Ekonomia sciaga Iszy semestr

1. Pojęcie i zakres ekonomii
Ekonomia – nauka wykrywająca i opisująca prawidłowości rządzące procesami gospodarczymi. Uczy racjonalności zachowań, gospodarowania dobrami, co wynika z ograniczonych zasobów gospodarczych i nieograniczonych potrzeb ludzkich (pojęcie rzadkości).
Podzial:
Mikroekonomia – bada zachowanie tych podmiotów, analizuje wybory przez poszczególne podmioty gospodarcze, SKUPIA SIĘ NA SZCZEGOLACH
Makroekonomia – bada funkcjonalnie gospodarki jako całość, skupia się na calosci
2. Podstawowe pytania ekonomii
1. Co i ile produkować? (szkolnictwo, żywność, odzież, mieszkania)
2. Jak produkować? czy mają to robić państwowe przedsiębiorstwa czy prywatne
3. Dla kogo produkować? (państwo, człowiek)
4. W jaki sposób utrzymuje sie z ta decyzja? (ustalenie czym się kieruja obywatele i panstwa)
3. Podstawowe pojęcia ekonomii
Rzadkość – istniejące w gospodarstwie zasoby, są niewystarczające, do zaspokojenia istniejących potrzeb
Potrzeby – odczucie konieczności posiadania określonego dobra lub usługi
Użyteczność – satysfakcja, zadowolenie, które otrzymamy po zaspokojeniu jakieś potrzeby
Koszt alternatywny – wartość działalności, na którą się nie zdecydowaliśmy bo wybraliśmy inną działalność w tym czasie
alokacja zasobów: rozdział czynników wytwórczych (praca, kapitał, ziemia) do różnych dziedzin i różnych zastosowań; produkcja: wielkość i struktura, metody wytwarzania (technika), wzrost produkcji; podział: dóbr i usług oraz dochodów; spożycie: problemy wyboru ekonomicznego w sferze konsumpcji - od zagadnień rozstrzyganych przez pojedynczego konsumenta (gospodarstwo domowe) aż do spraw dotyczących ogólnej konsumpcji społecznej.
4. Potrzeby, zasoby
Potrzeby: -indywidualne – zbiorowe
Zasoby: -naturalne (dobra dane przez naturę, nie wytworzone przez człowieka) – ludzkie (wraz z ich umiejętnościami z doświadczeniami), kapitałowe (kapitał rzeczowy i finansowy)
Potrzeby – charakter społeczny (potrzeby ludzkie), do zaspokojenia potrzeb potrzebna jest produkcja – rozumiana jako działalność ludzka, polega na wytwarzaniu roznych, ale niezbędnych srodkow
Zasoby – czynniki wykorzystywane w produkcji dóbr i usług, dzielimy na zasoby:
A. Ziemi – ziemia wraz ze swoimi bogactwami – ziemia, powietrze, woda, gleby, rośliny.
B. Ludzkie – liczba produktywnych (predyspozycje, wiedza, praktyczne umiejętności, chęć do pracy) jednostek w społeczeństwie.
C. Kapitału – produkcyjna przydatność dobra, będące wynikiem wcześniejszej działalności człowieka – przetworzone półprodukty, maszyny, urządzenia, narzędzia, żywność, odzież, mieszkania, środki transportu, środki finansowe. Jak widać kapitał to nie tylko pieniądze.
D. Technologiczno – organizacyjne – wiedza o tym jak inne zasoby mogą być wykorzystane produktywnie – np. wiedza z zakresu zarządzania i organizacji, know-how.
5. Pojęcie zagospodarowania – Są to procesy produkcji podziału wymiany konsumpcji. Jest to działalność ciągła powtarzająca bo potrzeby ludzkie są odnawialne.Podmiotem działalności gospodarczej są ludzie.
Podmioty gospodarcze – gospodarstwo domowe (konsumenci) funkcje konsumpcyjne, funkcje produkcyjne. Przedsiębiorstwo – (ludzie, grupy ludzi) którzy dysponują określonymi środkami, państwo – jako rzad i jego agendy terenowe, nakłady – jako suma środków pieniężnych, włożona w wykonanie jakiegoś przedsięwzięcia, wyniki – jako rezultat poniesionych nakładów, strat, lub zysku.

6. Zasady ekonomiczne – Ogólnych wskazówek dokonywania optymalnych decyzji dpstarcza nam zasada racjonalnego gospodarownia nazywana zasadą gospodarności ujmowana dwojako: 1. Jako zasada największego efeku przy danym nakładzie środków (zasada maksymalizacji efektu); 2. Jako zasada najmniejszego nakładu środków do osiągnięcia danego efektu, nazywana zasadą oszczędności.
7. Koszt alternatywny
Przejście z punktu C do E, z E do F lub z F do D oznacza zwiększenie ilości dobra B. Ceną za to jest każdorazowo pewne zmniejszenie ilości dobra A.
Koszt alternatywny pozyskania dodatkowej ilości dobra B to utrata pewnej ilości dobra A.
Na1.rysunku kosztem alternatywnym zwiększenia ilości dobra B o QB jest zmniejszenie ilości dobra A o QA. Koszt alternatywny kolejnych jednostek dobra B zwiększa się. Przechodząc z punktu C do E, dużemu zwiększeniu produkcji dobra B towarzyszy mały spadek produkcji dobra A (mały koszt alternatywny zwiększenia produkcji dobra B o jednostkę). Między punktami F i D jest na odwrót - koszt alternatywny zwiększenia produkcji dobra B jest duży. Jest to tzw. prawo malejących przychodów.
8. Modele systemów gospodarczych
Gospodarkę można potraktować jako system (zbiór elementów wzajemnie ze sobą powiązanych, oddziaływujących na siebie, są od siebie zależne) System to więcej, niż zbiór elementów. Przykładem wzajemnych związków w gospodarce jest model gospodarki zamkniętej.
System rynkowy opiera się na własności prywatnej i konkurencji. O alokacji zasobów, towarów i dochodów decyduje mechanizm rynkowy. Rynek kształtuje ceny, te zaś decydują o tym, co, ile i dla kogo jest wytwarzane. System nakazowy (gospodarka planowa lub gospodarka centralnie kierowana) to taki system, w którym główne decyzje gospodarcze są podejmowane przez państwo. Wszystkie systemy gospodarcze występujące we współczesnym świecie są systemami mieszanymi, które dopuszczają współistnienie własności prywatnej i publicznej oraz łączą działanie rynku z interwencją państwa.
Systemy gospodarcze możemy podzielić:
- system gospodarki światowej (globalnej)
- system gospodarki narodowej (Gos. Polska)
- ponad narodowe systemy gospodarcze
9. Cechy gospodarki rynkowej
- dominacja prywatnej własności wyników produkcji
- rynkowa alokacja zasobów
10. Zasada niewidzialnej ręki
Automatycznie, bez udziału człowieka rozstrzyga co, jak i dla kogo produkować.
Ricardo Smith w XVIII – w warunkach swobodnej konkurencji gospodarka zmierza do równowagi samoczynnie, bez zewnętrznych ingerencji.
Cechy:
A. Interes osobisty jest motywem działania w warunkach swobody gospodarczej na rynku
B. Jednostki kierują się zasadą maksymalizacji korzyści materialnych
C. Nieskrępowana działalność jednostek przyczynia się do powiększenia korzyści społecznych
D. Społeczeństwo to suma jednostek
E. Panuje harmonia interesu osób i społeczeństwa
F. Interes osobisty zapewnia realizację interesów społecznych i zapewnia optymalny rozwój ekonomiczny.
Wniosek:, Ponieważ niewidzialna ręka rynku w sposób optymalny alokuje zasoby do poszczególnych dziedzin gospodarki i uruchamia jej samoregulujące mechanizmy w dążeniu do równowagi, rząd powinien w niezwykle ograniczony sposób ingerować w gospodarkę lub w ogóle nie ingerować w procesy rynkowe.
11. Definicje i rodzaje rynków
Rynek - jest mechanizmem, za pomocą, którego producenci i konsumenci ustalają zarówno cenę, jak i ilość sprzedanych dóbr. Często mówi się o zjawisku mechanizmu rynkowego - to jest wzajemnego oddziaływania popytu i podaży.
Funkcje:
- miejsce spotkania sprzedających i kupujących
- ogół stosunków między kupującymi i sprzedającymi, które kształtują ceny, popyt i podaż
- regulator procesów gospodarczych
- rynek ustala ceny
Podzial: wg, przedmiotu obrotu (rynek dobr i usług produkcyjnych), wg. Zasiegu (krajowy, swiatowy), w zależności od sytuacji rynkowej, rynek sprzedawcy, rynek konsumenta
12. Model funkcjonowania gospodarki rynkowej
-gdy dominuje własność prywatna i jest swoboda transferu praw do własności; -gdy jest swoboda prowadzenia działalności gospodarczej; -muszą być instytucje, które sprawnie obsługuje rynek; -musi byc tzw integralność rynku-poszczególne segmenty muszą być uzależnione.
13. Definicja popytu i jego funkcja
Popyt – ilość dobra jaką nabywcy są gotowi zakupić przy różnych podziałach cen w określonym miejscu i czasie. Przy założeniu, że inne wyniki od których zależy popyt, pozostają bez zmian
Popyt (funkcja popytu) to zależność pomiędzy ilością dobra, którą chcą i mogą kupić konsumenci, a ceną tego dobra.
Punkt równowagi - to taki stan, w którym podaż danego dobra równa się popytowi. W tej unikalnej sytuacji mamy do czynienia z równowagą rynkową, a cena określana jest mianem ceny równowagi.
Popyt jest przedstawiany za pomocą krzywej popytu - pokazuje ona, ile dobra są skłonni nabyć konsumenci przy danej cenie.


Podstawowe prawo popytu – mówi ono, że gdy cena dobra rośnie, spada ilość danego dobra, jaką są skłonni kupić konsumenci, przy założeniu ceteris paribus (przy pozostałych wielkościach stałych). Prawo to dotyczy zdecydowanej większości dóbr, które są, dlatego nazwane dobrami normalnymi (nie dotyczy natomiast pozostałych dóbr: niższego rzędu i dóbr luksusowych).

Efekt Giffena dotyczy niektórych dóbr niższego rzędu. W przypadku tych dóbr (zwanych też dobrami Giffena) wzrost ceny powoduje wzrost popytu na nie - konsument nie może sobie już pozwolić na zakup żadnego innego dobra, stąd kupuje wyłącznie dobro Giffena.

Efekt Veblena (efekt snoba/owczego pędu) - dotyczy produktów luksusowych. Wzrost ceny tych dóbr powoduje wzrost popytu - są chętniej nabywane przez określoną grupę osób, chcącą się w ten sposób wyróżnić spośród innych.

Wzrost popytu może zostać wywołany następującymi czynnikami:
• Spadek ceny dobra komplementarnego
• Wzrost ceny dobra substytucyjnego
• Wzrost dochodów
• Zmiana gustów na korzyść danego dobra
• Wzrost liczby nabywców

14. Prawo malejącego popytu

Spadek popytu może zostać wywołany następującymi czynnikami:
• Spadek ceny substytutu
• Spadek dochodów
• Zmiana gustów na niekorzyść dobra
• Spadek liczby nabywców
• Wzrost ceny dobra komplementarnego


Zdefiniowane reguły wzrostu/spadku popytu dotyczą większości dóbr, które są również zwane dobrami normalnymi. Dobra normalne to dobra, na które popyt rośnie w miarę wzrastania dochodu konsumentów.


15. Czyniki pozacenowe wyznaczające krzywą popytu
- zmiana gustów i mody
- reklama
- liczba ludności

16. Definicja podaży i jego funkcja, prawo podaży
Podaż – ilość tego dobra, oferowana przez producenta po danej cenie i w określonym czasie i miejscu. Wyrażamy w jednostkach naturalnych. Głównym zroldem podazy jest produkcja, ale podaż nie zawsze musi się równać wielkości produkcji.
Podaż (ang. supply) to ilość dobra, jaką sprzedawcy są gotowi zaoferować przy danym poziomie ceny.
podaż (funkcja podaży) to zależność pomiędzy ceną dobra a jego ilością, jaką producenci chcą sprzedać przy danej cenie.
Krzywa podaży pokazuje, jakie ilości danego dobra producenci są skłonni zaoferować do sprzedaży przy różnych cenach w danym okresie. Krzywa podaży posiada nachylenie rosnące - przy cenach wyższych sprzedawcy są skłonni oferować na sprzedaż większe ilości dóbr niż przy cenach niższych. O wzroście lub spadku podaży mówimy wówczas, gdy następuje zmiana położenia krzywej podaży względem układu współrzędnych (analogicznie jak w przypadku wzrostu / spadku popytu). Wzrost lub spadek podaży jest spowodowany czynnikami innymi niż zmiana ceny danego dobra: np. zmianą cen innych dóbr czy wielkości kosztów produkcji.

Wzrost podaży może zostać wywołany następującymi czynnikami:
• Ograniczenie kosztów produkcji
• Korzystne zmiany cen innych towarów
• Postęp technologiczny
• Korzystne warunki atmosferyczne
• Korzystne zmiany w polityce państwa (np. niższe opodatkowanie, subsydia).

Spadek podaży może zostać wywołany następującymi czynnikami:
• Wzrost kosztów produkcji
• Niekorzystne zmiany cen innych towarów. Niekorzystne warunki atmosferyczne
• Niekorzystne zmiany w polityce państwa (np. wyższe opodatkowanie, cofnięcie subsydiów)

W przypadku cen innych towarów bierzemy pod uwagę ceny dóbr, których podaż jest ze sobą powiązana - na przykład ropa naftowa i benzyna.



17. Czynniki poza cenowe podaży
- koszty wytwarzania
- technologia produkcji
- opłacalność w innych podziałach
- podatki i subsydia
- cele firmy
- oczekiwania producentów odnośnie cen – procesy inflacyjne
- ilość przedsiębiorstw w gałęzi
18. Równowaga cząstkowa
Tzw. Gra popytu i podaży, tj. istotna

19. Elastyczność popytu i podaży
ELASTYCZNOŚĆ POPYTU określa stopień wrażliwości popytu na zmianę lub wahania trzech zmiennych: ceny danego dobra, ceny innych dóbr oraz dochodu. Współczynniki elastyczności popytu podajemy w wartościach bezwzględnych |EP|, przy ich interpretacji musimy więc dodatkowo pamiętać o znakach.
Ogólna formuła elastyczności popytu:
% zmiana popytu
EP =
% zmiana czynnika wpływającego na popyt
Elastyczność podaży to miara zdolności producentów do dostosowywania wielkości podaży do zmiany ceny. Inaczej mówiąc, elastyczność podaży jest miarą wrażliwości podaży na zmianę ceny.Elastyczność podaży jest wyliczana z wzoru:
% zmiana podaży
EPod =
% zmiana ceny


20. Wartość i cena
Cena to określona wartość, wyrażona w pieniądzu, przy której dwie strony transakcji (sprzedający i kupujący) są gotowi do wymiany towaru.

21. Zmiana położenia krzywych popytu i podaży [patrz pyt. odnośnie popytu i podazy, powyżej]





22. Pojęcie i podział kosztów
Koszty - nakłady poniesione na wytworzenie tych dóbr lub usług. Pełny rachunek kosztów powinien uwzględnić, obok kosztów księgowych, także nie rejestrowane elementy kosztów, jak koszt alternatywny użycia kapitału finansowego przedsiębiorstwa oraz wartość pracy właściciela.
Podział: wg. Powiązania z rozmiarami produkcji: -koszty stałe nie zmieniają się proporcjonalnie do wielkości produkcji; -koszty zmienne zmieniają sie proporcjonalnie od wielkości produkcji; suma kosztów stałych i zmiennych=koszty całkowite
Koszty przeciętne całkowite i zmienne oraz koszty marginalne przedstawione graficzne przybierają postać krzywych, u-kształtnych - co wynika z prawa malejących przychodów.
Koszty przeciętne - to inaczej koszty jednostkowe - powstają w wyniku podzielenia odpowiednich kosztów przez wielkość produkcji (liczbę jednostek). Wyróżniamy:
• Przeciętny koszt całkowity,
• Przeciętny koszt stały
• Przeciętny koszt zmienny
Koszt krańcowy - (marginalny, ang. marginal cost, MC) to koszt wyprodukowania kolejnej (dodatkowej) jednostki. Jest to, więc wzrost kosztów całkowitych, wywołany wzrostem produkcji o jednostkę.
Koszt przeciętny to średni koszt wytworzenia jednostki produkcji,
Koszt krańcowy, zaś – to koszt wytworzenia dodatkowej jednostki produkcji.

23. Koszty w krótkim czasie

24. Produkcja, zbiór produkcyjny, izokwanta
Izokwanta – krzywa, która pokazuje proporcje wykozystania kosztów i produkcji w celu wykozystania wielkości produkcji. Im dalej izokwanta znajduje się od początku układu współrzędnych tym wielkość produkcji jest większa.
Produkcja – pomnażanie, dostosowywanie, przekształcanie zasobów przyrody, produkty zaspokajające potrzeby człowieka.

Nakłady, – kiedy nic nie wyprodukujemy. Związane z ziemią, pracą i kapitałem.
• Materialne – na energię, półfabrykaty, surowce
• Osobowe – płace, wynagrodzenia, premie, ubezpieczenia
• Finansowe – czynsze, odsetki od kredytów

Koszty produkcji – ponosimy, gdy zostanie wyprodukowana, choć jednostka produktu. Pieniężne wyrażenie nakładów.
• Stałe – nie zależą od wielkości produkcji, świadczonych usług. Są to koszty utrzymania zakładu w gotowości produkcyjnej. W tym amortyzacja.
• Zmienne – ich wielkość zmienia się odpowiednio do wolumenu (ilość/wartość) produkcji. Koszty materiałów, surowców, opakowań, konserwacji maszyn, transportu, premiowana część płac.

Funkcja produkcji to zależność między wielkością produkcji (w jednostkach fizycznych) a zastosowanymi w procesie produkcji nakładami (kapitału i pracy). Wykres tej funkcji jest zdeterminowany prawem malejących przychodów (por. wstęp do teorii wyboru).



25. Etapy produkcji, decyzje produkcyjne, przedsiębiorstwa

Proces produkcji -
Oprócz rzeczy jednoznacznie zabronionych, wszystko jest dozwolone
Swoboda konkurencji – dążenie do maksymalizacji zysku

26. Minimalizacja kosztów
27. Pojęcie i podział utargów
Utarg (przychód ze sprzedaży) - ilość pieniędzy uzyskana ze sprzedaży dóbr i usług w ciągu jakiegoś okresu.
28. Interpretacja matematyczna i graficzna utargów i kosztów

Krzywa kosztów marginalnych (MC) przecina u-kształtne krzywe przeciętnych kosztów zmiennych (AVC) i przeciętnych kosztów całkowitych (ATC) w ich minimach.

Ponadto, wraz ze wzrostem produkcji, krzywa kosztów zmiennych zbliża się od dołu do krzywej kosztów całkowitych.

Na koszty całkowite w krótkim okresie składają się: koszty stałe i koszty zmienne.
KC = KS + KZ


Przykładowo, przeciętny koszt całkowity obliczamy, dzieląc koszt przeciętny przez liczbę wyprodukowanych jednostek:
TC
ATC =
Q

, gdzie ATC - przeciętny koszt całkowity, TC - koszt całkowity, Q - wielkość produkcji.

Koszt krańcowy - (marginalny, ang. marginal cost, MC) to koszt wyprodukowania kolejnej (dodatkowej) jednostki. Jest to, więc wzrost kosztów całkowitych, wywołany wzrostem produkcji o jednostkę.

zmiana kosztu całkowitego
MC =
zmiana wielkości produkcji