Wyodrębnienie się spedycji jako samodzielnej działalności

Wyodrębnienie spedycji jako oddzielnej działalności gospodarczej wymagało dwóch etapów. W pierwszym etapie nastąpiło rozdzielenie czynności transportowych od kupieckich, handlowych. W drugim etapie natomiast z działalności transportowej wyłoniła się działalność spedycyjna.
Prześledźmy najpierw pierwszy etap tego procesu, okres stopniowego rozdzielania się czynności transportowych od handlowych.
Początkowo, tzn. od czasów antycznych do okresu wczesnego feudalizmu, a nawet później kupiec sam zajmował się przewozem swych towarów, a także sam realizował wszelkie formalności z tym związane. W tym celu posiadał kupiec własny tabor, zatrudniał robotników ładunkowych, a także straż chroniącą ładunek przed grabieżą. Wszystkie operacje, takie jak negocjacje, kupno, wyznaczenie tras, transport ładunku, sprzedaż pozostawały w gestii jednej tylko osoby. Kupiec pełnił zatem funkcje i przewoźnika, i spedytora. Taki stan rzeczy był możliwy w warunkach niewielkiej skali wymiany towarowej, ograniczonego zasięgu tej wymiany, jak i jej ubogiej struktury.
Sytuacja zaczęła się zmieniać wraz ze wzrostem wymiany handlowej oraz pojawieniem się większej ilości towarów. Oddzielanie się działalności handlowej od transportowej obserwujemy znacznie wyraźniej i szybciej na morzu niż na lądzie. Już w starożytnym Rzymie istniały stowarzyszenia przewoźników , które zawierały umowy z drobnymi przewoźnikami dla dokonania przewozów wielkich mas ładunków. Stowarzyszenia te trudniły się również przewozem zboża na zlecenie organów państwowych, osiągając przez to niebagatelne zyski. Jak widzimy z instytucją przewoźnika spotykamy się już na początku naszej ery, choć to nadal kupiec pozostawał najczęściej właścicielem statku. Tworzyły się grupy, spółki kupców mających wspólne statki. Zdarzało się również, że kupiec, jako właściciel statku, przewoził, obok swoich, towary innych kupców. Pojawienie się w XVI w. charter party spowodowało ostateczne rozdzielenie się transportu od handlu na morzu.
Na lądzie proces ten pojawił się później i trwał jeszcze dłużej. To opóźnienie lądu w stosunku do morza wynikało z tego, że na morzu nie było przeszkód naturalnych, występujących na lądzie oraz większej szybkości transportu morskiego w porównaniu z lądowym. Oddzielanie czynności handlowych i transportowych na lądzie uwidoczniło się w pojawieniu i rozwoju instytucji frachtera. Najwcześniej, bo już w XIII w. usługi frachtera wykorzystywane były w Wenecji, gdzie tamtejsi kupcy prowadzili ożywiony handel z krajami Europy Zachodniej i Środkowej. Frachter pełnił funkcje zarówno przewoźnika, jak i spedytora. Frachter był właścicielem środka przewozowego (konnego zaprzęgu), którym przewoził kupca i jego towaru; zatrudniał także straż, chroniącą jego życie oraz ładunek przed grabieżą. Zadaniem frachtera było też załatwianie formalności , jak uiszczanie różnych miejscowych opłat i ceł. Z biegiem czasu frachter zaczął podróżować bez towarzystwa kupca, przejmując od niego obowiązki kupieckie . Frachter stawał się samodzielnym ogniwem w ówczesnym handlu zagranicznym Europy.
Wzrost zapotrzebowania na usługi przewozowo-spedycyjne przejawiał się w powstaniu odrębnych przedsiębiorstw, trudniącymi się tymi dziedzinami. Pierwsze takie przedsiębiorstwo powstało w 1522 r. w Bazylei.
Przejdźmy teraz do drugiego etapu procesu wyodrębniania się działalności spedycyjnej, a więc oddzielaniu się czynności spedycyjnych od przewozowych. Podział ten obserwujemy w Europie coraz wyraźniej w okresie późnego feudalizmu. Czynnikiem mającym wielki wpływ na ten proces miała rewolucja przemysłowa. Przyniosła ona olbrzymie zmiany w technice i organizacji transportu, a także spowodowała wzrost międzynarodowej wymiany handlowej. Miało wówczas miejsce pojawienie się i szybki rozwój transportu kolejowego i żeglugi parowej. Znacznie powiększają się możliwości wyboru tras przewozu, środków transportu, przewoźników i sposobów przewozu. Zorganizowanie transportu wymaga coraz większych umiejętności, takich jak znajomości ekonomiki transportu, szlaków komunikacyjnych, taryf poszczególnych przewoźników, właściwości przewożonych ładunków, a także licznych przepisów dotyczących korzystania z różnych środków transportu oraz reglamentacji handlowych poszczególnych krajów. Zachodzi potrzeba magazynowania na masową skalę ładunków, kontroli ich jakości i ilości, a także innych usług manipulacyjnych.
Przestaje wystarczyć dawny frachter, charakterystyczny dla XVII-XVIII w. W II połowie XIX w. zaczęły powstawać przedsiębiorstwa wykonujące zadania spedycyjne jako funkcję zasadniczą.
Kolejnym bodźcem do rozwoju działalności spedycyjnej były przewozy na dalekie odległości , organizowane m.in. na potrzeby wojska.
Następnym czynnikiem mającym wpływ na wyodrębnienie się spedycji jako samodzielnej działalności gospodarczej było istnienie w ówczesnej Europie wielu przewoźników kolejowych , mających kontrolę nad różnymi etapami trasy przewozowej. Spedytor był kimś, kto pogodził interesy towarzystw kolejowych, zajmując się organizacją całego przewozu. W XIX w. możemy mówić o powstaniu sieci połączeń kolejowych, w ślad za którą powstała sieć spedycyjna.
Wyodrębnienie się spedycji miało też swe uzasadnienie w tym, iż korzystanie z usług spedytora jest korzystne dla potencjalnych zleceniodawców, którzy nie muszą utrzymywać własnych służb spedycyjnych.
Wyrazem odrębności spedycji jako samodzielnej działalności gospodarczej jest założenie w 1926r. Międzynarodowej Federacji Zrzeszeń Spedytorów (FIATA), której zadaniem jest ochrona i reprezentowanie interesów zawodowych spedytorów oraz dbałość o wysoką jakość usług świadczonych przez jej członków.