięki czemu czynność palenia zostaje eliminowana. Próbowano wykorzystywać elektrowstrząsy, dmuchanie dymem tytoniowym w twarz lub palenie bardzo dużej ilości papierosów aż do objawów zatrucia. Za pomocą dwóch ostatnich technik można uzyskać dobre ale krótkotrwałe efekty. Długotrwałe efekty są wątpliwe. Uważa się, że metod tych nie należy stosować i narażać pacjenta na nadmierne ilości dymu aż do zatrucia włącznie. Samokontrola: Jest metodą wymagającą aktywnego udziału palacza, który przez cały czas terapi sam się pilnuje. Wykorzystuje się fakt palenia papierosów z wykonywaniem określonych czynności np picie kawy, czytanie gazet itp. i przerwanie nałogu w czasie wykonywana tych czynności. Terapia grupowa: Celem jest zapewnienie wzajemnego poparcia oraz edukacja zdrowotna. Grupy takie starają wzmocnić palaczy w dążeniu do rzucenia nałogu. Duże doświadczenie w tego typie terapii ma Kościół Adwentystów Dnia Siódmego (ul. Lubelska 25/2 Kraków) i stosowany przez nich plan pięciu dni. Nikotynowa terapia zastępcza (NTZ): Jest popularną metodą leczenia farmakologicznego, która łagodzi objawy glodu nikotynowego (pragnienie nikotyny, drażliwość, frustracja, gniew, lęk, trudności w koncetracji, niepokój, bezsenność, zwolnienie czynności pracy serca, zwiększonie apetytu, zwiększenie masy ciała). Palacze używający NTZ 2-4 razy częściej rzucają nałóg niż palacze nie stosujący NTZ. Leczenie za pomocą NTZ stosuje się w dwóch etapach: 1. Po rzuceniu paleniu przyjmowanie nikotyny minimalizuje objawy głodu nikotynowego i pozwala pacjentowi zapanować nad odruchami związanymi z uzależnieniem 2. Po opanowaniu uzależnienia psychogennego zmniejsza się dawkę nikotyny aż do całkowitego jej wyeliminowania. NTZ wykorzystuje się stosując: * gumę do żucia 1. osoby palące więcej niż 20 papierosów dziennie lub zapalające pierwszego papierosa do 30 minut po obudzeniu powinni żuć gumę zawierającą 4 mg nikotyny, pozostali 2mg. 2. każdy kawałek powinien być żuty co najmniej 20-30 minut 3. nie należy spożywać płynów przed i w czasie żucia gdyż zmieniają one pH w jamie ustnej i zmniejszają ilość wchłoniętej substancji. 4. gumę nie powinno się żuć dłużej niż kilka miesięcy. 5. przeciwwskazania: czynna choroba stawu skroniowo-żuchwowego, niedawno przebyty zawał mięśnia sercowego, nadciśnienie tętnicze, czynna choroba wrzodowa, zapalenie przełyku, ciąża i okres karmienia. * plastry nikotynowe 1. plastry działają 16 godz. (plaster dzienny) lub 24 godz. (plaster całodobowy) 2. plastry przykleja się na nieowłosioną skórę ramienia 3. na początku przez 8 tyg. stosuje się plastry z 15 mg nikotyny, później przez 2 tyg. z10 mg nikotyny i przez ostatnie 2-3 tyg. z 5 mg nikotyny. Hipnoza: Metoda polegająca na wprowadzeniu pacjenta w stan podobny do snu i za pomocą sugestii wzbudzenie u niego bardzo silnego wstrętu do papierosów. Efekty terapii zależą od tego w jakim stopniu pacjent jest podatny na sugestię. Akupunktura: Najczęściej stosuje się kombinację dwóch technik: nakłuwanie ciała i akupunkturę uszu. Metoda opiera się na założeniu, że pomiędzy odpowiednimi punktami na uchu a poszczególnymi narządami istnieje ścisły związek. Stymulacja odpowiednich miejsc na uchu przyśpiesza proces odtruwania organizmu, wpływa na zmianę smaku papierosa, umacnia wolę pacjenta. Akupunkturze nie powinny się poddawać osoby w podeszłym wieku, z chorobą nowotworową, chorobami serca, cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym, kobiety w ciąży. Niepokojąca jest ciągle trwająca, jeżeli nie rosnąca tendencja do palenia wśród młodzieży. Nowością jest gwałtowny wzrost palenia wśród dziewcząt. Nie ulega wątpliwości, że ogromny wpływ ma tu lansowany w pismach dla dziewcząt i kobiet "styl życia" na luzie, wzorzec kobiety współczesnej, wyzwolonej, radosnej, z atrybutem tej postawy ... papierosem (?). Zmniejszenie popytu na papierosy w krajach Europy Zachodniej spowodowało wielką inwazję reklamową producentów wyrobów tytoniowych na kraje Środkowej i Wschodniej Europy, upatrując tu rynku zbytu poprawiającego słabnącą koniunkturę. 8. O REKLAMACH PAPIEROSÓW Nie jest tajemnicą, że ze sprzedaży papierosów czerpie ogromne zyski również budżet państwa i to zapewne tłumaczy niechęć do zdecydowanego działania zmierzającego do zmniejszania osób wpadających w nałóg. Likwidacja reklam papierosów - o czym już wcześniej pisano - winna być jednym z takich działań. Brak wyraźnych i zdecydowanych przedsięwzięć w tym zakresie świadczy o wyższości celów gospodarczych (finansowych) nad społecznymi (zdrowiem psychicznym i fizycznym społeczeństwa). Postawa zainteresowanych takim stanem osób czy instytucji nie zwalnia rodziców, katechetów, wychowawców i wszystkich, którym zależy na zdrowym i wolnym społeczeństwie, od wszelkich działań wychowawczych i edukacyjnych wśród dzieci i młodzieży lansujących inny, zdrowy sposób życia, ukazując wyraźnie negatywne skutki palenia z uzależnieniem włącznie. Mówiąc o papierosach, nie sposób pominąć ewenementu reklamowego (pod względem treści) jaki stanowi zestawienie reklamy papierosów z ostrzeżeniem: "Palenie tytoniu powoduje raka i choroby serca" podpisane: Minister Zdrowia i Opieki Społecznej. To zestawienie informacji Pana Ministra Zdrowia (!) z kolorową, krzyczącą i emanującą radością i wyzwoleniem reklamą papierosów jest tyle śmieszne, co żałosne. Czemu ma służyć ta informacja? Przecież reklama, na którą wydano zgodę zachęca właśnie do palenia. Czy zatem chodzi tylko o pozory i uspokojenie sumienia? Pan Minister zamiast opatrywać reklamy papierosów informacją o skutkach palenia papierosów (powszechnie znanych), powinien w interesie zdrowia społeczeństwa przynajmniej zakazać reklamowania papierosów tzn. zachęcania do palenia. Rozwiązanie proste. Ale czy możliwe do zrealizowania? Prawdopodobnie nie. Bo tak naprawdę to bardziej tu chodzi o ogromne zyski ze sprzedaży papierosów, niż o zdrowie społeczeństwa. Te uwagi o szkodliwości palenia są śmieszne w porównaniu ze skalą reklam. Od plakatów ulicznych o powierzchni ok. 10 m2 do najbardziej "poczytnych" programów telewizyjnych (np. z 23.07.99), gdzie oprócz dwóch reklam papierosów (na 3 pełne strony) oferuje się bardzo atrakcyjne wycieczki zagraniczne i mnóstwo cennych nagród dla palaczy!! Żałosne jest to, że Minister Zdrowia (?!), podpisując ową uwagę, jednocześnie swoim autorytetem firmuje takie "dzieła" jakimi są reklamy papierosów, papierosów szkodzących zdrowiu. Jeżeli zakaz dotyczy reklamy narkotyków, dlaczego nie może dotyczyć papierosów?

9. CIEKAWOSTKA
Wypalenie papierosa pozbawia każdego palacza 11 minut życia, zgodnie z oceną brytyjskich uczonych. Dr Mary Shaw i jej koledzy z angielskiego Uniwersytetu w Brystolu oparli swą ocenę na badaniach brytyjskich gospodarstw domowych. Doszli oni do wniosku, że typowy mężczyzna ? palacz ?wypali łącznie 311,688 papierosów?, poczynając od siedemnastego roku życia aż do śmierci w wieku 71 lat.
Po przeprowadzeniu innych badań doszli oni do wniosku, że palenie przez całe życie powoduje, iż mężczyzna palacz żyje krócej o 6.5 lat w po-równaniu z niepalącymi. ?Oznacza to ? piszą naukowcy -, że każdy papieros kosztuje go średnio 11 minut życia.?