Od antyku do renesansu - ściąga
ANTYK – do V w
1. Biblia: księga święta, magazyn natchnień, opowieść o człowieku, zapis historii, wyzwanie dla reżysreów.
2. Bohaterowie Illiady: Achilles najdzielniejszy z Greków chce zemsty na Agamemnonie za śmierć Patroklesa, bzlitosny, kieruje się emocja,i i gniewem
Hektor . dzielny, mężny, odważny, waleczny, rycerski, Nieugięty obrońca ojczyzny, walczy
bez żadnych wahań, Nie słucha rad innych, ufa tylko swej sile, Staje do pojedynku
Achillesem, chociaż przeczuwa wła¬sną śmierć, która przyspieszy upadek Troi. „rycerz bez
skazy".
Apollo groźny, wywołał zarazę w obozie Achajów, mszcząc się za znieważenie swego kapłana dodaje wciąż męstwa Hektorowi, prowadzi Trojan do boju, Podstępnie ogłusza uderzeniem Patroklesa i odciąga Achillesa spod murów Troi, pełen boskiej godności
Ares Bóg wojny, nie ma należnego szacunku ani jako bóg, ani jako waleczny mąż
3. Antygona Kreon (władca Teb) – wybór między prawem ludzkim i boskim, (brat Antygony –Polinejkes, zdrajca miasta Teb) Każdy wybór przyniesie klęskę bohaterom.
4. Mity: teogoniczne(o bogach), kosmogeniczne(powstanie świata) antropogeniczne(powstanie ludzi) geanalogiczne(historia jakiegoś rodu).
5. Gatunki literackie: epos, pieśn, przypowieść, Tragedia
6. Stoicyzm(Zenon z Kationu) Epikureizm (Epikur) Sokrates(połączył dobro i prawdę z pięknem, jego dewiza to „wiem że nic nie wiem”, „Poznaj sam siebie” Platon (uczeń sokratesaIdee są światem doskonałym a naczelną wartością jest dobro, piękno, prawda)Autpr Obrony sokratesa, Państwo, Uczta.
ŚREDNIOWIECZE – Vw. – XVw.
1. Epoka podporządkowana religi: Prądy to: Augustynizm, Tomizm, Frańciszkanizm
2. Wzorce osobowe: asceta, rycerz doskonały, władca doskonały
3. Najdawniejsze zabytki: Bogurodzica, Kazania świętokrzyskie gnieźnieńskie, Psałterz floriański i pułewski, Legenda o św Aleksym, Rozmowy Mistrza Polikarpa ze śmiercią.
4. Bogurodzica: archaizmy: leksykalne, fonetyczne, fleksyjne, składniowe
5. Motywy śmierci: Ars moriendi, Momento mori, Dance macabre
7. Gatunki lit: Epos rycerski, żywoty świętych(hagiografia), kroniki, kazania, psalmy
RENESANS – koniec Vw. do VIIw.
1. Światopogląd: Antropocentryzm, Stoicyzm(Zenon z Kationu), Epikureizm(Epikur)
2. Prądy Reformacja 1517 (M Luter ), Humanizm
3. Wzorce osobowe szlachcic ziemianin, obywatel patriota, dworzanin, poeta-doctus.
4. treny traktujemy jako całość mają 2 bohaterów Urszulkę i Kochanowskiego, są traktatem filozoficznym – koncepcja dotychczasowej filozofii harmonii z osobistą tragedią
5. Losy kraju: „O poprawie Rzeczpospolitej” A. F. Modrzewskiego: „o obyczajach, o prawach, o wojnie, o kościele, o szkole, Kazania sejmowe Piotra Skargi: obojętnośc wobec ojczyzny, kłótliwość narodu, niereliginość, słaba władza królewska, złe prawo, grzechy i złóść, brak miłości bliźniego i wszelkich wartości.
6. gatunki literackie Fraszka (z epigramtu – krótki napis okolicznościowy), pieśń, Treny, Dramat, sielanka
BAROK – VII do VIII
1. Swiatopoglądy: Pascal (pesymistyczna wizja świata słabość i kruchość człowieka zwracał
się ku metafizyce) Kontreformacja (po wystąpieniu M Lutra zarządzono kontrefformacje (zasady ustalono na Soborze Trydenckim (1545-63) realizacja z pomocą literatury - hagiografii (wprowadzono cenzurę) i sztuki oraz powrót inkwizycji.
2 Sarmatyzm: Pamiętniki J. CH. Paska – popierały sarmatyzm, Wacław Potocki - poezja krytykuje sarmatyzm.
3. Marynizm: J. A. Morsztyn nacisk na formę lubował się w cudownościach i konceptach oraz epitetach i metaforach „Kanikula”, „Lutnia”
4. Gatunki literackie: Sonet 14 wersów (2 czterowierszowe i dwie trójwierszowe 8 pierwszych to część opisowa 6 końcowych refleksyjna(A.Dante F.Petrarka), Pamiętnik, List, Komedia „skąpiec” i „świętoszek” Moliera
OŚWIECENIE – VIII do IX
1. Światopogląd człowieka: Racjonalizm(myślę więc jestem – Kartezjusz) Deizm (Wolter), Ateizm (John Locke, „tabula rasa”) Rousseunizm (J. J. Rousseau – powrót do naury odejście od cywilizacji) Irracjonalizm przeciwieństwo racjonalizmu
2. Gatunki literackie: bajka, satyra(„pijanstwo” I Krasickiego), poemat heroikomiczny, komedia, sielanka.
ROMANTYZM – 1822 – 1863
1. ROMANTYCZNA KONCEPCJA JEDNOSTKI
Romantyczna koncepcja jednostki czyli typowy bohater romantyczny:
- genialna, nieprzeciętna, niezależna, wybitna indywidualność
- tragiczna, samotna, zmuszona do dokonywania wyborów, wewnętrznie rozdarta,
skazana na przegraną
- podlegająca metamorfozie, o nieprzeciętnym życiu emocjonalnym, targana namiętnościami
- poświęcająca siebie dla idei, dla sprawy narodowej, wypelniająca misję z gotowością oddania życia, walczy z carem, Bogiem, szatanem, a także własną słabością.
2. Światopogląd Bajronizm - to postawa człowieka, który pogardza światem i mieszczańskim życiem, jest śmiały i dumny, wolny i niezależny, który poszukuje innego, obcego niezwykłego świata.G. Byron - "Giaur"(Giaur, Leilla, Hassan)
Werteryzm - postawa odczuwana jako sprzeczność istnienia, z których nie ma wyjścia.
Wobec tego młodzi ludzie albo popełniali samobójstwo, albo szli na kompromis godząc się z rzeczywistością. Werteryzm więc to charakterystyczna postawa młodego człowieka w epoce romantyzmu, to moda na pewien styl bycia i ubierania się.(napisana jako listy Werera do przyjaciela Wilhelma, ukochan Lotta
Wallenrodyzm-idea propagująca posługiwanie się zdradą i podstępem w walce o niepodległość ojczyzny, najwyższymi wartościami stają się ojczyzna i naród. W ich imię bohater poświęca własne szczęście i życie.(Konrad Wallenrod)
Mesjanizm-pojęcie to ukształtowało się w kulturze judaistycznej. Oznacza ono oczekiwanie na przyjście zbawiciela-Mesjasza, który miał oswobodzić naród żydowski z ucisku i niewoli. Nurt ten obrodził się w pierwszej połowie XIX w. W Europie i przypisywał narodom szczególnie posłannictwo mające na celu odrodzenie ludzkości. (III cz Dziadów scena V widzenie ks Piotra)
Winkielriedyzm-teoria przeciwna mesjanizmowi, stworzona przez Juliusza Słowackiego („Kordian”). Według niej Polacy stając na czele zniewolonych narodów, powinni aktywnie walczyć o wolność i niepodległość, a nawet jeśli trzeba poświęcić się w tej walce. Kordian na szczycie Mont Blanc wypowiada zdanie: „Polska Winkeliedem Narodów” stanowi to nawiązanie do legendarnego bohatera szwajcarskiego, który walcząc przeciwko Austriakom, skierował na siebie wrogie włócznie, czyniąc w ten sposób wyrwę w szeregach nieprzyjaciela i przechylając szalę zwycięstwa na stronę swych rodaków.
3. Gatunki literackie: Dramat romantyczny „Balladyna”- Juliusz Słowacki
„Dziady”- Adam Mickiewicz „Makbet”- Wiliam Szekpir
Poemat dygresyjny-cechą są odautorski dygresje-wtrącenie, w których podejmowane są na przykład tematy z aktualnego życia politycznego, społecznego, artystycznego, problemy egzystencjalne, filozoficzne.„Beniowski” Juliusza Słowackiego.Ballada- utwór poetycko-literacki niekiedy udramatyzowany o tematyce fantastycznej lub historycznej utrzymanej w nastroju niezwykłości, tajemniczości. Sonet Powieść poetycka- gatunek powstały w romantyźmie. Charakteryzuje go brak przyczynowo- skutkowego połączenia wydarzeń, zaburzenie porządku chronologicznego, synkretyzm (łączenie, mieszanie) rodzajowy i gatunkowy, rys historyczny (akcja zwykle rozgrywa się w przeszłości), nastrojowość, tajemniczość, postać buntownika. „Giaur” G.G. Byrona. „Konrad Wallenrod”.