Analiza i interpretacja Trenu IX Jana Kochanowskiego

Tren IX

Kupić by cię, Mądrości, za drogie pieniądze!
Która, jeśli prawdziwie mienią, wszytki żądze,
Wszytki ludzkie frasunki umiesz wykorzenić,
A człowieka tylko nie w anioła odmienić,
Który nie wie, co boleść, frasunku nie czuje,
Złym przygodom nie podległ, strachom nie hołduje.
Ty wszytki rzeczy ludzkie masz za fraszkę sobie,
Jednaką myśl tak w szczęściu, jako i w żałobie
Zawżdy niesiesz. Ty śmierci namniej się nie boisz,
Bezpieczna, nieodmienna, niepożyta stoisz.
Ty bogactwa nie złotem, nie skarby wielkimi,
Ale dosytem mierzysz i przyrodzonymi
Potrzebami. Ty okiem swym nieuchronionym
Nędznika upatrujesz pod dachem złoconym,
A uboższym nie zajźrzysz szczęśliwego mienia,
Kto by jedno chciał słuchać twego upomnienia.
Nieszczęśliwy ja człowiek, którym lata swoje
Na tym strawił, żebych był ujźrzał progi twoje!
Terazem nagle z stopniów ostatnich zrzucony
I między insze, jeden z wiela, policzony.

Utwór jest podważeniem i negacją filozofii stoickiej, że szczęście w życiu można osiągnąć i jest nim zdobycie mądrości. Tren przedstawia utratę wiary w jej moc.
Negacji stoickiej mądrości poświęcona jest I część trenu (do „Nieszczęśliwy ja człowiek”) Jest to bezpośrednie wyznanie podmiotu lirycznego, wydaje się być podsumowaniem zaskakującym czytelnika. Podsumowanie podważa prawdziwość poprzednich wniosków. Tym stwierdzeniem podmiot liryczny neguje prawdziwość wszystkich stwierdzeń, którymi obdarzona została Mądrość. Dlatego utwór ma charakter ironiczny.
Tekst rozpoczyna się od apostrofy do Mądrości. Podmiot liryczny mówi, że dałby wszystko, aby ją posiąść. Taka mądrość, o której mówią stoicy, która nie pozwoli cierpieć, i nie odmieni tylko anioła, wyzwala od lęków: „Złym przygodom nie podległ”, chroni człowieka przed nieszczęściami i niebezpieczeństwami, sprawia, że człowiek nie odczuwa bólu. Mądrość, zatem wyzbywa człowieka od złych emocji, pozbawia człowieka zdolności odczuwania, pozbawia go, więc człowieczeństwa, gdyż cierpienie jest wpisane w kondycję ludzką. Podmiot liryczny aluzyjnie nawiązuje do filozofii stoickiej poprzez słowa:„jeśli prawdziwie mienią”
Mądrość w tym utworze została upersonifikowana, a nawet sakralizowana, gdyż przypisuje się jej moc boską. Jest niczym bóstwo, które może dokonać niemożliwego. Wydaje się jednak bezduszna, pozbawiona uczuć. Mówi się o niej w sposób wzniosły, gloryfikowana, co budują anaforyczne zwroty. Można to jednak traktować ironicznie poprzez zwroty: „TY”. Ta anafora jest emocjonalnie nacechowana wyrzutem. Jednocześnie takie pojmowanie mądrości jako ideału odbija stoicką myśl -Horacy mówił o jednakiej myśli. Jest to, zatem aluzja do stwierdzeń Horacego. Aluzja przewrotna, ponieważ ironiczna. To, co dla stoików było zaletą, dla podmiotu lirycznego stało się okrutną wadą, przeraża go taka mądrość, która wyzbywa człowieka z uczuć.
Kolejne pięć wersów także dotyczy filozofii stoickiej, jest jednak jej rozszerzeniem. Filozofii, dla której bogactwem nie jest złoto, skarby, ale zaspokajanie potrzeb. Filozofia stoicka w bogaczu widziała nędzarza, dlatego według stoików bogacz nie może być wolny, gdyż pieniądze czynią go ograniczonym. Mądrość natomiast nie zazdrości spokojnego bytowania biednych.
Mądrość przedstawiona jest jak marmurowy, antyczny posąg. Przez to, że mądrość stoicka jest fałszem, nie przystaje do życia. Jest martwą i bezduszną literą
Podmiot liryczny w wyznaniu : „Nieszczęśliwy ja człowiek” wyraża swoją rozpacz płynącą ze świadomości, iż przez całe swoje życie wierzył w coś, co jest martwe. Podmiot liryczny z dystansu, pełen rozpaczy patrzy na swoje życie i stwierdza iż je przegrał, gdyż zmarnował je na szukanie stoickiej mądrości. Dopiero w tym momencie ujawnia się postać mówiąca w wierszu. Proporcja tego tekstu wskazuje na wiele miejsca w życiu podmiot liryczny poświęcił mądrości, a jak mało sobie.
Ostatni dwuwers jest aluzją literacką do pism Seneki (Listów moralnych), przedstawiających humanizm antyczny, w których to utworach Seneka mówił, iż mądrość jest przybytkiem, do którego wiodą schody, niczym do świątyni. Każdy stopień to kolejny etap w osiągnięciu mądrości. To ostanie stwierdzenie pozwalałoby traktować mądrość nie jak pomnik, ale jak świątynię. Zrzucenie ze stopni oznacza skaleczenie, destrukcję, zburzenie dotychczasowych przekonań, upokorzenie. Źródłem upokorzenia dla podmiotu lirycznego jest fakt, iż jest jednym z wielu-celem humanisty było osiągnięcie stopnia indywidualności, nieprzeciętność, bycie ponad innych (pieśń XXIV Jana Kochanowskiego). Jest, zatem ironicznym odbiciem pragnienia twórców, by być kimś wyjątkowym.


Dodaj swoją odpowiedź
Język polski

Analiza i interpretacja Trenu V Jana Kochanowskiego ;)

Analiza i interpretacja Trenu V Jana Kochanowskiego ;)...

Język polski

analiza i interpretacja trenu X jana kochanowskiego

analiza i interpretacja trenu X jana kochanowskiego...

Język polski

Analiza i interpretacja Trenu I Jana Kochanowskiego - szkic

Tekst wraz z objaśnieniami w załączniku.

(nie jest to gotowy komentarz, a jedynie szkic)

WSTĘP 1
?Tren I? jest pierwszym z cyklu trenologicznego Jana Kochanowskiego, na który składa się dziewiętnaście utworów. Poeta r...

Język polski

Analiza i interpretacja trenu V Jana Kochanowskiego

Jan Kochanowski, najwybitniejsza postać renesansu, to nie tylko autor znanych fraszek, pieśni, psałterza czy też pierwszej polskiej tragedii „Odprawa posłów greckich”.
Słuszne okazuje się stwierdzenie licznych badaczy literatury, że...

Język polski

Analiza i interpretacja trenu XVII Jana Kochanowskiego

Jan Kochanowski to niewątpliwie najwybitniejsza postać polskiego renesansu. Jest autorem znakomitych fraszek, pieśni oraz pierwszej polskiej tragedii – „Odprawy posłów greckich”. Mówi się, że „Treny” to największe dzieło w dorobk...