Kształt relacji między inteligencją i chłopami w "Weselu" Stanisława Wyspiańskiego.

„Wesele” Stanisława Wyspiańskiego jest dramatem symboliczno – fantastycznym, lecz również realistycznym, spełnia rolę dramatu narodowego i dramatu społecznego. Pod koniec XIX wieku wśród narodu polskiego panowały odwieczne przekonania o wiodącej roli szlachty, wywodzące się z wiary w jego wspólne dla wszystkich warstw społecznych sarmackie korzenie. Szlachta postrzegana była jako ów "mur", podstawa społeczeństwa, umożliwiająca jego sprawne funkcjonowanie, oraz jako jedyny, najważniejszy obrońca Ojczyzny. Podkreślany był związek szlachty z "ludem", nierozłączność tych dwóch warstw społecznych Polemika autora "Wesela" z przekonaniami społeczeństwa odbywa się w dość ciekawy sposób. Wierzenia te nie są krytykowane bezpośrednio, nie są nawet nazwane wprost. Charakterystyczną cechą dramatu jest mnogość symboli, za pomocą, których Wyspiański przedstawia swój punkt widzenia, w świetle faktów historycznych i ówczesnych stosunków w społeczeństwie mający uzasadnienie. Już na samym wstępie podważony zostaje podstawowy mit, na którym opierają się wszystkie inne - mit o wspólnocie szlachty i inteligencji, jako wyższych warstw społeczeństwa, z chłopami.

Charakterystyczne dla Młodej Polski było, silne zainteresowanie przedstawicieli inteligencji wsią i folklorem. Inteligenccy mieszkańcy miast, często pozostający w kręgu nastrojów dekadenckich, czuli się zniszczeni, znużeni życiem, a jako remedium na ten stan ducha i ciała poszukiwali świeżości i prostoty, którą odnajdywali na wsi.Uciekano, szukanjąc tam zapomnienia od filisterskiej rzeczywistości.
Warszawskie czasopismo „Głos” postulowało podporządkowanie interesów poszczególnych grup społecznych interesom ludu, przez który rozumiano wszystkie warstwy pracujące. Uprzywilejowaną jednak pozycję przypisywano chłopstwu, widząc w nim jądro i podwalinę narodu ze względu na wyższość kultury chłopskiej, skutecznie opierającej się wszelkim szkodliwym wpływom, przechowującej pierwiastki rdzennie narodowe, „uczucie gromadzkie, ład wewnętrzny i spokojną twórczość”. Swoistość i wyższość kultury chłopskiej skupiała na sobie uwagę intelektualistów, którzy poczuli potrzebę pracy społecznej wśród chłopów.

Atmosferę epoki doskonale ilustruje seria głośnych inteligencko-chłopskich małżeństw Tetmajera, Rydla, Wyspiańskiego."Wesele" rzeczywiście jest utworem obalającym wszelkie dotychczasowe mity narodowe.W miejscu zniszczonych wyobrażeń Wyspiański nie buduje nowych, ponieważ nie taki jest cel jego dramatu. Tekst ma na celu obnażenie wad polskiego społeczeństwa i uczulenie go na pewne sprawy, bez zrozumienia, których skuteczna walka o własne państwo i prawa nie może dojść do skutku, i w tej roli sprawdza się doskonale. Uroczystości weselne Rydla stały się znakomitą szansą na zaobserwowanie wzajemnych relacji pomiędzy inteligencją i chłopami. Wyspiański dokonuje w „Weselu” pesymistycznej oceny społeczeństwa polskiego, które nie jest w stanie się zjednoczyć, by walczyć o wolność ojczyzny. Jest to portret Polaków, ocena dwóch warstw społecznych, które „zebrały się” w bronowieckiej chacie. Chłop, chcąc się dowiedzieć czegoś o polityce, spotyka się z lekceważeniem inteligenta, który zauważa, że nie powinno mieć to dla niego znaczenia, bo wieś jest przecież oazą spokoju.. Czepiec zaś dochodzi do wniosku, że „panom” w przeciwieństwie do pełnych zapału chłopów, brak energii. Przypomina on bohaterstwo chłopów w powstaniu kościuszkowskim, ale ciągle żywa jest także pamięć rzeźni galicyjskiej z 1846 r. Panowie boją się, ze polityczne zaangażowanie chłopów obróci się przeciwko nim. Odwieczny konflikt między panem a chłopem, nienawiść do szlachty, która tkwi w duszy Dziada, wspomnienie krwawych wypadków rebelii chłopskiej pod wodzą Jakuba Szeli uosabia i przypomina Upiór. W rozmowach bohaterów z różnych grup widać niemożność porozumienia się. Chłopi są nieufni, mają świadomość , że inteligencka fascynacja wsią jest pozorna.

Także w innych utworach widzimy zróżnicowanie mieszczańskiego świata na przykład w „Lalce” Bolesława Prusa . Autor ukazuje sfery handlowe, sfery inteligenckie, adwokatów, subiektów, służących, studentów. Obraz ludu ginącego z winy wyższych warstw, płaczących dzieci, ludzi umierających z głodu, obraz nędzy Powiśla skontrastowany jest z dostatkiem Śródmieścia. Zarówno w mieście jak i na wsi dominowała szlachta. Prus przedstawia niezachwianą pozycję arystokracji, czego dowodem jest sytuacja Łęckich, gdzie bankructwo finansowe nie podważa ich pozycji w społeczeństwie. Jednak w „Chłopach” odwzorowania swe znalazły przede wszystkim stosunki panujące w pouwłaszczonej wsi oraz podziały społeczne od bogatych gospodarzy do skrajnej biedoty, czyli komorników. Najbogatsi gospodarze posiadali władz i cieszyli się szacunkiem, gdy najwyższą wartość przedstawiała ziemia, co odzwierciedla hasło: „Chłop potęgą jest i basta”. Panujące prawa nie pozwalały też na związek Antka i Jagny, decyzją wsi i nawet ksiądz, cieszący się dużym poważaniem, nie był w stanie wpłynąć na postępowanie chłopów.
Wyspiański dokonuje surowej krytyki młodopolskiej ludomanii.. Najwyraźniej widać to w postawie Pana Młodego, dla którego wieś jest obiektem zachwytu, źródłem inspiracji.. Jego wiedza o chłopach jest jednak dość powierzchowna, każe żonie zdjąć buty na weselu.. Sam nie jest pewien, czy żeniąc się z chłopką nie zdradza własnej klasy. Ślub z chłopką to kaprys, podążanie za modą, a nie dowód prawdziwego zbratanie się z ludem.Wernyhora – legendarny lub historyczny bohater ukraiński, zwolennik porozumienia z Polską, wieszcz przepowiadający przyszłość jest sublimacją uczuć i pragnień Gospodarza, który chce zgody pomiędzy klasami społecznymi i wspólnego działania. Inteligencja jest spadkobierczynią szlacheckich tradycji narodowowyzwoleńczych, powinna przewodzić w walce, brakuje jej jednak chęci do działania. ważniejszą wartością jest sztuka -wymowna i hałaśliwa, ale jednocześnie bierna-a nie ojczyzna .

Chłopi natomiast mają zapał, siłę do walki, interesują ich sprawy polityczne brakuje im świadomości narodowej, odpowiedzialności, umiejętności zrezygnowania dla sprawy narodowej z własnych korzyści.. Dumni ze swojego rodowodu chłopi z zazdrością patrzą na miejskich gości. Potrzebują przywódcy, który poprowadzi ich do walki, wykorzysta ich siłę i chęć działania. Chłopi i inteligencja żyją obok siebie nie rozumiejąc się nawzajem. Żadna z grup społecznych do niego nie dorosła. Zdolni są tylko pogrążyć się w magicznym, uśpionym, chocholim tańcu- odrętwieniu, błędnym kole charakteryzującym się niemożnością wyjścia z sytuacji, brakiem porozumienia, zaangażowania i chęci do działania.



W przedstawionych utworach odzwierciedla się życie społeczeństwa w dawnej Polsce. W mieście i na wsi występowało ogromne zróżnicowanie klas społecznych wynikające ze stanu posiadania oraz piastowanego urzędu. Sytuacja chłopów i robotników przedstawiała się podobnie, mimo że należeli oni do różnych klas społecznych. Warunki życia na wsi odpowiadały warunkom jakie spotykamy w mieście i tylko arystokracja mogła pozwolić sobie na dostatnie życie. Robotnicy, urzędnicy chociaż mieli dostęp do dóbr kultury byli zbyt biedni, by z nich korzystać.