"Wesele" Wyspiańskiego opracowanie.
Epoka
Modernizm, Młoda Polska
Utwór nie ma ścisłej przynależności do któregoś z nurtów literackich epoki – można mówić o elementach symbolizmu, realizmu i neoromantyzmu.
Dzieło
Najsłynniejszy chyba dramat o Polsce i Polakach. Premiera – Kraków 1901, w reżyserii autora. Wesele to utwór z kluczem – pierwowzorami postaci realistycznych są osoby
rzeczywiste. Miejsce akcji – wesele Lucjana Rydla w Bronowicach. Oprócz postaci realistycznych występują też tzw. osoby dramatu, czyli odrealnieni bohaterowie symboliczni.
Forma utworu
Dramat realistyczno-symboliczny w trzech aktach. Można wyróżnić dwa plany zdarzeń – realistyczny (wiejskie wesele) i symboliczny, oniryczny – wizje poszczególnych uczestników wesela, którym ukazują się zjawy – postacie dramatu. Zjawy te mają charakter symboli.
Bohaterowie
• Pan Młody – jego pierwowzorem jest poeta Lucjan Rydel. To młody szlachcic i krakowski inteligent, który żeni się z prostą wieśniaczką. Czyni to zaś po części z miłości,
po części… z mody.
• Gospodarz – pod tym kryptonimem kryje się malarz Włodzimierz Tetmajer (brat poety Kazimierza). To dość rozsądny, ceniący tradycję szlachcic, który marzy o narodowym
wyzwoleniu. Niestety, gdy przyjdzie co do czego, wszystko rozpłynie się w alkoholu…
• Poeta – czyli brat Gospodarza. Wielki artysta piszący drobne utworki. Marzy o stworzeniu wielkiego dramatu narodowego, ale czuje się do tego zupełnie niezdolny.
• Wernyhora – ukazuje się Gospodarzowi. To legendarny bard, który teraz przybywa ze szczególną misją – wręcza mianowicie Gospodarzowi złoty róg. O wyznaczonej porze jego dźwięk ma być sygnałem do narodowego powstania.
• Hetman – upiór targowiczanina Branickiego. Symbol szlacheckiej buty i prywaty. Odwiedza Pana Młodego i wytyka mu małżeństwo z chłopką.
• Rycerz – duch Zawiszy Czarnego – czyli osoby kojarzonej ze wszystkim, co najwspanialsze w naszej historii. Pojawia się przed Poetą i żąda wskrzeszenia dawnych legend.
• Chochoł – kluczowy symbol dramatu. Ukazuje się jako pierwsza z postaci symbolicznych małej dziewczynce Isi. Symbolizuje uśpienie, hibernację. To on też prowadzi wszystkich weselników do finałowego tańca.
Konteksty
• Jan Kochanowski, Odprawa posłów greckich
• Adam Mickiewicz, Dziady
• Juliusz Słowacki, Kordian
• Zygmunt Krasiński, Psalmy przyszłości
• Stefan Żeromski, Przedwiośnie
Autor
Stanisław Wyspiański
Jeden z najwybitniejszych artystów młodopolskich – a zarazem człowiek renesansu – malarz, pisarz, poeta, projektant, reżyser, teoretyk teatru i sztuki. W literaturze bliski tendencjom neoromantycznym, trwale zapisał się w historii polskiego dramatu i teatru (Warszawianka, Wesele, Noc Listopadowa).
Wesele jako dramat o:
• Micie jedności narodowej – „Z polską szlachtą polski lud” – pisał Krasiński, a od tego czasu idea ta stała się jedną z najważniejszych klisz myślenia o Polsce. Wyspiański demaskuje ten mit, przedstawiając kulturową przepaść, jaka dzieli inteligencję od chłopów.
• Społeczeństwie, jego zróżnicowaniu – Wesele to także znakomity dramat obyczajowy. W zachowaniach postaci uchwycone zostały cechy poszczególnych grup społecznych i światopoglądowych. Znajdziemy w dramacie statecznych mieszczan, dekadenckiego artystę Nosa, cały przekrój społeczny chłopstwa, szlachcica-Sarmatę, żydowskiego karczmarza i krakowskich inteligentów. A wszyscy jak żywi.
• Kwestiach narodowych – tematyka to z rzadka poruszana w literaturze epoki. Tymczasem Wyspiański „odświeża temat”, w niełatwy i wnikliwy sposób przypomina o patriotyzmie, jednocześnie przedstawiając narodową niemoc, swoisty letarg.
• Śnie, uśpieniu – w tym wypadku chodzi przede wszystkim o uśpienie narodu symbolizowane przez chocholi taniec. Warto jednak zauważyć, że motywy oniryczne konstruują cały dramat, potęgując w ten sposób podstawowe znaczenie tematu.