"Wesele" opracowanie lektury.

„Wesele” Stanisława Wyspiańskiego to, bez wątpienia, jedno z najwybitniejszych dzieł jakie wydała Młoda Polska .Utwór charakteryzuje się nowatorską kompozycją ,bogactwem semantycznym i złożoną symboliką .Znaczenie dramatu wykracza jednak znacznie poza problematykę estetyczną, kontynuując tradycję wielkiego dramatu romantycznego, podejmuje najważniejsze zagadnienia polskiego bytu narodowego i jest jednym z tych utworów ,które kształtowały wyobraźnię zbiorową Polaków .

Utwór nawiązuje do autentycznych wydarzeń ,a mianowicie do ślubu swego przyjaciela Wyspiańskiego ,znanego krakowskiego poety Lucjana Rydla ,pochodzącego z podkrakowskiej wsi Bronowice z Jadwigą Mikołajczykówną. Także wiele postaci dramatu ma swoje czytelne pierwowzory wśród osób ze współczesnej elity intelektualnej i artystycznej. „Wesele” można więc odczytywać jako utwór z kluczem, silnie osadzony w krakowskich realiach .Sam ślub inteligenta z dziewczyną pochodzącą z warstwy chłopskiej był głośnym wydarzeniem nie tylko towarzyskim , lecz także społecznym , świadczył bowiem o przełamywaniu tradycyjnych podziałów klasowych .Należy go jednak także rozpatrywać na tle tzw. ludomanii, czyli zainteresowania warstw inteligenckich życiem, zwyczajami ludu ,w których nieco idealistycznie upatrywano najzdrowszej warstwy narodu ,zdolnej dźwigać odpowiedzialność za jego losy .

Czas w „Weselu’” określony jest dość dokładnie .Wiemy ,że akcja dramatu dzieje się w roku 1900,podczas jednej nocy oraz częściowo następnego ranka .Nad tym czasem realistycznym nadbudowane są jednak liczne i złożone sensy symboliczne .Najogólniej wiążą się one z odrodzeniem ,początkiem ,wyczekiwaniem na to , co nowe ,przełomem .Do takich znaczeń odsyła zarówno data roczna ,wyznaczająca koniec starego i początek nowego wieku, jak i sam moment zaślubin ,wesela, stanowiący czas szczególny ,czas sacrum, wyrwany w jakiś sposób za zwykłego porządku i konający się z odnowa, nadzieją na przyszłość .Wreszcie o północy rozgrywa się akt drugi ,który należy interpretować w kategoriach wizyjno-symbolicznych . W utworze obecna jest także historia ,przede wszystkim dzięki postaciom symbolicznym ,pochodzącym z przeszłości (Wernychora, Stańczyk, Rycerz i inne).

Przestrzeń dramatu , podobnie jak czas , nakreślona jest w sposób szczegółowy ,konkretny ,realistyczny ,jak też służy jako nośnik znaczeń dodatkowych ,symbolicznych. Przestrzeń „Wesela” jest kameralna ,rzecz dzieje się w izbie ,w miejscu zamkniętym, o dobrze zarysowanych granicach . Didaskalia z początku tekstu przynoszą opis tego miejsca . Zasadą organizującą przestrzeń dramatu jest opozycja; w wnętrzu i poza nim.

Wielowarstwowość, wielopłaszczyznowość ,tak wyrażenie uchwytna w budowie czasu i przestrzeni ;; Wesela’’ cechuje cały utwór ,w którym zestawiają się ze sobą różne perspektywy .Występują w dramacie postaci realistyczne i fantastyczne, warstwa obyczajowa i warstwa fantastyczna, ton tragiczny przeplata się z komizmem ,towarzyskie ,anegdotyczne wydarzenie przeradza się w narodowy dramat ,losy indywidualne przeplatają się w losy zbiorowości.

Opisując budowę dramatu ,odwoływano się często do tzw. kompozycji szpakowej-pary postaci niejako wyłaniają się z grupy ,wypowiadają swoje kwestie i ustępują miejsca kolejnym bohaterom .Godna podkreślenia jest także rola tańca w,, Weselu’’. Nie tylko stanowi on ważny motyw, lecz także stanowi istotny chwyt kompozycyjny ,nadając całemu widowisku charakterystyczny rytm. Dlatego właśnie budowę utworu określa się mianem parabaletowej.

Dzieło Wyspiańskiego odczytywane jest jako wielki dramat narodowy, jako że porusza podstawowe problemy i dylematy zbiorowości polskiej przełomu wieku.
Wprowadzenie do utworu postaci fantastycznych to nie tylko znakomity zabieg artystyczny, kompozycyjny, poszerzający znacznie realistyczną płaszczyznę dramatu ,lecz także funkcjonalny chwyt mający na celu uwydatnienie różnych dylematów skomplikowanej polskiej historii, ukazane jej wpływu na współczesne problemy narodowe, skonfrontowanie rzeczywistości z mitami, zdarzenie różnych postaw politycznych i społecznych. Korowód zjaw rozpoczyna Chochoł postać bodaj najbardziej wieloznaczna, skomplikowana i trudna do interpretacji. Jej pełne znaczenie ujawni się dopiero pod koniec „Wesela”. Pierwsze pojawienie się Chochoła zapowiada wtargnięcie do utworu elementu wizyjnego, symbolicznego. Kolejne zjawy są postaciami bardziej skomplikowanymi nie ograniczają się do płaszczyzny czysto osobistej i wkraczają na terytorium wyobraźni, czy tez podświadomości zbiorowej. W „Weselu” żadne wielkie wydarzenie nie nadchodzi, oczekują go postacie zastygają, w półśnie, półletargu. Dramat zamyka pojawienie się Chochola, przygrywającego postaciom do onirycznego tańca. Wybitna znawczyni twórczości Wyspiańskiego Aniela Łempicka, zaproponowała porzucenie klucza narodowego w interpretacji Chochola i uznała, że postać ta symbolizuje samą baśniowość, która przerodziwszy się w narodowy mit, nabrawszy charakteru poważnego, tragicznego, ostatecznie wszystkich przerosła.
Rozważając dramat w kategoriach „kto zawinił?”, wydaje się, że wina leży po obu stronach inteligencji i ludu. Chłopi zawinili zbytnią pochopnością, czynem nierozważnym, nieprzemyślanym, nieodpowiedzialnym, bo tak można zrozumieć fakt, iż Jasiek gubi złoty róg. Wina inteligencji polega na czymś przeciwnym, właśnie niezdolności do czynu na braku wiary w jego skuteczność i powodzenie, maskowanym aktywistyczno-patriotyczną frazeologią i „bałamuceniem się narodowym”, co zarzuca Panu Młodemu Żyd. Nie dostrzega ona głębi, powagi, tragizm życia, karmi się złudzeniami, mitami i iluzjami, niezdolna do dostrzeżenia i zaakceptowania rzeczywistości. Inteligenckim postaciom „Wesela” wszystko zdaje się przemieniać w literaturę, postrzegają one rzeczywistość w kategoriach estetycznych. Teraźniejszość narodu postrzegana jest przez mity i symbole, staje się tematem dla wyobraźni. Nie na darmo Czepiec zarzuca Panu Młodemu, że interesują go tylko „poezyje, wirse, książki”. „Wesele” jest więc nie tylko dramatem narodowym, lecz także, utworem autotematycznym, literaturą o literaturze, nasyconym aluzjami literackimi, czego przykładem jest choćby zdanie Nosa: „znam, znam; evrira l’arte, życie nasze nic nie warte”, będące cytatem, naszego wiersza Kazimierza Przerwy-Tetmajera. Utwór ukazuje także aspekt niebezpieczny tego „uwiedzenia” przez literackie schematy i stereotypy. Przypomina się tu słynne „dramat układasz”, które usłyszał Hrabia Henryk z „Nie-boskiej komedii” Krasickiego. Istotnie, „Wesele” kontynuuje tradycje wielkiego dramatu romantycznego, zarówno kompozycyjnie poprzez łączenie realizmu z fantastyką, i scen indywidualnych ze zbiorowymi, jak i myślowo, traktuje utwór sceniczny jako wypowiedź o podstawowych sprawach narodu.