Użycie środków przymusu bezpośredniego i broni palnej przez pracownika ochrony

Podstawę prawną stosowania środków przymusu bezpośredniego stanowi ustawa "O ochronie osób i mnienia" z dnia 22 sierpnia 1997r, oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 1998r. "w sprawie szczegółowych warunków i sposobów użycia przez pracowników ochrony środków przymusu bezpośredniego" a także "szczegółowych warunków i sposobu postępowania pracowników ochrony przy użyciu broni palnej".
Do stosowania środków przymusu bezpośredniego jest uprawniony wyłącznie licencjonowany pracownik ochrony.
W myśl art. 36 ust.1 pkt. 4 wspomnianej ustawy, pracownik ochrony przy wykonywaniu zadań ochrony osób i mienia, w granicach chronionych obiektów i obszarów ma prawo do stosowania środków przymusu bezpośredniego, w przypadku zagrożenia dóbr powierzonych ochronie lub odparcia ataku na pracownika ochrony.
Stosowanie srodków przymusu bezpośredniego jest także dopuszczalne zgodnie z art. 37 ust. 2 ustawy podczas konwojowania wartości pieniężnych oraz innych przedmiotów wartościowych lub niebezpiecznych o których mowa w art. 38 ust. 2 pkt 1-3 oraz 5 i 6, lub broni palnej, w przypadku gwałtownego, bezprawnego zamachu na konwojowane wartości lub osoby je ochraniające.
Pracownik ochrony przed zastosowaniem środków przymusu bezpośredniego obowiązany jest do wezwania osoby do zachowania się zgodnego z prawem oraz do uprzedzenia, że w przypadku niepodporządkowania się wezwaniu zostaną użyte wobec niej środki przymusu bezpośredniego.
Jednakże zgodnie z treścią przepisu §1 ust. 3 wskazanego rozporządzenia, pracownik ochrony może odstąpić od wzywania osoby do zachowania zgodnego z prawem oraz od uprzedzenia jej o zastosowaniu środków przymusu bezpośredniego, jeżeli zwłoka groziłaby niebezpieczeństwem dla życia lub zdrowia pracownika ochrony lub innej osoby, a także chronionego mienia.
Z powyższego zapisu wynika, że pracownik ochrony, biorąc pod uwagę całokształt sytuacji i wynikające z niej realne zagrożenie dla życia lub zdrowia jego bądź innej osoby, jak również chronionego mienia, ma prawo niezwłocznie zastosować środki przymusu bezpośredniego.
Należy w tym momencie wskazać na istnienie pewnych ogólnych zasad warunkujących zastosowanie przez pracownika ochrony środków przymusu bezpośredniego:

* zasada celowości – zgodnie z którą zastosowanie określonego środka przymusu bezpośredniego podyktowane jest okolicznościami danego zdarzenia,
* zasada proporcjonalności - pracownik ochrony wybiera taki środek przymusu, który najbardziej odpowiada sytuacji,
* zasada niezbędności – wskazuje na zastosowanie środka przymusu w granicach, które są konieczne do usunięcia stanu zagrożenia, a jednocześnie odstąpienia od użycia tych środków, jeżeli stan zagrożenia minął,
* zasada ostrzeżenia – przed zastosowaniem środka przymusu bezpośredniego pracownik ochrony winien uprzedzić osobę, że w razie niepodporządkowania się wezwaniu do zachowania zgodnego z prawem, zostaną użyte wobec niej środki przymusu bezpośredniego,
* zasada doboru środków – pracownik ochrony może, jeżeli uzna to za konieczne zastosować jednocześnie różne środki przymusu bezpośredniego,
* zasada minimalizacji środków – środek przymusu bezpośredniego winien w jak najmniejszym stopniu powodować dolegliwość osoby, w stosunku do której jest stosowany.

Katalog środków przymusu bezpośredniego zawarty został w art. 38 ust. 2 ustawy o ochronie osób i mienia, zalicza się do nich:
1) siła fizyczna w postaci chwytów obezwładniających oraz podobnych technik obrony,
2) kajdanki,
3) pałki obronne wielofunkcyjne,
4) psy obronne,
5) paralizatory elektryczne,
6) broń gazowa i ręczne miotacze gazu.

Należy także pamiętać, że nie stosuje się ich wobec:
kobiet o widocznej ciąży
osób, których wygląd wskazuje na wiek do 13 lat
osób w podeszłym wieku oraz
o widocznej niepełnosprawności

a wszelkie czynności, o których mowa powinny być wykonane w sposób możliwie najmniej naruszający dobra osobiste osoby, w stosunku do której zostały podjęte. Pracownik ochrony odstępuje od użycia środków przymusu bezpośredniego, jeżeli osoba wobec której są one używane odstąpi od czynów bezprawnych.
Środków przymusu bezpośredniego, a także broni palnej można używać tylko z zachowaniem odpowiednich zasad, które postaram się opisać w mojej pracy. Rozdzielę też w niej broń palną i inne środki przymusu bezpośredniego ponieważ stosowanie ich różni się procedurami jakich należy dopełnić przed ich użyciem.
Warunki i sposoby użycia przez pracowników ochrony środków przymusu bezpośredniego określa wspomniane wyżej Rozporządzenie Rady Ministrów.
Czynnością jaka poprzedza użycie środków przymusu bezpośredniego jest wezwanie osoby do zachowania się zgodnego z prawem oraz do uprzedzenia, że w razie niepodporządkowania się wezwaniu zostaną użyte wobec niej środki przymusu bezpośredniego. Prawo nie precyzuje jak ma brzmieć to wezwanie, może to być zarówno komenda "Stój - bo urzyję siły" czy "Przerwij Atak - bo użyję ręcznego miotacza gazu". Od wezwania osoby do zachowania zgodnego z prawem, pracownik ochrony może odstąpić, jeżeli zwłoka groziłaby niebezpieczeństwem dla życia lub zdrowia pracownika ochrony lub innej osoby, a odstępuje natychmiast od ich stosowania, gdy osoba, wobec której użyto tych środków, podporządkowała się wydanym poleceniom. Jednocześnie Można stosować różne środki przymusu bezpośredniego, jeżeli jest to konieczne w celu podporządkowania się lub osiągnięcia zamierzonego celu.

SIŁA FIZYCZNA
Jest to najłagodniejszy środek przymusu bezpośredniego. Siłę fizyczną stosuje się w celu odparcia zamachu na chronione osoby lub mienie, czynnej napaści na pracownika ochrony, obezwładnienia osoby, w związku ze zmuszeniem jej do wykonania polecenia lub w czasie ujmowania osób, stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla chronionego mienia, w celu niezwłocznego oddania tych osób Policji. Trzeba stosować ją w taki sposób, aby nie uszkodzić ciała potencjalnego przeciwnika. Dopuszczalne jest użycie siły fizycznej tylko w celu obezwładnienia osoby naruszającej prawo.
PRACOWNIK OCHRONY NIE MOŻE ZADAWAĆ UDERZEŃ!
WYJĄTEK:
Mając na uwadze, że życie i zdrowie ludzkie stanowią dobra najwyższe, także środki używane do ich ochrony muszą być adekwatne, stąd stosowanie w takich okolicznościach uderzeń, nawet powodujących poważne obrażenia osoby wobec której zostały użyte jest w pełni uzasadnione.Jest dopuszczalne zadawanie uderzeń tylko i wyłącznie w obronie koniecznej lub w celu odparcia zamachu na życie, zdrowie ludzkie lub chronione mienie.

KAJDANKI
Kolejny środek przymusu bezpośredniego, to kajdanki. Ten środek przymusu stosujemy wobec osób ujętych w trakcie popełniania przestępstwa w celu udaremnienia ucieczki, czynnej napaści na pracownika lub podczas stawiania oporu. Kajdanki są najdolegliwszym środkiem przymusu bezpośredniego, ponieważ pozbawiają wolności. Osoba skuta czuje się poniżona .Kajdanek nie stosuje się wobec osób, których wygląd wskazuje na wiek poniżej 17 lat, z wyjątkiem nieletnich w wieku powyżej 16 lat, podejrzanych o popełnienie przestępstwa przeciwko życiu lub zdrowiu. Powinno się, w miarę możliwości, zakładać je w pomieszczeniach zamkniętych lub w miejscach odosobnionych, przy udziale dwóch pracowników ochrony, z których jeden zakłada kajdanki, a drugi wykonuje czynności ubezpieczające. Osobie ujętej, w stosunku do której nie stosuje się szczególnych środków ostrożności, kajdanki zakłada się na ręce trzymane z przodu. . !
Wyjątek:
Na ręce z tyłu zakładamy kajdanki tylko i wyłącznie mężczyznom o silnej budowie ciała, jeżeli są podejrzani o przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu.
WAŻNE:
Kajdanki zakładamy w taki sposób, aby nie tamowały obiegu krwi oraz tak, aby potencjalny przestępca nie mógł się z nich samodzielnie uwolnić.

PAŁKA WIELOFUNKCYJNA
Następnym środkiem przymusu bezpośredniego jest pałka wielofunkcyjna. Okoliczności zastosowania pałki ochronnej wielofunkcyjnej określa §5 rozporządzenia. Środek ten może być zastosowany w razie:
odpierania czynnej napaści na pracownika ochrony lub pokonywania czynnego oporu,
odpierania zamachu na chronioną osobę,
przeciwdziałania kradzieżom lub niszczeniu mienia .

Pałka służy do odpierania napaści i pokonywania czynnego oporu, odpierania zamachu na chronione osoby, pracownika ochrony lub mienie.
NIE WOLNO STOSOWAĆ KIEDY NAPASTNIK STOSUJE BIERNY OPÓR!
Zakazy stosowania:
Nie wolno zadawać uderzeń oraz pchnięć w głowę, szyję i nie umięśnione części ciała oraz szczególnie wrażliwe częśći ciała
Nie wolno stosować blokad i nie wolno zadawać pchnięć i uderzeń rękojeścią na te części ciała
Nie wolno stosować pałki, gdy wcześniej użyliśmy kajdanek.
WYJĄTEK:
Dopuszcza się zadawanie uderzeń i pchnięcia pałką obronną wielofunkcyjną we wszystkie części ciała w celu odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na życie lub zdrowie pracownika ochrony lub innej osoby.

PIES OBRONNY
Środkiem przymusu bezpośredniego nie musi być tylko przedmiot. Pies obronny jako jeden ze środków przymusu musi mieć założony kaganiec i być prowadzony na smyczy. Stosowany jest do:
Odpierania czynnej napaści na pracownika ochrony lub innej osoby ( w tym wypadku pies ma być bez kagańca).
Ujęcia osoby.

Pies obronny powinien mieć założony kaganiec, za wyjątkiem przypadków, gdy pies obronny jest wykorzystywany wobec przestępcy posiadającego broń palną lub inne niebezpieczne narzędzie, w celu odparcia czynnej napaści.
Interpretacja powyższego zapisu prowadzi do wniosku, że pies obronny bez założonego kagańca może być wykorzystany wobec przestępcy, gdy łącznie spełnione zostaną dwa warunki;
po pierwsze chodzi o osobę posiadającą broń palną lub inne niebezpieczne narzędzie,
po drugie zaś musi dojść do czynnej napaści.
Za niebezpieczne narzędzie uznać można nóż, kij baseballowy, stłuczoną butelkę, siekierę jak również inne przedmioty pod warunkiem, że mogą być wykorzystane w celu pozbawienia życia lub zdrowia.
WYJĄTEK:
Nie wolno używać psa obronnego w konwoju!

PARALIZATOR

Paralizatory elektryczne to kolejny rodzaj środków przymusu bezpośredniego mogą być stosowane w przypadku bezpośredniego pościgu za osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa przeciwko dobrom powierzonym ochronie. Używać ich można także w celu pokonywania czynnego oporu czy też odpierania czynnej napaści na pracownika ochrony lub osoby chronione a także w celu ujęcia osób. W przypadku stosowania wyżej wymienionych środków należy pamiętać aby zachować ostrożność, uwzględniając ich właściwości mogące stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia ludzkiego.

Paralizator pracownik ochrony może zastosować w przypadku:
W celu odparcia bezpośredniej i bezprawnej napaści na pracownika ochrony,
Pokonania czynnego oporu,
W bezpośrednim pościgu za podejrzanym,
Przy przeciwdziałaniu kradzieży lub włamaniu się,
W celu ujęcia osoby.

Szczegółową regulację dotyczącą miejsc, w których mogą być stosowane paralizatory elektryczne zawiera Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 9 września 1998 r. w sprawie określenia rodzajów obiektów, w których mogą być stosowane paralizatory elektryczne. Zgodnie z §1 tego rozporządzenia, do obiektów, w których mogą być stosowane paralizatory elektryczne, zalicza się:

zakłady stosujące, produkujące lub magazynujące materiały jądrowe, źródła i odpady promieniotwórcze, materiały chemiczne, toksyczne i
wybuchowe,
elektrownie i ciepłownie,
stacje telewizyjne i radiowe,
porty lotnicze i morskie,
dworce komunikacji kolejowej i samochodowej,
sale operacyjne w bankach,
sale operacyjne w urzędach pocztowych i telekomunikacyjnych,
pomieszczenia w urzędach administracji publicznej, muzeach i archiwach.
WAŻNE:
Paralizator stosujemy ze szczególna ostrożnością!

BROŃ GAZOWA I RĘCZNE MIOTACZE GAZU
Ostatnią kategorię środków przymusu bezpośredniego stanowią: broń gazowa i ręczne miotacze gazu. Można je stosować w następujących przypadkach:

odpierania czynnej napaści na pracownika ochrony lub osoby chronione,

pokonywania czynnego oporu,

bezpośredniego pościgu za osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa przeciwko dobrom powierzonym ochronie,

przeciwdziałania kradzieżom lub niszczeniu mienia,

ujęcia osób.
Miotacz gazu oraz broń gazową należy stosować w taki sposób, aby nie doszło do uszkodzenia oczu. Strumień gazu musi iść na klatkę piersiową. Odległość minimalna odległość z jakiej wolno strzelać z pistoletu gazowego to 3- 4 metrów, lecz nie mniejsza niż 3 metry. (W wyjątkowych okolicznościach odległość ta może być mniejsza np. jak domniemany przestępca biegnie w naszą stron nie będziemy przed nim uciekać, by zachować bezpieczną odległość.) Dodatkowymi elementami psychologicznymi jakie posiada broń gazowa jest huk, proch, i płomień.
WAŻNE:
Przy stosowaniu powyższych środków przymusu bezpośredniego należy zachować ostrożność, uwzględniając ich właściwości mogące stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia ludzkiego!

Jeżeli wskutek zastosowania środka przymusu bezpośredniego nastąpiło pogorszenie stanu zdrowia osoby, pracownik ochrony jest obowiązany natychmiast udzielić tej osobie pierwszej pomocy przedmedycznej, a w razie potrzeby lub na jej prośbę - podjąć niezwłoczne działania w celu zapewnienia pomocy lekarskiej. W przypadku gdy nastąpiła śmierć lub podejrzenie śmierci osoby, wobec której zastosowano środek przymusu, pracownik ochrony jest obowiązany niezwłocznie wezwać lekarza, a każdy przypadek zastosowania środków przymusu bezpośredniego oraz towarzyszące mu okoliczności należy udokumentować w ewidencji prowadzonej przez wewnętrzną służbę ochrony lub przedsiębiorcę prowadzącego działalność gospodarczą w zakresie usług ochrony osób i mienia.
Jeżeli zastosujemy środek przymusu bezpośredniego wobec kobiety w ciąży to po poinformowaniu pracownika ochrony o tym fakcie musi ona być natychmiastowo przebadana przez lekarza specjalistę.


BROŃ PALNA
Podstawę prawną stosowania broni palnej jako środku przymusu bezpośredniego stanowi ustawa "O ochronie osób i mnienia" z dnia 22 sierpnia 1997r, oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 1998r. "w sprawie szczegółowych warunków i sposobu postępowania pracowników ochrony przy użyciu broni palnej".

Ostatnim i najgroźniejszym środkiem przymusu bezpośredniego jest broń palna. Użyć można jej tylko w kilku przypadkach zgodnie z art.37 ust.5 w/w ustawy:
w celu odparcia bezpośredniego i bezprawnego zamachu na życie lub zdrowie pracownika ochrony albo innej osoby,
przeciwko osobie, która nie zastosowała się do wezwania natychmiastowego porzucenia broni lub innego niebezpiecznego narzędzia, którego użycie zagrozić może życiu lub zdrowiu pracownika ochrony albo innej osoby,
przeciwko osobie, która usiłuje bezprawnie, przemocą odebrać broń palną pracownikowi ochrony,
w celu odparcia gwałtownego bezpośredniego i bezprawnego zamachu na ochraniane osoby, wartości pieniężne oraz inne przedmioty wartościowe lub niebezpieczne.

Postepowanie w przypadku użycia broni palnej zgodnie z § 2. 1. rozporządzenia:
Pracownik ochrony przed użyciem broni palnej jest obowiązany:

1) po okrzyku "Pracownik ochrony" wezwać osobę do zachowania zgodnego z prawem, a w szczególności do natychmiastowego porzucenia broni lub niebezpiecznego narzędzia, odstąpienia od bezprawnych działań lub użycia przemocy,

2) w razie niepodporządkowania się wezwaniom określonym w pkt 1 zagrozić użyciem broni palnej okrzykiem "STÓJ - BO STRZELAM",

3) oddać strzał ostrzegawczy w górę, jeżeli nie zagraża to życiu lub zdrowiu pracownika ochrony lub innej osoby, a czynności określone w pkt 1 i 2 okażą się bezskuteczne.
WYJĄTEK:
Procedury tej nie przestrzega się jeżeli wszelka zwłoka groziłaby bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia lub zdrowia pracownika ochrony lub innej osoby.
WAŻNE:
Użycie broni palnej powinno następować w sposób wyrządzający możliwie najmniejszą szkodę osobie, przeciwko której użyto broni, i nie może zmierzać do pozbawienia jej życia, a także narażać na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia innych osób.
Nie można jej używać w stosunku do:
kobiet o widocznej ciąży
osób, których wygląd wskazuje na wiek do 13 lat
osób w podeszłym wieku
oraz o widocznej niepełnosprawności

Pracownik ochrony nosi przydzieloną broń palną wyłącznie wtedy, gdy występuje w umundurowaniu lub ubiorze używanym przez specjalistyczną uzbrojoną formację ochronną.

Pracownikowi ochrony nie wolno natomiast mieć przy sobie broni palnej, jeżeli wykonuje bezpośrednio zadania w zakresie utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego podczas trwania masowych imprez publicznych.


W przypadku gdy w wyniku użycia broni palnej nastąpiła śmierć osoby lub szkoda w mieniu, pracownik ochrony jest obowiązany do zabezpieczenia, w miarę możliwości, śladów na miejscu zdarzenia i niedopuszczenia na to miejsce, do czasu przybycia Policji, osób postronnych, ustalenia, w miarę możliwości, tożsamości osób będących świadkami zdarzenia oraz niezwłocznego wezwania lekarza, gdy nastąpiła śmierć lub podejrzenie śmierci osoby.
W każdym przypadku użycia broni palnej lub zagrożenia jej użyciem, pracownik ochrony obowiązany jest sporządzić odpowiedni meldunek a o każdym wystrzale powiadomić o tym bezpośredniego przełożonego oraz najbliższą jednostkę Policji.

Zgodnie z treścią § 9 ust. 1 rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i sposobów użycia przez pracowników ochrony środków przymusu bezpośredniego, każdy przypadek zastosowania środków przymusu bezpośredniego oraz towarzyszące mu okoliczności dokumentuje się w ewidencji prowadzonej przez wewnętrzną służbę ochrony lub przedsiębiorcę prowadzącego działalność gospodarczą w zakresie usług ochrony osób i mienia.

Wpis do wspomnianej ewidencji, powinien w szczególności zawierać:

dane personalne osoby, w stosunku do której zastosowano środki przymusu bezpośredniego,
datę, godzinę i miejsce zastosowania środka przymusu bezpośredniego,
przyczynę, rodzaj i skutek zastosowania środka przymusu bezpośredniego,
numer licencji, imię i nazwisko pracownika ochrony,
informację o udzieleniu pierwszej pomocy przedmedycznej i jej zakresie.